Landelijk én superdivers Limburg wijst feestend de weg

‘Het Internationale Kinderfeest is hét culturele event van het jaar in Houthalen’, zegt mede-organisator Antonietta Mercatante van de Diversiteitsraad van Houthalen-Helchteren. Zij is blij dat dankzij het feest de schijnwerper niet gericht worden op de negatieve verhalen, maar op de ongedwongen manier waarop de bewoners in diversiteit samenleven.

Turkse wortels

Het ontstaan van het Kinderfeest is rechtstreeks verbonden aan de Turkse onafhankelijkheid en de oprichting van de Turkse Republiek op 23 april 1920. Kemal Atatürk, de oprichter van de republiek Turkije, besloot om deze dag jaarlijks te vieren als nationale herdenkingsdag voor alle kinderen die tijdens de Eerste Wereldoorlog en de Turkse onafhankelijkheidsoorlog waren omgekomen. In 1979 riep UNESCO het evenement uit tot Internationaal Kinderfeest.

‘Ben je gek? Wil je nu echt dat Turken en Grieken samen vieren?’

In Houthalen zag het Kinderfeest het licht in de vroege jaren 1960, op initiatief van de Turkse gastarbeiders die in de Limburgse mijnen werkten. Ze wilden meer contact tussen de kinderen stimuleren buiten school. Toen steeds meer gastarbeiders besloten om voorgoed in België te blijven wonen, wilden de organisatoren het feest toegankelijk maken voor alle kinderen van de lokale gemeenschappen. Ze beseften toen al dat Houthalen echt een kruispunt was geworden tussen de traditioneel Vlaamse, Oost-Europese en Mediterrane culturen.

‘Toen de organisatoren dit voor het eerst voorstelden, kregen ze te horen: ‘Ben je gek? Wil je nu echt dat Turken en Grieken samen vieren?’, lacht Necati Yurdakul, voorzitter van de Diversiteitsraad. ‘Dat was echt niet vanzelfsprekend! Turken en Grieken zijn omwille van hun politieke geschiedenis eeuwen lang grote rivalen geweest.’ Toch vond het eerste Internationale Kinderfeest van Houthalen in 2000 plaats, ook toen al in het Culturele Centrum van Meulenberg (Casino).

Door kinderen, voor kinderen

Het feest wordt volledig op vrijwillige basis georganiseerd voor en door de kinderen, en wil een mooi, divers programma presenteren waarin alle nationaliteiten en culturele groeperingen een plaats krijgen. ‘We maken echt gebruik van alle creatieve mogelijkheden die we hebben om zo veel mogelijk te halen uit de gemeente zelf. Greenville is bijvoorbeeld een lokaal project voor de ontwikkeling en promotie van groene technologie. Zij organiseren de workshop gsm-hoesjes met afvalmaterialen’, zegt Antonietta Mercatante.

Sinds enkele jaren zet de basisschool De Mozaïek een grote tentoonstelling op. De leerlingen werken een heel jaar lang om hun kunstwerkjes te kunnen tonen. Twee jaar geleden was het thema water, en ze hadden een prachtige waterval met een pelikaan gemaakt. Dit jaar is het thema reis door de tijd.

Dat thema wordt uitgewerkt met sketches in het Turks, folkloredansen, een middeleeuwse fotoshoot, beatboxen, gsm-hoesjes maken met afvalmaterialen, fietsen op rollen, stormbaan, slingerbal, stenen verven, kunstatelier… Dit jaar wordt ook een vrije radiozender volledig gedragen door een aantal zeventienjarigen.

Iedereen trekt mee aan de kar

De Turkse consul ziet het Houthalense Kinderfeest als een inspirerend model voor andere cultureel diverse gemeenten, waar het feest eerder een Turkse aangelegenheid blijft. ‘Houthalen staat echt het verst in de organisatie van het Kinderfeest in Vlaanderen. Daar vond het feest ook voor het eerst plaats. Ik denk dat het multiculturele succes van het feest te wijten is aan de enorme inzet van alle deelnemende instanties, die steeds verscheidener zijn. Sinds Chiro en KSJ betrokken zijn, zie je echt wel een groot verschil: dat werkt zeer aantrekkelijk voor heel veel kinderen’, volgens Antonietta Mercatante.

Het zijn trouwens niet alleen de klassieke jeugdbewegingen die de grenzen verleggen. Ook de gemeentelijke diensten Maatschappelijke participatie, Cultuur en Jeugd, de Jeugd- en de Diversiteitsraad en de technische raad, Casino Meulenberg, de lokale basisscholen, kunstacademies, medewerkers van Rimo Limburg, de Turkse Moskeevereniging en alle lokale jeugdwelzijnswerkingen doen mee. Er wordt zelfs een speciale busdienst ingelegd om kinderen in heel Houthalen-Helchteren op te pikken.

Een negatief imago

Antonietta Mercatante van de Diversiteitsraad vindt het wel jammer dat het Internationale Kinderfeest zo weinig aandacht krijgt in de lokale media. Houthalen heeft de voorbije jaren vooral negatieve mediaaandacht gekregen, vooral na de rellen van oktober 2013 en de druggerelateerde aanhoudingen en de schietpartij van maart 2015 in Meulenberg. ‘Als er iets fout loopt, dan verneem ik dat wel in het nieuws’, zegt Mercatante.

‘De bewoners van Meulenberg hebben heel hard geleden onder alle negatieve mediaberichten.’

De aanhoudende focus op criminaliteit heeft een duidelijke impact op de manier waarop mensen in de gemeente en de regio kijken naar Meulenberg  en diversiteit in het algemeen. Schepen van Welzijn Mustafa Aytar: ‘De bewoners van Meulenberg – en vooral de jongeren – hebben echt heel hard geleden onder alle negatieve mediaberichten van de afgelopen jaren, zeker na de rellen, niet alleen in termen van imago, maar ook in termen van toenemende discriminatie. Ik zou eens willen weten welke werknemer je gaat aannemen als je zegt dat je in Meulenberg woont.’

Nochtans is Meulenberg ‘een vredige wijk, zelfs een heel mooie, groene wijk’, volgens Necati Yurdakul, voorzitter van de Diversiteitsraad. Door van haar mijnverleden behoort Houthalen tot de oudste en cultureel meest diverse gebieden van Vlaanderen en België. De lokale migratiegeschiedenis gaat terug tot in de jaren 1930 van de vorige eeuw met de instroom van Oost-Europese gastarbeiders, die gevolgd werden door Italianen, Grieken, Spanjaarden, Turken, Marokkanen….

Er wonen nu meer dan 97 verschillende nationaliteiten en etnische achtergronden, in een combinatie van eerste, tweede en derde generatiemigranten van alle leeftijden en sociale klassen. Al deze mensen komen dagelijks met elkaar in contact aan de scholen, bij de lokale Aldi en Colruyt, aan het CVO en in het centrum van Houthalen.

Houthalen en veel andere Limburgse ex-mijncités kampen met dezelfde sociaal-economische problematieken als Vlaamse steden. De historische achtergrond weegt er aanzienlijk op de huidige diversiteit. Kleine gemeenten als Houthalen-Helchteren kunnen de grote behoefte aan sociaal-economische opvang en steun nauwelijks aan.

Small is beautiful

Het kleinschalige en niet-anonieme karakter van Houthalen schept echter een groot potentieel tot lokale samenwerking. De draagkracht van de talrijke vrijwilligersorganisaties die dagelijks werken rond de promotie van diversiteit en samenleven in diversiteit is bijzonder groot.

‘Het zijn de jongeren zélf die de huiswerkbegeleiding organiseren. Waar in Vlaanderen bestaat dat?’

‘Het zijn de jongeren zélf die de huiswerkbegeleiding organiseren in Meulenberg. Waar in Vlaanderen bestaat dat? En sinds twee jaar organiseren we jaarlijks een interculturele harmonie met een mix van Turkse, Marokkaanse, Vlaamse en nog veel andere liederen. Alle organisaties die maar iets te maken hebben met muziek en jongeren in de buurt doen mee. De ambassadeurs van Turkije en Marokko zijn daarvoor speciaal gekomen en ze hebben ons letterlijk gezegd dat ze zoiets nog nooit hebben gezien in Vlaanderen’, zegt Schepen Mustafa Aytar.

Het is niet dat samenleven en diversiteit vlekkeloos verlopen in Houthalen, maar zelfs waar er spanningen, vooroordelen of erger ontstaan, lijken de meeste mensen geneigd daar met veel pragmatisme en humor op te reageren. Necati Yurdakul vertelt dat hij ooit perplex aangestaard werd door andere leden van het oudercomité van de school, omdat hij vroeg niet te roken tijdens de vergadering. Hij was een Turk, toch?

De directeur van de gemengde basisschool De Schakel bevestigt dat er wel eens “spelletjes” gespeeld worden rond stigmatisering en racisme, maar dat dit tegelijkertijd onvermijdelijk en zeldzaam is. ‘Een Turkse vader van een van onze leerlingen had drie keer geparkeerd waar het verboden was en hij had daar telkens een boete voor gekregen. Toen hij kloeg dat de politie racistisch was, kon ik mijn lach met moeite inhouden. Ik zei hem dat het gewoon niet verstandig was om daar te blijven parkeren.’

Een kleine gemeente zorgt ook voor meer sociale controle, zegt Schepen Mustafa Aytar: ‘Als je in Meulenberg een steen gooit, dan raakt je iemand zijn huis, maar die persoon kent jou, je hele familie en vriendenkring.’

Alledaags

Het Internationale Kinderfeest van Houthalen komt, met andere woorden, niet uit de Turkse lucht vallen. Het feest toont het samenleven in een context van grote culturele diversiteit in kleinschalige, niet-stedelijke Vlaamse gebieden, en daar is het ook diep in geworteld. Het wordt door de organisatoren beschouwd als een kans om afstand te nemen van alle clichés en klassieke wrijvingspunten in de ruimere publieke opinie en de media:

‘Het succes van het feest toont dat we kunnen samenwonen, ongeacht de culturele achtergronden’, aldus nog Antonietta Mercatante. Maar het illustreert ook en vooral dat mensen buiten hun privé-sfeer dagelijks en  op een zeer gewone manier in contact komen met elkaar in een cultureel diverse context, en dat ze er van genieten om ook gezamenlijk dingen te doen.