Somaliërs vinden nieuwe thuis in Istanboel

In de wirwar van straatjes even buiten het winkelcentrum Kumkapi in Istanboel, duikt “Somalië Straat” op, de straat waar Somalische migranten zich verzamelen. Mensen bewegen zich langzaam naar overvolle, smalle trottoirs om ruimte te maken voor passerende auto’s. Op de stoep staan voedselkarren en kleding ligt voor verkoop uitgestald op dekens. Zwerfvuil rolt over straat, langs groepen mannen die in gesprek zijn, zittend op emmers of leunend tegen winkelramen. De straat straalt een vreemde rust uit.

De meeste bewoners van deze straat zijn Afrikaanse vluchtelingen, met name Somaliërs. Mond-tot-mondreclame en familiebanden hebben hen hier gebracht. De Somalische vluchtelingen spreken over een tijdelijk verblijf in deze hoek van Istanboel, weg van politieke onrust en natuurrampen die hun thuisland al decennialang teisteren.

Omdat de bevolking constant in beweging is, is het moeilijk te zeggen hoeveel mensen er in de straat wonen. Volgens de bewoners zelf gaat het om een paar honderd Somaliërs.

Geen werk

Dalmar (30), een Somalische vluchteling, is nog maar een maand in Istanboel, samen met zijn broer Amet (20). Hij woont in een klein appartement met twaalf andere vluchtelingen. Een veelvoorkomende situatie hier. Vluchtelingen wonen vaak samen met twintig of dertig mensen in kleine appartementen.

“Istanboel is erg tijdelijk”, zegt Dalmar. “De levensomstandigheden zijn slecht. Het is hier duur en er is moeilijk werk te vinden.” De Turkse arbeidswetgeving vereist een paspoort en verblijfsvergunning om te mogen werken. Het is moeilijk voor vluchtelingen om die te krijgen. Daarom wordt er veel illegaal gewerkt, doorgaans eenvoudig werk.

Liban (31), woont al jaren in Turkije. Hij zegt dat hij verschillende eenvoudige baantjes heeft gehad sinds zijn aankomst in het land. De taalbarrière is volgens hem een probleem. “Dat maakt het sowieso al moeilijk werk te vinden.”

De bewoners lijken een unieke gemeenschap te hebben gesticht in de met rommel bezaaide straat. De meeste Somaliërs zeggen het naar hun zin te hebben in Istanboel. De gemeenschap vangt nieuwelingen, die blijven komen, op. Vaak vinden ze werk bij Koerdische winkeliers. Die lijken zich beschermend op te stellen naar de vluchtelingen. Tijdens het interview met de Somaliërs, informeert een Koerdische man, die zijn hoofd naar buiten steekt vanuit zijn winkel, of de vluchtelingen niet worden lastiggevallen.

De Katip Kasim-moskee aan Somalië Straat, is recentelijk in de kleuren wit en oranje geverfd. Vergeleken met de grandioze en elegante moskeeën elders in Istanboel, is het een heel bescheiden gebouw. Muammer Aksoy werkt al negentien jaar als imam in deze moskee. De gemeenschap is in die tijd flink veranderd, zegt hij. Dit gebied was altijd al een toevluchtsoord voor minderheidsgroepen. Dat begon met Koerdische migranten uit Oost-Turkije. In de jaren tachtig en negentig volgden Roemeense vluchtelingen. Daarna groeide het aantal Afrikaanse migranten. Het grootste deel daarvan arriveerde in de afgelopen vijf jaar.

Turkse hulp

Turkije werkt volgens een rapport van het Noorse Peace Building Centre in Afrika, en in het bijzonder in Somalië, aan humanitaire initiatieven en vredesopbouw. Dat versterkt volgens het centrum de Turkse rol als internationale speler op het gebied van vredesinitiatieven.

“De relatie tussen Turkije en Somalië is nog vrij nieuw”, zegt Dalmar. “Die is pas begonnen in 2011. “Er zijn nu programma’s en beurzen voor studenten.” Somalië krijgt meer hulp van Turkije dan andere Afrikaanse landen. In 2011 ging het om 93 miljoen dollar, en 1.500 Somalische studenten ontvingen in 2013 een beurs om te gaan studeren aan de Universiteit van Istanboel.

Abdifitah (25), die nu een jaar in de gemeenschap woont, kreeg zo’n beurs. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om ook zijn familie mee te verhuizen. Zijn familieleden kunnen geen werk vinden, maar zijn meegekomen om hem te steunen, zegt hij. “Istanboel heeft met de kans gegeven om te leren.”

Sinds kort trekken Somalische vluchtelingen vaker naar de Turkse hoofdstad Ankara. Daar is gemakkelijker werk te vinden en de huisvesting is goedkoper dan in het overvolle Istanboel. Liban woont met zijn familie in Ankara. Hij verdient zijn brood als vertaler voor de Afrikaanse voetballiga in Istanboel. Op de vraag of hij ergens anders zou willen wonen, schudt hij zijn hoofd. “Vroeger wilde ik graag naar Amerika. Maar als iemand met nu een Amerikaans paspoort zou aanbieden, zou ik het weigeren”, zegt hij. “Ik heb hier alles wat ik wil.”