Massaal volksprotest tegen kastenquota’s in India

Honderdduizenden Patels zijn op 25 augustus op straat gekomen in Gujarat. Ze willen erkend worden als een Other Backward Caste (OBC) om in aanmerking te komen voor gereserveerde plaatsen in het onderwijs en de overheid. Na de betoging braken gevechten uit met de politie en werden zeven mensen gedood.

Niettemin heeft de aanvoerder, 22-jarige Hardik Patel, aangekondigd dat ze verdergaan en acties zullen blijven voeren over het hele land. De Patel gemeenschap is een welvarende Indiase kaste, zowel op sociaal als economisch vlak. Dus waarom vraagt zo’n groep voor quota’s, en trekt ze zelfs in protest de straten op?

Waarom en wat van de protesten

‘Ofwel moeten die reserveringen het land uit, ofwel moet iedereen eraan onderworpen worden’

Het lijkt erop dat Hardik Patel het beleid van positieve discriminatie in zijn geheel beu is. In een interview met The Hindu zei hij: ‘Ofwel moeten die reserveringen het land uit, ofwel moet iedereen eraan onderworpen worden.’

Na de betoging van 25 augustus reageerde de Indiase premier, Narendra Modi, met een oproep om rustig te blijven. Er werd een avondklok ingevoerd en het leger werd ingeschakeld. De komende dagen was er echter aanhoudende onrust. In verschillende districten braken nieuwe rellen uit en Hardik Patel leidde verschillende nieuwe bijeenkomsten.

Hardik Patel werd op 3 september gearresteerd toen hij met ongeveer 100 mensen een schoolcampus was binnengedrongen en volgens politie oproer zaaide.

De protesterende Patels worden ondersteund door organisaties van andere kasten, zoals Gujjars en Kurmis. Ook de Jat-kaste van Uttar Pradesh voert actie om erkend te worden als OBC.

Waarom is er überhaupt een reserveringsysteem?

Reserveringen werden gecreëerd in het begin van de Indiase onafhankelijkheid, bijna 70 jaar geleden, voor de allerlaagste kasten en inheemse stammen: de Scheduled Castes (SC’s) en de Scheduled Tribes (ST’s). De reserveringen waren bedoeld als een tegemoetkoming ter compensatie van hun benadeelde positie in de samenleving.

Het bestaan van een kastensysteem zoals wij dat kennen wordt soms betwist. Marianne Keppens, doctoraal onderzoekster van de Ugent: ‘Het kastensysteem wordt algemeen aanvaard als wetenschappelijke kennis, terwijl het eigenlijk alleen de Europese ervaring is van wat we 300 jaar geleden in India aantroffen. Het reserveringsbeleid kan gezien worden als een behandeling op basis van een foute diagnose. Het is alsof je iemand voor aids gaat behandelen die eigenlijk kanker heeft.’

De Other Backward Castes

Wat begon als een tijdelijke maatregel voor SC’s en ST’s is later steeds uitgebreid. Een derde groep reserveringgerechtigden, de OBC’s, werd in de jaren 90 toegevoegd.

 ‘Wat nu gebeurt is dat mensen OBC-status willen om van de voordelen te kunnen genieten. Hoe groter het aantal groepen dat reservaties krijgen, hoe logger alles wordt. En hoe minder efficiënt hulp de groepen bereikt die het echt nodig hebben’, zegt Idesbald Goddeeris, hoofddocent aan de KU Leuven.

 ‘De OBC’s zijn nu al goed voor 27 procent van de bevolking en dat is veel te veel’, aldus ook Goddeeris. ‘Het systeem nu nog verder bestendigen en uitbreiden naar bijvoorbeeld de Patels, daar zou ik geen voorstander van zijn.’

Wat nu gebeurt, gebeurt voor het eerst in bijna zeventig jaar

‘Het is iets heel opwindend, de beweging van de Patels in Gujarat’, vertelt Marianne Keppens.  ‘Het is de eerste keer dat er een echte reactie komt tegen het reserveringsbeleid. En het gebeurt op een slimme manier. Door te pleiten voor iets dat bijna onmogelijk is, namelijk de erkenning van Patels als OBC’s, wordt het beleid op een indirecte manier bekritiseerd.’

Professor Chris Verschooten van de KU Leuven is het ermee eens dat de protesten aantonen dat er een probleem is met de reserveringen, maar heeft een andere mening dan Keppens. ‘Ik denk dat de meeste Indiërs geen probleem hebben met reserveringen voor onaanraakbaren [die zich onderaan het kastensysteem bevinden, nvdr], maar wel voor OBC’s.’

De creamy layers binnen kasten

‘De reserveringen zijn belangrijk’, vertelt professor Verschooten. ‘Onderzoek heeft hun nut aangetoond. Het probleem met de Patels is dat er bepaalde subkasten zijn die effectief voor reserveringen in aanmerking komen, maar anderen niet. Er stellen zich vragen zoals: “Waar leg je de grens?”, “Wie mag wel en wie mag niet?”.’

‘Er zijn nu ook groepen die onder het reserveringsbeleid vallen maar die het eigenlijk best zonder kunnen doen. Er zijn groepen die voordeel hebben gehaald uit de reserveringen en ondertussen eigenlijk tot de middenklasse horen. Men noemt dat de creamy layer, of de romige tussenlaag. Moeten die mensen nog altijd in aanmerking komen voor reserveringen of niet?’, vraagt professor Verschooten zich af.

Ook Keppens benadrukt dat niet alle SC’s, ST’s en OBC’s achtergesteld zijn. ‘Zij zijn vaak heel rijk, met veel middelen en relaties. Daarop wordt vaak geantwoord dat ze geen respect krijgen. Dat klopt niet, maar het is wel een verhaal dat aanvaard is. De reservaties leiden tot ongelofelijk veel ongenoegen bij mensen die niet tot de zogezegde lage groepen behoren.’

‘Er is politiek veel moed nodig om het reservatiedebat weer te openen’

‘De SC’s, ST’s en OBC’s vormen intussen een enorme groep aan kiezers. Politici willen die stemmen niet verliezen.’ 

‘Het is totaal politiek incorrect om daar iets over te zeggen’, vervolgt Keppens. ‘De SC’s, ST’s en OBC’s vormen intussen een enorme groep aan kiezers. Politici willen die stemmen niet verliezen. Er zit ook een grote lobby achter, er zijn een aantal Dalitorganisaties [‘Dalit’ betekent ‘de onderdrukten’ en wordt door de kastelozen gebruikt als groepsnaam, nvdr] die de hele wereld rondgaan om te spreken over al het onrecht dat ze ondergaan. Maar zij hebben daar gewoon ontzettend veel voordeel aan.’

Professor Verschooten is daarentegen van mening dat ongelijkheid en misbruik op basis van kaste een realiteit is, niet enkel een fixatie van westerlingen. ‘Je kan niet ongenuanceerd zeggen dat reserveringen afgeschaft moeten worden. Ik ben ervan overtuigd dat het voor bepaalde groepen een noodzaak is. Maar het is ook duidelijk dat geen enkele politicus de reserveringen vandaag zou durven afschaffen. Het is ook een middel voor politici om bepaalde groepen voor zich te winnen. Dat is een andere kant van de medaille.’

‘Mentaliteitswijzigingen creëer je niet door grenzen te bestendigen, maar door ze weg te gommen’

De opschudding in Gujarat doet veel mensen het reserveringbeleid in vraag stellen. Het lijkt contraproductief voor het oorspronkelijke doel, namelijk een betere integratie van achtergestelde groepen in de Indiase samenleving.

‘Kaste bestaat officieel niet meer in India. Maar deze kasten worden wel opgesomd in de grondwet. Dus het hele systeem bevestigt iemands identiteit als SC of ST. En dat werkt eigenlijk polarisatie in de hand’

‘Eén van de nadelen van dit systeem is dat de achtergestelde groepen gestigmatiseerd worden. Kaste bestaat officieel niet meer in India. Maar deze kasten worden wel opgesomd in de grondwet. Dus het hele systeem bevestigt iemands identiteit als SC of ST. En dat werkt eigenlijk polarisatie in de hand’, zegt professor Goddeeris.

Hij gelooft dat er betere manieren zijn om discriminatie weg te werken, zoals investeringen in de infrastructuur in gebieden waar SC’s en ST’s wonen. ‘Er moet gewerkt worden aan mentaliteitswijzigingen. Die creëer je niet door de grenzen tussen sociale groepen te bestendigen, maar door ze weg te gommen.’

‘Het is een heel complex debat’, besluit professor Verschooten. ‘Een debat dat eigenlijk opnieuw gevoerd moet worden.’