Kenia zet Somaliërs massaal uit, Somalië vreest chaos

“De niet-geplande en ongecoördineerde uitzetting van mensen, vooral jongeren, zal chaos en anarchie creëren. We hebben geen geld en werk voor deze jongeren”, zegt de minister van Binnenlandse Zaken, Mohamud Moalim Yahye, per telefoon vanuit Mogadishu.

De Somalische regering heeft Kenia gevraagd de massa-uitzetting van Somaliërs, die begin april begon, op te schorten tot het Driepartijenakkoord voor de repatriëring van Somalische vluchtelingen is geïmplementeerd. Dat akkoord werd vorig jaar getekend door beide regeringen en de VN-Vluchtelingenorganisatie. Het gaat echter alleen over vrijwillige en georganiseerde repatriëring van vluchtelingen naar Somalië.

Yahye zegt dat Somalië, waar de werkloosheid onder jongeren tussen 14 en 19 jaar met 67 procent tot de hoogste ter wereld behoort, de capaciteit niet heeft om grote aantallen terugkerende vluchtelingen op te vangen.

Veiligheidsexperts, politici en overheidsfunctionarissen in Mogadishu en Nairobi (Kenia), maken zich zorgen over rekrutering van Somalische jongeren door Al Shabaab. “Als deze jonge mannen zich aansluiten bij Al Shabaab, zullen ze niet alleen schade aanrichten in Somalië en Kenia, maar ook in andere delen van Oost-Afrika”, zegt Zakariye Yusuf, een analist van de International Crisis Group.

Infiltratie

Kenia telt meer dan een miljoen Somalische vluchtelingen. De helft daarvan is niet geregistreerd, volgens het Keniaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en Internationale Handel. Onder operatie Usalama Watch, bedoeld om mensen het land uit te zetten die een veiligheidsdreiging vormen, arresteerde Kenia vierduizend mensen, bijna allemaal Somaliërs. Vijfhonderd van hen werden uitgezet naar Somalië. 

Honderden anderen wachten nog op uitzetting, volgens de Somalische ambassade in Kenia. Uit cijfers van vliegmaatschappijen en reisbureaus zou blijken dat er nog eens 7.000 mensen, meestal jongeren, van Nairobi naar Mogadishu zijn getrokken na de lancering van de operatie. Duizenden anderen zouden op andere wijze de grens tussen Kenia en Somalië zijn over gestoken.

Vanwege hun kennis van Swahili en de cultuur in de regio, bestaat de kans dat deze Somalische jongeren door Al Shabaab teruggestuurd worden naar Kenia of andere Oost-Afrikaanse landen om terroristische activiteiten uit te voeren, zegt Yusuf. “Deze jongeren kunnen zich eenvoudiger verbergen, infiltreren in de samenleving en schuilplaatsen vinden dan Al Shabaab-leden die niet in Kenia hebben gewoond”, zegt hij.

Wraak

Al Shabaab kampt met geldgebrek sinds het zijn basis in kwijt is in Mogadishu en de havenstad Kismayo. De groep heeft ook al drie jaar gebrek aan voetsoldaten. Honderden strijders werden vermoord, gingen het land uit of liepen over naar de regering die amnestie, bescherming en een betere toekomst belooft.

“Deze jonge mannen hadden voorheen kleine handeltjes of werkten als verkoper in winkels in Nairobi. Hun leven is op zijn kop gezet door de uitzetting”, zegt Abdiwahab Sjeik Abdisamad, verbonden aan de Kenyatta-universiteit in Kenia en Hoorn van Afrika-specialist. “Ze zitten nu in hun thuisland en zijn wanhopig op zoek naar nieuwe inkomsten. Dat is het type jongere dat Al Shabaab zoekt.”

De uitgezette Somaliërs kunnen zich aansluiten bij militante groepen om een inkomen te verwerven of uit wraak, omdat ze zich vernederd voelen door Kenia, zegt hij. “Als je op het gebied van terrorisme verkeerde besluiten neemt, heeft dat grote gevolgen. Dat willen de militanten en daar wachten ze op. Op het gebied van veiligheid is er niets verbeterd sinds de uitzettingen.”

Afgelopen week dreigde Al Shabaab-commandant Fuad Mohamed Khalaf met acties in buurland Kenia. Hij dreigde tieners te sturen om zelfmoordaanslagen te plegen in Nairobi.

Abdisamad wijst erop dat operatie Usalama Watch zich kenmerkt door gebrek aan strategie, misbruik en intimidatie. De werkwijze van de Keniaanse regering zou contraproductief zijn en juist rekrutering door Al Shabaab in de hand werken.