Venezuela: de Bolivariaanse droom wankelt

Het gaat niet goed met Venezuela. Een dalende olieprijs, een hollende inflatie en toenemende frustratie bij de bevolking doen het chavisme wankelen op zijn grondvesten.  Naarmate de economische malaise aanzwelt, voelt president Maduro zich meer en meer in het nauw gedreven. Volgens de president moet de oorzaak van de crisis gezocht worden bij oppositiekrachten in binnen- en buitenland.

  • MARQUINAM (CC BY-NC-ND 2.0) Na de rellen van vorig voorjaar is er een poging tot bemiddeling geweest door Unasur, de Unie van Zuid-Amerikaanse landen, en het Vaticaan: een delegatie van Unasur en de pauselijke nuntius in Caracas hebben toen een overleg georganiseerd tussen de regering Maduro en de oppositie. Dat overleg is echter afgebroken. MARQUINAM (CC BY-NC-ND 2.0)
  • OEA - OAS (CC BY-NC-ND 2.0) Belangrijk om weten is dat het spook van een staatsgreep alom opduikt sinds Maduro Chavez is opgevolgd. 'Als je Maduro mag geloven, is dit de zeventiende poging sinds hij aan de macht is', vertelde een Venezolaan aan MO*. OEA - OAS (CC BY-NC-ND 2.0)
  • MARQUINAM (CC BY-NC-ND 2.0) Een beeld van de protesten in februari 2014. MARQUINAM (CC BY-NC-ND 2.0)
  • Diariocritico de Venezuela (CC BY 2.0) De Hoge Buitenlandvertegenwoordiger van de Europese Unie, Federica Mogherini, veroordeelt de arrestatie van Ledezma. Diariocritico de Venezuela (CC BY 2.0)
  • A.Davey (CC BY 2.0) Oppositiekopstuk Leopoldo Lopez werd opgepakt en vastgezet. A.Davey (CC BY 2.0)

‘Een bedreiging voor onze nationale veiligheid’ –zo werd Venezuela onlangs bestempeld door de Amerkaanse president Barack Obama. Venezuela beschuldigt de VS er dan weer van het regime te destabiliseren. De escalerende verwijten dwongen de Unasur, de Unie van Zuid-Amerikaanse landen, en ALBA, de Bolivariaanse Alliantie, vorige week tot een spoedoverleg om de vlam uit de pan te halen. De echte crisis heeft echter diepe wortels en vraagt om structurele ingrepen.

OEA - OAS (CC BY-NC-ND 2.0)

Belangrijk om weten is dat het spook van een staatsgreep alom opduikt sinds Maduro Chavez is opgevolgd. ‘Als je Maduro mag geloven, is dit de zeventiende poging sinds hij aan de macht is’, vertelde een Venezolaan aan MO*.

Amerikaanse agressie

Aanleiding voor de oplopende spanning in de regio is de verklaring van president Obama op 9 maart dat Venezuela een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid en het buitenlands beleid van de VS. Obama verwees onder meer naar gevallen van corruptie, schendingen van mensenrechten en vervolging van de oppositie in Venezuela. Met de verklaring gaan een reeks sancties gepaard tegen zeven personen die verantwoordelijk geacht worden voor het schenden van de democratie.

Eind december keurde het Amerikaanse parlement een wetsvoorstel goed dat zulke sancties mogelijk moest maken. Dat wetsvoorstel was ingediend door de Cubaans-Amerikaanse senator Bob Menendez, in de nasleep van de zware rellen die Venezuela een jaar geleden in beroering hadden gebracht.

Als antwoord op de maatregelen vroeg Maduro, in rasechte Chávez-stijl, aan het parlement om speciale volmachten via een “anti-imperialismewet”.

De uitspraak van de Amerikaanse president is zwaar aangekomen in Latijns-Amerika en niet alleen bij de bevriende ALBA-landen. Chili bijvoorbeeld noemt de aantijging een schending van het internationaal recht. Toch is het voor Latijns-Amerikaanse landen een extreem moeilijke evenwichtsoefening om een gezamenlijk standpunt te formuleren, gewrongen als ze zitten tussen het extreem zwakke leiderschap van Maduro en de sterke uitspraken van de Amerikaanse president.

MARQUINAM (CC BY-NC-ND 2.0)

Een beeld van de protesten in februari 2014.

Exit burgemeester Caracas

De recente escalatie tussen de twee landen begon ruim een maand geleden . In de namiddag van 19 februari viel een groep zwaargewapende en gemaskerde mannen het bureau van districtsburgemeester Antonio Ledezma in de hoofdstad Caracas binnen,  pakte de man op en voerde hem mee naar het hoofdkwartier van de Venezolaanse geheime dienst SEBIN ( Servicio Bolivariano de Inteligencia Nacional).

Aanleiding voor dit imponerend machtsvertoon was de oproep van Ledezma en zijn partij Voluntad Popular aan het Venezolaanse volk om steun te verlenen aan een zogenaamd Transitieplan, een aantal stappen om te komen tot een post-Maduro tijdperk. Volgens president Maduro was dit transitieplan onderdeel van een regelrechte poging tot staatsgreep die verijdeld kon worden.

Belangrijk om weten is dat het spook van een staatsgreep alom opduikt sinds Maduro Chavez is opgevolgd. ‘Als je Maduro mag geloven, is dit de zeventiende poging sinds hij aan de macht is’, vertelde een Venezolaan aan MO*.

Dit keer was de staatsgreep volgens Maduro gepland voor 12 februari en ondersteund door de VS. Het plan omvatte een aanval op enkele strategische doelwitten – het presidentiële paleis Miraflores, het ministerie van Defensie en de internationale TV-zender Telesur –  alsook het plan om de president en de voorzitter van het parlement Diosdado Cabello, te vermoorden.

Deze zogenaamde “Operación Jerico”  zou worden uitgevoerd door enkele militairen die hiervoor  benaderd en omgekocht waren, maar het intellectuele brein van het opzet zouden Ledezma en parlementslid Julio Borges zijn, grondlegger van de opositiepartij Primero Justicia –zoals Ignacio Ramonet in detail beschrijft. 

De linkse Bolivariaanse droom van het olierijke Venezuela is al langer een doorn in het oog van de VS.

De oplopende spanning is verontrustend. De linkse Bolivariaanse droom van het olierijke Venezuela is al langer een doorn in het oog van de VS en het is een publiek geheim dat de VS ALBA-regeringen (Cuba, Venezuela, Bolivia, Ecuador, Nicaragua, en vroeger ook Honduras, met Zelaya) liever kwijt dan rijk zijn.

Toch lijkt de recente escalerende vijandigheid veeleer een afleidingsmanoeuvre voor president Maduro, die een zwart schaap zoekt om de aandacht af te leiden van de moeilijkheden in eigen land.

En natuurlijk is het voor de VS makkelijker een zwakke regering uit het zadel te tillen dan een die sterk verankerd zit.

De Hoge Buitenlandvertegenwoordiger van de Europese Unie, Federica Mogherini, veroordeelt ook de arrestatie van Ledezma en roept Unasur en de landen in de regio op om tot een vreedzame oplossing te komen, met respect voor de democratische spelregels.

Diariocritico de Venezuela (CC BY 2.0)

De Hoge Buitenlandvertegenwoordiger van de Europese Unie, Federica Mogherini, veroordeelt de arrestatie van Ledezma.

Maduro’s turbulente start

Toen Nicolas Maduro op 5 maart 2013 de fakkel overnam van de overleden Hugo Chávez, erfde hij een extreem verdeeld en gepolariseerd land. Dat bewezen ook de presidentsverkiezingen van april 2013. Maduro, door Chávez zelf naar voor geschoven als zijn favoriete opvolger, haalde het toen van Henrique Capriles, de kandidaat van de verenigde oppositie MUD (Mesa de Unidad Democrática) met een nipte 50,66 procent voor de PSUV (Partido Socialista Unido de Venezuela), tegenover 49,07 procent voor de Capriles.

Nicolas Maduro erfde een extreem gepolariseerd land.

Op de daarop volgende lokale verkiezingen van december 2013 kon het chavismo zich wat herpakken. 76 procent van de lokale besturen werden gewonnen door de PSUV, tegenover een kleine 23 procent voor de verschillende partijen die de MUD uitmaakten.

Maracaibo, de hoofdstad van de olierijke deelstaat Zulia, traditioneel een oppositiebastion, ging naar de oppositie, maar ook de hoofdzetel in Caracas. Die kwam in handen van Voluntad Popular met Antonio Ledezma.

De onderhuidse spanning die zich in de samenleving had opgehoopt, barstte uit in het voorjaar daarop, aangestookt door de harde kern van de oppositie. Het protest kwam begin februari 2014 op gang in de vorm van studentenbetogingen tegen de onveiligheid op de universiteitscampus, maar die mondden uit in een nationale golf van protesten. Vooral de meest rechtse groep binnen de verenigde oppositie MUD,  rond Leopoldo Lopez en zijn Voluntad Popular, wilde de de gelegenheid aangrijpen om een exit voor Maduro de forceren, de zogenaamde “salida”.

Het duurde tot mei eer de rust weerkeerde, met een saldo van 41 doden, tientallen arrestaties en meer dan 2000 betogers die nog steeds een proces boven hun hoofd hebben hangen. Oppositiekopstuk Leopoldo Lopez werd opgepakt en vastgezet. Ook zijn medestandster, Maria Corina Machado, werd in december vorig jaar beschuldigd van betrokkenheid bij dit complot en poging tot staatsgreep.

A.Davey (CC BY 2.0)

Oppositiekopstuk Leopoldo Lopez werd opgepakt en vastgezet.

Internationaal complot

Intussen zit Lopez al een jaar in hechtenis, in afwachting van zijn proces. Begin januari brachten de ex-presidenten Pastrana van Colombia en Piñera van Chili een bezoek aan Venezuela. De Mexicaanse ex-president Felipe Calderón zou ook aansluiten maar die moest zich uiteindelijk verontschuldigen. Ze hadden daarbij het plan Leopoldo Lopez in de gevangenis te bezoeken, maar vice-president Jorge Arreaza stak daar een stok voor. 

Het voorval was voor president Maduro het zoveelste bewijs van een internationaal complot om zijn macht te destabiliseren. Die indruk is dit weekend nog eens kracht bijgezet, doordat de Spaanse ex-premier Felipe González openlijk zijn steun heeft uitgesproken voor de oppositiefiguren Antonio Ledezma en Leopoldo López, als reactie op het overleg van Unasur en Alba over de crisis.

ALBA en UNASUR  

Niet alle Unasurlanden willen hun geloofwaardigheid op het spel zetten voor het regime van Maduro.

Na de rellen van vorig voorjaar is er een poging tot bemiddeling geweest door Unasur, de Unie van Zuid-Amerikaanse landen, en het Vaticaan: een delegatie van Unasur en de pauselijke nuntius in Caracas hebben toen een overleg georganiseerd tussen de regering Maduro en de oppositie. Dat overleg is echter afgebroken. 

In de crisis van de afgelopen weken is het tergend lang stil gebleven van de kant van Unasur, die met de crisis in Venezuela wel in een heel moeilijk parket terecht gekomen is. Unasur is Chávez’ kind, maar verschillende van de 11 landen die het verbond uitmaken, willen hun geloofwaardigheid niet zomaar op het spel zetten om Maduro’s beleid te verdedigen.

Toch erkennen zowel de Organisatie van Amerikaanse Staten als VN-instanties dat Unasur de enige is die hier de angel uit de wonde kan halen, omdat elke interferentie van hun kant niet ontvankelijk zou zijn voor het bolivariaanse regime.

Uiteindelijk is er op 6 maart een commissie naar Caracas afgereisd, bestaande uit Unasur-voorzitter en gewezen president van Colombia Ernesto Samper en de ministers van Buitenlandse Zaken van Ecuador, Brazilië en Colombia. In plaats van de partijen dichter bij elkaar te brengen, heeft dit bezoek veeleer olie op het vuur gegooid omdat de delegatie geen formele ontmoeting met de verenigde oppositie MUD gehad heeft, wel met sommige van hun leiders. Volgens sommige analisten heeft Unasur hiermee zijn vooringenomenheid nog eens bewezen.

De voorbije week is er opnieuw een bijeenkomst ontmoeting geweest van UNASUR in Caracas, alsook van de ALBA-landen. Daarbij werd de “dreiging” van de VS scherp veroordeeld en de soevereiniteit van Venezuela benadrukt.

Het belangrijkste resultaat van deze bijeenkomsten is wel dat er nu is afgesproken dat er in het najaar parlementsverkiezingen zullen komen; dat beide politieke formaties (PSUV van de chavistas en MUD van de oppositie) voorverkiezingen zullen houden in mei en juni om de kandidaten voor die verkiezingen aan te wijzen; en dat die verkiezingen ook door Unasur-waarnemers zullen worden gevolgd.  

Voorlopig is met deze afspraken de escalerende spanning afgeblokt. De dieperliggende problemen die aan de grondslag liggen van de crisis, blijven de Venezolanen dagelijks zorgen baren.
Lees hierover morgen Is er nog revolutie na de olie?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Latijns-Amerika & ecologie
    Alma De Walsche schrijft over ecologische thema’s, van klimaat- en energiebeleid, over landbouw- en voedsel tot transitie-initiatieven en baanbrekers. Ze volgt al enkele decennia Latijns-Amerika, met een speciale focus op de Andeslanden.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.