Rio krijgt afvalprobleem niet onder controle

De Olympische Spelen zijn begonnen op 5 augustus in Rio de Janeiro. De kans om dit event aan te grijpen en een verregaande schoonmaak door te voeren van de iconische baai van Guanabara is verloren.

Het wegwerken van het vervuilde water in de lagune was nochtans een van de beloftes waarmee Rio de zomerspelen van 2016 kon binnenhalen.

Politieke leiders

Het wordt stilaan een nationale traditie om sanitaire hygiëne nooit als een prioriteit op de politieke agenda te plaatsen. Vandaag heeft slechts de helft van de Brazilianen toegang tot stromend leidingwater.

‘Het milieu betaalt geen belastingen en kan niet stemmen.’

‘Het milieu betaalt geen belastingen en kan niet stemmen’, zegt bioloog en wateractivist Mario Moscatelli. ‘Daarom zijn de politieke leiders van ons land en de gemeenschap er amper mee begaan.’

Het Olympische Park werd opgebouwd aan de westkant van Rio, grenzend aan de kusten van de lagune Jacarepaguá. Zelfs hier werd het water amper behandeld. ‘Vervuild water uit rivieren en stromen vloeit onophoudelijk in de lagune’, zegt Moscatelli.

Atleten en bezoekers

De meeste buitenlandse atleten en bezoekers zijn aangekomen op de internationale luchthaven Antonio Carlos Jobim. Die ligt op een boogscheut van de sterk vervuilde baai van Guanabara, maar de bezoekers waren zich daar amper bewust van. Hun aandacht werd afgeleid door de meer zichtbare zaken die voorrang kregen zoals de vernieuwing van het openbaar vervoer en de modernisering van het centrum van Rio.

Het vissersdorp Tubiacanga is echter een pijnlijke illustratie van de ecologische ramp die de baai, die van het strand van Copacabana in het westen tot aan Itaipu in het oosten loopt, is geworden.

In Tubiacanga komt al het vervuilde water uit verschillende rivieren en kanalen samen. ‘Het is een ontmoetingsplaats waar al de rommel en het afval dat in de rivieren wordt gedumpt samenkomt en zich torenhoog opstapelt’, zegt Sergio Souza (66) die hier al twee derde van zijn leven woont.

‘Ooit waren de stranden hier hagelwit’, mijmert hij. ‘Vroeger was het smalste punt van het Cunhakanaal zo’n zeven tot acht meter diep. Nu kan je bij laagtij over het water lopen omdat het afval zich zo hoog opstapelt.’

De baai van Guanabara slikt elke dag 90 ton afval en 18.000 liter vervuild water per seconde dat via 55 rivieren en kanalen wordt aangevoerd.

Rivieren zonder leven

Om mee te dingen naar de Olympische Spelen beloofde de overheid om 80 procent van de vervuiling in de baai weg te werken. De minister van sport, Leonardo Picciani, vertelde op een persconferentie begin juli dat 55 procent van het afval werd verwijderd. ‘Ik geloof enkel wat ik met mijn eigen ogen zie’, zegt Moscatelli, die net als andere milieuactivisten erg sceptisch is. ‘Van de 55 rivieren die hier uitmonden, zijn er 49 levenloos.’

‘Van de 55 rivieren die hier uitmonden, zijn er 49 levenloos.’

De vooropgestelde doelstelling om 80 procent van het afval weg te ruimen was niet realistisch, zei André Correa, milieuambtenaar van deelstaat Rio de Janeiro, op 20 juli bij de inhuldiging van een “ecogrens” in de rivier Meriti, een van de vervuilde waterwegen. Deze “grenzen” moeten ervoor zorgen dat Olympische watersporten in sommige delen van de baai mogelijk worden gemaakt. “Ecoboten” ruimen daarbij al het drijvend afval op en brengen het naar een plek waar het gerecycleerd wordt. In totaal werden zeventien ecogrenzen beloofd.

Vandaag wordt slechts één procent van het dagelijkse afval dat door de 12 miljoen inwoners van agglomeratie Rio de Janeiro wordt geproduceerd, gerecycleerd. De schoonmaak van de baai van Guanabara heeft momenteel al drie miljard dollar gekost.