Vijf stellingen van Rasmussen over de Navo

De Solvay Bibliotheek in Brussel was volgelopen met een internationaal publiek, op uitnodiging van Carnegie Europe. Vijf jaar geleden, in september 2009, was Rasmussen ook de gast van Carnegie om zijn eerste publieke toespraak als secretaris-generaal te doen. Hij legde toen al een grote nadruk op het centrale belang van een goede relatie met Rusland om vrede en veiligheid in Europa te garanderen. Dat was in de nadagen van de Georgisch-Russische oorlog. Anno 2014 staat Rusland meer dan ooit bovenaan de agenda, maar de Navo beperkt zich allang niet meer tot de Europese of de militaire ruimte.

Onderstaande uitspraken komen uit The Future of Euro-Atlantic Security (de geschreven tekst die Rasmussen vooraf bezorgd had aan Carnegie); de effectieve toespraak in de Bibliothèque Solvay; en de antwoorden van de secretaris-generaal op vragen uit het publiek.

1. Het is de schuld van Rusland

De Navo heeft er alles aan gedaan om een partnerschap met Rusland uit bouwen. Dat is niet altijd van een leien dakje gelopen, maar er was reële vooruitgang en samenwerking merkbaar, van de Balkan tot Afghanistan en Iran, en op het vlak van de internationale strijd tegen het terrorisme. De Navo heeft de veiligheidsbezorgdheden van Rusland ernstig genomen en heeft geprobeerd de samenwerking uit te bouwen op basis van internationaal aanvaarde regels.

Die periode van moeizame maar tastbare samenwerking is voorbij omdat Rusland die regels aan zijn laars lapt.

Vandaag gebruikt Rusland de bevroren conflicten in Zuid-Ossetië, Abchazië en Transnistrië als een hefboom om zijn eigenlijke doelstelling –het herstellen van een exclusieve invloedsfeer rondom het eigen territorium- af te dwingen. Daarom kunnen we een nieuw “bevroren conflict” rond de Krim of Donbass (Oost-Oekraïne) niet toelaten.

2. Een nieuwe strijd dient zich aan

Vandaag wordt de Navo geconfronteerd met krachten die onze liberale democratie en onze liberale, op regels en afspraken gebaseerde internationale orde verwerpen. De zogenaamde Islamitische Staat is daarvan een extreem voorbeeld, dat extra gevaarlijk is omdat de IS riskeert haar terreur te exporteren, omdat ze energiebronnen controleert, olie giet op de al explosieve sektarische spanningen in de regio en omdat ze elke gelegenheid te baat nemen om onze waarden te ondermijnen.

We bevinden ons in de frontlinie van een nieuwe strijd tussen tolerantie en fanatisme, tussen democratie en totalitarisme, tussen open en gesloten samenlevingen.

3. Meer Navo door meer uitgaven voor defensie

De Navo doet er goed aan om zijn collectieve veiligheidsinspanningen te versterken. Dat kan in de  vorm van een snelle responseenheid, zoals afgesproken op de Navo-top in Wales vorige week, maar ook via een verbeterd internationaal crisismanagement. De Navo zal de lokale veiligheidscapaciteit van andere staten versterken door trainingsmissies, bijvoorbeeld in Georgië, Jordanië en Moldavië –en als de Irakese regering daarom vraagt, zullen we ook daar zo een trainingsmissie opzetten. Dat alles kost geld. Veiligheid heeft een prijskaartje, maar instabiliteit en onveiligheid zijn duurder. Vrijheid is niet gratis.

In Wales werd afgesproken dat alle 28 lidstaten hun defensiebudget binnen tien jaar zullen optrekken tot 2 procent van het bruto nationaal product. Dat kan een positieve wending inluiden: het einde van de sluipende ontwapening van Europa. De ervaring van de voorbije eeuw leert ons dat “appeasement never produces peace”.

De Navo moet ook altijd blijven openstaan voor nieuwe leden, en “derde landen” mogen daarover nooit een veto uitspreken.

De leden van de Euro-Atlantische gemeenschap moeten de politieke wil opbrengen om hun manier van leven te verdedigen met de inzet van alle middelen die hun ter beschikking staan, inbegrepen militaire macht, indien dat nodig geacht wordt.

4. De Navo moet meer worden dan een militair bondgenootschap

De lidstaten moeten de Navo gebruiken als een volwaardig politiek forum in plaats van het enkel als een militaire instrumentenkist te beschouwen. Voor Oekraïne en andere Oost-Europese landen zullen er bijvoorbeeld speciale inspanningen moeten gebeuren om de economieën te hervormen en sterke instellingen en veiligheid uit te bouwen.

De EU en de Navo samen vormen het fundament van een internationale orde die voor individuele vrijheid, mensenrechten,vrijemarkteconomie, democratie, rechtsstaat en internationale regels staat. We moeten inzetten op meer handel, meer onderlinge investeringen, en daarom hoop ik dat het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP) snel afgesloten wordt.

Een duurzame oplossing voor een crisis is altijd politiek. Daarom moet blijvend geïnvesteerd worden in diplomatiek werk. Maar om dat effectief te maken, moet de soft power van de diplomatie kunnen terugvallen op de bereidheid en de capaciteit van de militaire hard power te gebruiken.

5. Voor een aanval op de Islamitische Staat is geen VN-resolutie nodig

De zogenaamd Islamitische Staat –die geen staat is, maar een terroristische organisatie- begaat zulke verschrikkelijke misdaden tegen religieuze en etnische minderheden, dat haar daden aan de genocide grenzen. Dat is volgens mij, al ben ik geen juridische expert, voldoende om een militaire actie tegen de groep te rechtvaardigen, zonder er een speciale resolutie voor te vragen. Overigens kan je militair optreden tegen IS ook zien als een vorm van zelfverdediging, en ook dat valt onder het VN-verdrag.

Het is trouwens geen Navo-actie die ondernomen wordt, maar een actie door een coalition of the willing, onder leiding van Navo-lidstaten, maar met de actieve medewerking van niet-lidstaten uit de regio.