‘De grondrechten van migranten zijn ondergeschikt geworden aan grensbescherming’

Myria-directeur François Desmet laat zich niet snel intimideren, hij verkiest duidelijk de rechte weg boven het bochtenwerk. Bij de voorstelling van het rapport hekelde Desmet zonder omwegen de besparingen van tien procent die de federale regering in 2014 eenzijdig besliste.
‘Ze zijn absoluut in tegenspraak met het KB dat ons bestaan definieert’, zegt Desmet. ‘Twee jaar meldingen en interpellaties hebben niet tot resultaat geleid.’

Toegang tot het Belgisch grondgebied wordt steeds moeilijker en de situatie van buitenlanders – regulier of niet – blijft precair

François Desmet verwijst in het rapport ook naar de onrust over de garantie van onafhankelijkheid van Myria, na de affaire Unia. En net nu is die onafhankelijke werking een absolute must. Desmet: ‘De toenemende kwetsbaarheid van de verdedigers van de rechten van buitenlanders in het algemeen, plaatst Myria op de frontlijn, en maakt zijn onafhankelijkheid meer dan ooit nodig.’

In het algemeen stelt Myria een duidelijke verharding vast van het beleid inzake migranten en vreemdelingen. Toegang tot het Belgisch grondgebied wordt bijvoorbeeld steeds moeilijker en tegelijk blijft de situatie van buitenlanders – regulier of niet – precair.

Myria verwijst daarbij naar nieuwe extra drempels als nieuwkomersverklaringen, nieuwe registratiekosten voor buitenlanders, de opvallende vermindering van de humanitaire regularisaties enzovoort.

Het centrum zegt ook blijvend bezorgd te zijn over de evolutie van internationale bescherming in Europa. ‘We evolueren naar een Europa waar het steeds moeilijker wordt om internationale bescherming te krijgen’ zegt Ina Vandenberghe, experte internationale bescherming. ‘De grondrechten zijn secundair geworden aan grensbescherming.’

Humanitair visum mag geen principekwestie zijn

In zijn rapport besteedt Myria speciale aandacht aan de humanitaire visa, als ‘een van de weinige legale migratiekanalen’. Daarbij grijpt het Migratiecentrum terug naar enkele “visumrellen” tussen staatssecretaris voor Migratie Theo Francken en Syrisch gezinnen.

Myria verwijst met name naar de zaak van een Syrisch gezin dat bescherming aanvroeg en dat door de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen werd voorgelegd bij het Europees Hof van Justitie. Het daaropvolgende arrest in maart 2017 waarin België en staatssecretaris Francken gelijk kregen, toonden duidelijk de verharding van het Europees beleid aan, zegt Myria.

De vraag stond immers centraal wie nu het laatste woord heeft inzake internationale bescherming. ‘Met andere woorden: was dat Europa dat trouw moet blijven aan het Handvest van de grondrechten of een lidstaat die er een principekwestie van maakt?’, zegt Vandenberghe. Het Europees Hof kaatste de bal terug naar het niveau van België als lidstaat en gaf daarmee te kennen dat bescherming niet afdwingbaar is.

België leverde in de voorbije twee jaar nochtans opvallend meer humanitaire visa dan in de jaren die eraan voorafgingen. In 2016 kende België 1182 humanitaire visa toe, grotendeels aan Syriërs. ‘Dat juichen we uiteraard toe’, zegt Vandenberghe. ‘Maar net door dat hoge aantal is het des te opmerkelijker dat in een paar gemediatiseerde zaken, geweigerd werd om een humanitair visum toe te kennen.’ Daardoor werd het een principekwestie, die op niveau van de staatssecretaris werd gestreden, vindt Myria.

Het toekennen van humanitaire visa is een gunstmaatregel of een discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris. De gunstmaatregel hangt dus met andere woorden af van diens goodwill. Myria pleit daarom om deze beslissingsbevoegdheid open te trekken naar het parlementaire niveau en veel meer transparantie aan de dag te leggen.

Opvallende vaststellingen, een selectie

In cijfers lijkt de vluchtelingencrisis van 2015 opgelost, zegt Myria, maar wie voorbij die eerste vaststelling kijkt, merkt dat de uitdagingen groot blijven.
MO* selecteerde enkele opvallende vaststellingen uit het Myria-rapport voor u:

* In 2016 daalde de instroom van asielzoekers in heel Europa. België ontving ongeveer 13 asielzoekers per 10.000 inwoners. Opvallend: de instroom in ons land lag ruim onder het EU-gemiddelde (in 2015 lag de instroom in België boven het EU-gemiddelde). Dat is grotendeels te verklaren door het afsluiten van de Balkanroute en de EU-Turkijedeal die in maart 2016 van start ging. http://www.mo.be/analyse/eu-turkije-duivelspact-pragmatisch-de-beste-keuze

* Het aandeel positieve beslissingen inzake erkenning in 2016 bereikten een ongekend niveau: het Commissariaat Generaal voor Vluchtelingen en Staatlozen oordeelde in 2016 in 64 procent van de asielaanvragen dat de asielzoeker effectief bescherming nodig had. Dat toont enerzijds de hoge beschermingsnood aan, anderzijds dat België het zeker goed doet inzake internationale bescherming.

* Hongarije bijvoorbeeld, een land dat een zeer groot aantal asielaanvragen ontving, gaf slechts aan 435 mensen bescherming in 2016.

* Het aantal asielaanvragen van Turkse staatsburgers steeg opvallend in 2016. Turkije kwam daarmee in 2016 op de zevende plaats in de Belgische rangschikking van asielaanvragen. Pushfactoren zijn de Koerdisch-Turkse strijd en de algemene noodtoestand in Turkije sinds de gefaalde couppoging van 15 juni 2016.

* Somaliërs en Guineeërs staan met respectievelijk 725 en 720 asielaanvragers in 2016 op plaatsen vier en vijf in de rangschikking.

* Met 2225 asielaanvragen zijn de Afghanen bijna even talrijk als de 2340 Syrische asielaanvragers, die de grootste groep vormen. Bij de Afghanen gaat het vooral om niet begeleide minderjarige vreemdelingen en alleenstaande jonge mannen. Bij de Syrische aanvragen vermoedt Myria vooral gezinnen.

* Tegen september 2017 moet België – op basis van Europese relocatiebesluiten – 3812 mensen reloqueren. Eind februari 2017 had België in totaal nog maar 730 plaatsen aangeboden.