Transitiefestival urgenter dan ooit

Op 7 oktober vindt in de Gentse Vooruit het tweejaarlijkse Transitiefestival plaats, een veelzijdig brainstorm- en toonmoment voor een duurzamer Vlaanderen. Twee weken nadat de Septemberverklaring van de Vlaamse regering besparingen als kernwoord bevatte, is het onderstrepen van een duurzame samenleving geen overbodige luxe.

© Dorine Ruter

Pluktuin

Onder meer op het programma van het festival staan internationale keynote-sprekers als Joris Luyendijk en Harald Walzer, debatten over voedselverspilling en de financiering van transitie, praktijkvoorbeelden uit heel Vlaanderen, workshops over betaalbare energierenovatie en sessies over crowdfunding.

Met het evenement wil het transitienetwerk, een breed samenwerkingsverband van middenveldorganisaties, het proces naar een sociaal rechtvaardige en duurzame samenleving in de kijker zetten.

Drie thema’s

Dit jaar staan daarbij drie thema’s centraal: een sociaal-rechtvaardige energietransitie, agro-ecologische landbouw en het kostenplaatje van transitie. Terwijl rond het verduurzamen van energie en landbouw al een aantal concrete oefeningen zijn gemaakt, blijft de vraag hoe die verduurzaming nu eigenlijk moet bekostigd worden.

Alternatieve financiering als crowdfunding en complementaire munten komt aan bod, maar er wordt ook gekeken naar de rol van financiële instellingen en bestaande fondsen.

‘Waarom zouden pensioenfondsen en gemeentefondsen bijvoorbeeld niet ingaan op de uitnodiging om anders te gaan investeren?’, zegt Sandra Rosvelds van Beweging.net. ‘Het verhaal van de familie Rockefeller werkt alvast inspirerend.’ Rosvelds verwijst daarbij naar de beslissing van het filantropisch fonds van de familie om zijn investeringen, zo’n 3 miljard dollar, weg te halen uit de oliesector. De familie gaat nu investeren in hernieuwbare energie.

© Dietmut Teijgeman-Hansen

Luchtsingel in Rotterdam werd via crowdfunding gefinancierd.

Rol van het middenveld

‘Daar ligt volgens mij de rol van het middenveld: die sociale rechtvaardigheid verdedigen.’

Opvallend in het transitienetwerk is alvast de brede diversiteit van organisaties die deelnemen. Het effect van een olievlek die zich langzaam verspreidt, zo noemt Rosvelds het. ‘Steeds meer actoren zien het belang in dat we moeten verduurzamen. Dat leidt tot verbreding en kruisbestuiving. Overigens claimen wij vanuit het middenveld zeker niet de term transitie, die volgens mij een neutraal  begrip is. De technologische en academische wereld was al langer met het thema bezig dan het middenveld.’

‘Maar het waren mensen als Peter Tom Jones (onderzoeker en bezieler van de denktank Terra Reversa) die erop hamerden dat sociale rechtvaardigheid een absolute vereiste is voor een duurzame samenleving. Daar ligt volgens mij de rol van het middenveld: die sociale rechtvaardigheid verdedigen.’

Toegankelijke transitie

Een belangrijke vraag die terugkomt, in het kader van de transitie naar een sociaal rechtvaardig en duurzaam samenlevingsmodel, is of energietransitie wel betaalbaar is voor iedereen. Met andere woorden: hoe betrek je kansengroepen die in de eerste plaats vechten om hun sociale basisrechten?

‘Dat is geen evident verhaal,’ zegt Erik Beatse van Samenlevingsopbouw Leuven, ‘want in de eerste plaats zijn huisvesting, toegankelijk onderwijs, betaalbare voeding en andere huishoudkosten prioritair voor mensen in armoede. Energietransitie komt in dat prioriteitenlijstje op een veel lagere plaats.’

Maar hij ziet ook bij deze doelgroep een verrassend groeiend bewustzijn rond de urgentie van transitie. ‘Iedereen wil een betere en duurzamere toekomst voor zijn kinderen en we zien dat onze doelgroepen ook – noodgedwongen – zeer creatieve oplossingen hebben om energie te besparen. Vaak zijn zij de eerste die, vanuit dat besparingsverhaal, de ecologische aan de economische voordelen koppelen.’

Carl Wycoff (CC BY.0)

 

Betaalbare renovatie

Een belangrijke uitdaging voor kansengroepen blijft het verduurzamen en energiezuiniger maken van hun woonplaats. De meeste mensen in armoede zijn huurders, en daar wringt het schoentje. Terwijl de privé-huurmarkt versnipperd is en dus moeilijk te bereiken voor bewustmakingscampagnes, kampt de sociale huurmarkt met een chronisch geldtekort.

Het aantal stedelijke initiatieven groeit: betaalbare renovatie op wijkniveau bijvoorbeeld.

‘Hoe je de verduurzaming van woningen voor kansengroepen gefinancierd krijgt, is een urgent agendapunt, ja’, aldus Beatse. ‘Maar in Antwerpen sloegen Stad Antwerpen, Transitienetwerk Duurzaam Wonen en Bouwen en KBC de handen in elkaar om 250 woningen collectief te renoveren.’ En ook het aantal stedelijke initiatieven groeit: betaalbare renovatie op wijkniveau bijvoorbeeld, of betaalbare sociale woningen die duurzaam gerenoveerd worden op ‘gemeenschapsgrond’ –via het model van Community Land Trust.

Arbeidersbeweging

In een aparte workshop staat ook de vraag centraal welke rol vakbonden kunnen spelen in dit transitieverhaal. ‘Syndicaal overleg kan verder gaan dan lonen en arbeidsvoorwaarden’, legt Rosvelds uit.

‘In de eerste plaats is het mee onze taak om werknemers en syndicalisten bewust te maken dat ze er zelf alle belang bij hebben dat hun bedrijven verduurzamen. Zeker bedrijven in de metaal - en de chemiesectoren staan voor grote toekomstvragen nu de grondstoffenvoorraden met zekerheid slinken en energie duurder dreigt te worden.’

Meer nodig dan bewustzijn

‘Het besef van de grondstoffenschaarste groeit, ook bij de industriële actoren die in staat zijn vooruit te kijken’, zegt Marc Lenders van ABVV Metaal. ‘Dat is positief maar we zien tegelijk ook dat transitie nog geen evident verhaal is voor onze achterban. Voor een deel van onze afgevaardigden valt verduurzaming nog buiten de core business van een vakbond en voor kleine bedrijven lijkt de urgentie van grondstoffenschaarste nog niet doorgedrongen.’

Nochtans spreekt een studie over de kwetsbaarheid van de metaalsector, die het ABVV door Bernard Mazijn (UGent) liet maken, boekdelen. Grondstoffen die nu door Belgische metaalbedrijven worden gebruikt, zijn op middellange en lange termijn eindig. ‘Die cijfers zijn theoretisch en indicatief maar ze wijzen wel op de grootte van het probleem. Voor onze economie kunnen we ons niet meer permitteren om te wachten. Of wij als vakbond dat verhaal moeten vertellen? Wel als het te maken heeft met jobzekerheid op lange termijn.’

Een bijkomend probleem is het ongunstige politieke klimaat.

Alleen is de kloof tussen het besef en een concreet stappenplan door de industrie zelf nog zeer groot, voegt Lenders toe. Een bijkomend probleem is het ongunstige politieke klimaat. ‘In tijden van zware besparingen, is de omschakeling naar een meer duurzame industrie één van de eerste niveaus die op de achtergrond verdwijnt.’

En het is net in dat besparingsklimaat dat het belang van transitienetwerken en een duurzame toekomst extra onderstreept moet worden.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.