Steeds meer Oegandezen weigeren kinderen te laten vaccineren

Patience (schuilnaam) was net van plan om haar driejarige zoon te laten vaccineren tegen polio toen haar bazin haar een schokkend verhaal vertelde. ‘Het medicijn dat ze je kind gaan toedienen zal het onvruchtbaar maken. Doe het niet, vertelde ze me’, zegt Patience.

In haar omgeving, de sloppenwijk Kyebando in Kampala, kent Patience verschillende families die zich door dit soort verhalen hebben laten afschrikken om hun kinderen te vaccineren.

Eerder dit jaar ondertekende de Oegandese president de Immunization Act 2016, die stelt dat kinderen voor de leeftijd van één jaar een aantal belangrijke vaccins toegediend moeten krijgen. Wie weigert riskeert een boete, een gevangenisstraf tot zes maanden, of beide.

De wet voorziet ook in de uitgifte van een vaccinatiekaart die nodig is om later toegang te krijgen tot een kinderdagverblijf of een kleuterschool.

Rwanda scoort best

Een op vijf Afrikaanse kinderen krijgt nog steeds niet alle inentingen die het kan beschermen tegen ziekte. Ook basisvaccins zoals die tegen mazelen, tetanus en rodehond bereiken niet elk kind, zei de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in een rapport dat in februari werd gepresenteerd.

Volgens dat rapport scoort Oeganda het slechtst van alle Oost-Afrikaanse landen. 78 procent van de Oegandese kinderen werden ingeënt tegen difterie, tetanus en kinkhoest (DTP3), tegenover 80 procent van de kinderen in de Democratische Republiek Congo (DRC), 81 procent in Kenia, 97 procent in Tanzania en 99 procent in Rwanda.

Vaccins van varkens

Een van de grootste obstakels in Oeganda is de invloed van een deel van de bevolking dat steeds meer aanhang krijgt en weigert om zijn kinderen te laten vaccineren. Ze beweren dat de vaccins gemaakt zijn van varkens en wilde dieren en de kinderen schade berokkenen.

Minstens tien leden van een christelijke groepering werden sinds de invoering van de wet gestraft omdat ze vaccinaties tegen polio weigerden.

‘Oeganda vaccineert momenteel tegen tien verschillende ziektes’, zegt arts Henry Luzze van het Nationaal Immunisatieprogramma in Oeganda. ‘De laatste goedkeuring van GAVI, de commissie voor vaccins, kregen we voor een vaccin tegen het rotavirus, dat diarree veroorzaakt, een groot probleem onder onze kinderen. Binnen 18 maanden krijgen we toestemming om een nieuw vaccin tegen mazelen te gebruiken.’

Dekkingsgraad niet goed

Mazelen zijn nog steeds een veelvoorkomend probleem, zeker na de uitbraak van mazelen in het westen van Oeganda vorig jaar.

‘We hebben nog verschillende districten en gemeenschappen waar de dekkingsgraad voor inentingen niet goed is. Het zijn vooral bergachtige regio’s en plekken met amper transportmogelijkheden.’

Ook een aantal logistieke mankementen leidden ertoe dat vaccins niet overal even vlot doorgang vinden. Dankzij een recente sponsoring van GAVI kreeg Oeganda wel koelkasten op zonnecellen die worden ingezet in regio’s waar elektriciteit bij momenten schaars is.

Vluchtelingen uit buurlanden

Ook de toevloed van vluchtelingen uit Burundi, DRC en Zuid-Soedan, landen waar niet iedereen gevaccineerd wordt, zijn een extra uitdaging voor Oeganda. Vorige maand werden hier nog drie gevallen van gele koorts gerapporteerd.

Volgens de nieuwe wet moet de overheid voorzien in gratis vaccins voor elke burger.

President Yoweri Museveni was erg “agressief” in het doorvoeren van de wet omdat hij sterk gelooft ‘dat vaccins families veel geld en tijd kunnen besparen als ze minder voor zieke familieleden moeten zorgen’, zegt woordvoerder Lindah Nabusayi.

De politie houdt zelfs praatjes op de radio over de wet en de gevolgen van het niet-naleven ervan. ‘De politie zal uitzoeken welke ouders zich onttrekken aan de verplichting. Gezondheidswerkers, lokale leiders en scholen zullen mee de ogen en oren van de politie zijn’, zegt Moses Byaruhanga van de Oegandese politie.

Bang voor arrestatie

Internationale experts zoals Mike McQuestion van het Amerikaanse Sabin Vaccine Institute loven de Oegandese aanpak en de wetgeving als een ‘voorbeeld van goed bestuur.’

‘De manier waarop Oeganda deze wet erdoor kreeg was indrukwekkend’, zegt McQuestion. ‘Verschillende publieke instellingen schreven eraan mee, werkten samen en pleitten samen zodat de wet er effectief kwam.’

Twee weken nadat de wet afgelopen lente was goedgekeurd, werd ook de zoon van Patience gevaccineerd. ‘Het was erg eenvoudig’, zegt ze. ‘Hij kreeg een drupje in de mond en een stempel op z’n vinger.’

De jonge moeder geeft toe dat de angst om naar de gevangenis te moeten, haar overhaalde om haar zoon te laten inenten. ‘De verpleegster zei me dat ik niet bang moest zijn om gearresteerd te worden, wel dat m’n zoon ziek zou kunnen worden zonder vaccin’, zegt ze. ‘Ik ben erg opgelucht nu.’