Nobelprijs voor Vrede 2014 voor kinderrechten

Malala Yousafzai is niet echt een verrassing. Zij stond ook in 2013 al hoog op de favorietenlijstjes en belichaamt een breed gedeeld geloof dat iedereen -ook, en met name, meisjes- recht heeft op kwalitatief onderwijs.

De mondiale aandacht zorgt in Pakistan wel eens voor irritatie.

Desmond Tutu, nu collega-Nobelprijswinnaar, schreef enkele jaren geleden dat ‘meisjes de wereld zullen veranderen en dat het sterk maken van meisjes de sleutel is om ontwikkeling te realiseren en gezinnen, gemeenschappen en samenlevingen in de hele wereld zekerheid te bverschaffen.’ Hij schreef dat naar aanleiding van de eerste Werelddag van het Meisje in 2012, een dag die door de VN ingesteld werd naar aanleiding van de aanslag door de taliban op Malala Yousafzai.

Malala wordt sinds die fatale dag in wereldwijd op handen gedragen. Ze sprak de VN toe, ze krijgt de ene na de andere prijs -in Ieper krijgt ze dit jaar ook de Vredesprijs- en ze heeft op de covers gestaan van zowat alle internationale tijdschriften. Net die mondiale aandacht zorgt in thuisland Pakistan wel eens voor irritatie. Al zal de Nobelprijs die kritiek voor de komende tijd wel verzchten.

Kailash Satyarthi is voor de mondiale opinie dan weer een nobele onbekende. Nochtans is hij in kringen van kinderrechtenverdedigers een monument. Hij is dit jaar zestig geworden en hamert al een leven lang op de nagel die ook Malala tot haar strijd gemaakt heeft: het recht op en het belang van degelijk onderwijs voor alle kinderen, ook voor de allerarmsten. Bij Satyarthi heeft dat met name de vorm aangenomen van de strijd tegen kinderarbeid, omdat dit een van de oorzaken is dat zo veel kinderen in India niét naar school kunnen gaan.

Hij hamert al een leven lang op de nagel die ook Malala tot haar strijd gemaakt heeft.

Een van de campagnes die Kailash Satyarthi lanceerde, was Rugmark, het keurmerk voor tapijten die zonder kinderarbeid tot stand kwamen. Op dit moment opereert dat initiatief onder de naam Goodweave.

Een ander initiatief dat hij nam zijn de “kinder-modeldorpen”, waarin geen kinderarbeid bestaat en waarin de kinderen tot hun veertiende gratis kwaliteitsonderwijs krijgen. De kinderen worden ook mondig gemaakt door ze een eigen dorpsraad te geven, waarin ze zelf beleidsbeslissingen kunnen nemen. De oorsprong van dit initiatief (Bal Mitra Gram)  lag in de vaststelling dat driekwart van de kinderarbeid geleverd werd door kinderen uit plattelandsdorpen.

Verschillende perspectieven

Het feit dat de Nobelprijs voor Vrede 2014 aan twee personen gegeven wordt die met hetzelfde thema werken vanuit verschillende invalshoeken, maakt dat de nadruk veel meer op het thema -kinderrechten en het recht op onderwijs- gelegd wordt. Malala beklemtoont het recht van meisjes op onderwijs in een situatie waarin net dat recht bedreigd wordt door het brutale optreden van taliban en andere extremistische groepen. Kailash richt zijn strijd eerder sociaal-economisch, tegen een systeem dat de winsten van enkelen belangrijker vindt dan de kansen van miljoenen.

Onderwijs en vrede in Zuid-Azië

Tegelijk is het betekenisvol dat zowel Pakistan als India hiermee een Nobelprijs voor Vrede binnenhalen, net op een moment dat militair geweld tussen de buurlanden opnieuw doden gemaakt heeft de voorbije dagen en weken. In Pakistan worstelt premier Nawaz Sharif, die een jaar geleden ouvertures maakte voor vredesgesprekken met India, met verschillende opstanden tegelijk. In India kwam dit voorjaar de zeer populaire, hindoenationalistische premier Narendra Modi aan de macht. Hij lijkt de confrontatie met Pakistan over Kasjmir eerder aan te scherpen dan op te lossen. Misschien kan de aanwezigheid van beide premiers op de uitreiking van de Vredesprijs op 10 december een nieuwe kans geven aan de vredesgesprekken.

Het conflict tussen India en Pakistan kost niet alleen soldaten of burgers het leven bij rechtstreekse confrontaties, aanslagen of bombardementen met –bemande of onbemande- vliegtuigen. De enorme investeringen in grensbescherming, in low intensity wars en nucleaire arsenalen, en in de opbouw en het onderhoud van grote conventionele legers zuigt enorme bedragen weg van noodzakelijke ontwikkelingsplannen. India –de boomende economie van de regio en een van de motoren van de mondiale economie– staat op een trieste 119de plaats in de Menselijke Ontwikkelings Index 2010 van de VN Ontwikkelingsorganisatie UNDP, terwijl Pakistan op 125 staat en Afghanistan op 155 (op 169 opgelijste landen).

In concrete termen betekenen die slechte scores dat volgens Nobelprijswinnaar Amartya Sen de ondervoedingsgraad in India hoger ligt dan in Afrika, dat in Pakistan minder dan de helft van de bevolking kan lezen en schrijven, en dat de gemiddelde levensverwachting in Afghanistan nauwelijks 45 jaar bedraagt. Dat belet Pakistan niet om zijn defensie-uitgaven voor het fiscale jaar 2010-11 met 17 procent te verhogen, terwijl India de volgende tien jaar voor zestig miljard euro wapenaankopen voorziet.

De link tussen het recht op onderwijs voor alle kinderen en de vrede is dus rechtstreekser dan op het eerste gezicht lijkt.