Mexico verliest strijd tegen armoede

Die stijging doet zich voor ondanks de miljarden dollars die in allerlei armoedebestrijdingsprogramma’s zijn gestoken. De negatieve impact van fiscale hervormingen, slecht ontworpen en uitgevoerd openbaar beleid, trage economische groei en inkomens die bevroren zijn, zijn factoren die hebben bijgedragen aan de groei van het aantal mensen dat in armoede leeft.

‘We hebben enkele goede sociale programma’s, maar dat geldt niet voor allemaal’, zegt Edna Jaime hoofd van México Evalúa, een denktank die zich bezighoudt met openbaar beleid. ‘Ze beweren armoede te bestrijden en werkgelegenheid te creëren, maar hebben geen effect. Vaak staan ze ten dienste van de politiek, niet van het publiek.’

Vooral grootverbruikers zouden profiteren van de 15 miljard subsidies per jaar voor gas en elektriciteit.

De kritiek richt zich op initiatieven zoals Procampo, een hulpprogramma voor het platteland, dat jaarlijks 4 miljard dollar subsidie opslokt. Dat geld gaat voornamelijk naar grote landbouwexporteurs in het noorden van Mexico, terwijl het programma oorspronkelijk bedoeld was om kleinschalige boeren te compenseren voor de impact van het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag (Nafta), een verdrag tussen Canada, de VS en Mexico.

Kritiek is er ook op de 15 miljard dollar subsidie per jaar voor gas en elektriciteit. Daarvan zouden vooral grootverbruikers profiteren.

Stilstand

In de op één na grootste economie van Latijns-Amerika gaat 7 miljard dollar per jaar naar 48 federale programma’s die zich richten op productie, het genereren van inkomen en werknemersdiensten. Een even groot bedrag gaat naar Prospera, een programma om sociale integratie te bevorderen (voorheen bekend als Oportunidades) en Seguro Popular. Prospera is een uitkeringsprogramma waar internationale ontwikkelingsorganisaties positief over zijn. Het verstrekt financiële bijstand aan gezinnen, op voorwaarde dat de kinderen naar school gaan en hun gezondheid geregeld laten controleren. Seguro Popular verstrekt ziektekostenverzekeringen aan mensen die niet onder andere sociale diensten vallen.

Volgens het laatste onderzoek van de Nationale Raad voor de Evaluatie van Sociaal Ontwikkelingsbeleid (Coneval), gepubliceerd in juli, leven in Mexico 55,3 miljoen mensen in armoede. Dat is 3 miljoen meer dan in 2012 en het komt overeen met 46,2 procent van de bevolking van 121 miljoen mensen.

‘Mexico is een van de weinige landen waar de vooruitgang die in het afgelopen decennium werd geboekt, tot stilstand is gekomen.’

Van die ruim 55 miljoen mensen moeten 12 miljoen mensen het doen met minder dan een dollar per dag, en nog eens 12 miljoen met minder dan 2 dollar per dag.

Mexico gaat samen met Guatemala en El Salvador tegen de trend in de regio in, als een van de weinige landen waar de armoede niet afneemt. ‘Mexico is een van de weinige landen waar de vooruitgang die in het afgelopen decennium werd geboekt, tot stilstand is gekomen. Daarbij spelen de lage economische groei en het feit dat de uitgaven geen herverdelend effect hebben, een rol’, zegt Rodolfo de la Torre, UNDP-coördinator in Mexico, in het Human Development Report 2014.

Te weinig werk

Op 29 juli stelde de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caraïbische Gebied (CEPAL) de groeiverwachting voor Mexico voor dit jaar bij van 3 procent naar 2,4 procent. Dat is te weinig om het benodigde aantal banen van 1 miljoen te genereren.

De stijgende armoede zet niet alleen de schijnwerpers op de tekortkomingen van Prospera, maar ook op die van de Nationale Kruistocht tegen Honger, het paradepaardje van de conservatieve president Enrique Peña Nieto dat zich richt op mensen in extreme armoede. Het doel van de Kruistocht is om 7,4 miljoen mensen te bereiken, waarvan 3,7 miljoen mensen in steden wonen.

‘Er zijn instrumenten om de armen te helpen die bewezen hebben effectiever te zijn dan de Kruistocht tegen honger.’

Het implementeren van de strategie is echter een “zeer ingewikkelde zaak” zegt Jaime, vanwege de opzet, structuur die via diverse sectoren loopt en het risico op cliëntelisme. ‘Er zijn instrumenten om de armen te helpen die bewezen hebben effectiever te zijn. De Kruistocht heeft niet het gewenste effect gehad’, zegt ze.

Jaimes denktank México Evalúa, die onderdeel is van het netwerk Citizen Action Against Poverty, heeft sinds de lancering van het initiatief in 2013, een maand na het aantreden van Peña Nieto, publiekelijk zijn zorgen hierover bekendgemaakt. De La Torre noemt het programma niet een regelrechte mislukking. Maar, voegt hij eraan toe, ‘dit is een wakeup call om het functioneren ervan te verbeteren.’