Gazprom draait geldkraan dicht, Zenit en Russisch voetbal ontwaken uit megalomane dromen

Vanavond verdedigt Anderlecht een 2-0 voorsprong in het Petrovski Stadium van Zenit, mogelijk het laatste Europese duel ooit in het aftandse bouwwerk. Lombaerts en co nemen immers hun intrek in de nieuwe Zenit Arena, het duurste voetbalstadion ter wereld én vooral symbool van de Russische voetbalmegalomanie uit het verleden. Tegenwoordig draaien Russische clubs elke roebel twee keer om. Waar is het fout gelopen met Zenit en Rusland ?

  • fc-zenit.ru (CC BY-SA 3.0) De ploeg, hier nog met Hulk en Witsel die intussen naar China zijn verkast fc-zenit.ru (CC BY-SA 3.0)
  • Andrew Shiva / Wikipedia / CC BY-SA 4.0 De nieuwe Zenit Arena, het duurste voetbalstadion ter wereld Andrew Shiva / Wikipedia / CC BY-SA 4.0
  • fc-zenit.ru (CC BY-SA 3.0) Het aftandse Petrovski stadion. fc-zenit.ru (CC BY-SA 3.0)

Op 11 februari woonden 10 000 toeschouwers een gratis show vol extreme sports bij in de Zenit Arena, niet toevallig een kleinschalig evenement als eerste testcase. Sinds de symbolische eerste steenlegging in 2007 stonden de ambitieuze bouwplannen meermaals onder druk.

Net zoals ten tijde van de Winterspelen in Sotsji liepen de bouwkosten veel hoger op dan voorspeld. Het huidige kostenplaatje wordt geraamd op een exorbitante 1,3 miljard dollar, een quasi verviervoudiging van het oorspronkelijke bedrag.

Zenit Sint-Petersburg verhuist eind april pas naar de arena op het eiland Krestovski waarna het hypermoderne complex het middelpunt zal vormen van de Confederations Cup in juni.

Het contrast tussen het huidige, aftandse Petrovski met de nieuwe architecturale parel is groot: een blauwe sintelbaan, huizenhoge lichtmasten en lage tribunes ofwel de basiskenmerken van een typisch Oostblokstadion. Vanuit dit ouderwets bouwwerk werkte Zenit zich zo’n tien jaar geleden op van anonieme eersteklasser tot Europese subtopper, een huzarenstukje dat in grote mate te danken was aan gasreus Gazprom.

In een vorig leven was Gazprom als samentrekking van de Ministeries van Olie en Gas onderdeel van de hervormingspolitiek van de laatste Sovjetleider Michail Gorbatsjov. Toen Vladimir Poetin aan de macht kwam in 2000, vergrootte hij stelselmatig zijn invloed in Gazprom tot de Russische staat in 2005 een meerderheidsaandeel verwierf van 51 procent.

In hetzelfde jaar groeide de grootste aardgasleverancier ter wereld ook uit van sponsor tot eigenaar van Zenit Sint-Petersburg.

Aanval op Moskou, dan op Europa

Het gasbedrijf had grootste plannen met Zenit: eerst een aanval op Moskou, daarna op Europa. De geldkraan stond onophoudelijk open en onder leiding van Dick Advocaat volgde een eerste Russische titel in 2007.

Het succes voelde als een aanslag op het establishment uit Moskou dat dertien jaar lang de Russische titel onderling had verdeeld. Onder de kampioenenmakers bevond zich ook de jonge Rode Duivel Nicolas Lombaerts die voor 4 miljoen euro van Gent naar Rusland was verhuisd. In de roes van de titel veroverde Zenit enkele maanden later de UEFA Cup.

Ondertussen wurmde Gazprom zich binnen als hoofdsponsor bij de Duitse topclub Schalke 04. Geen toevallige keuze want Duitsland is immers de grootste afnemer van Russisch gas. 2008 groeide nog meer uit tot het jaar van Rusland dankzij de halve finaleplaats van het nationale team op het EK.

Andrew Shiva / Wikipedia / CC BY-SA 4.0

De nieuwe Zenit Arena, het duurste voetbalstadion ter wereld

Het wereldvoetbal maakte zich op voor een Russische invasie maar zo ver kwam het (voorlopig) niet. Na het vertrek van Advocaat verstevigde Zenit zijn plek bij de elite van Rusland: drie titels en twee bekers dikten het palmares aan. De aanval op Europa verliep echter veel moeizamer, het sein voor Gazprom om in de zomer van 2012 de grote middelen in te zetten.

De lokroep van de roebels trok onder andere Axel Witsel en de Braziliaan Hulk weg uit Portugal. Jeugdproduct Igor Denisov en collega-spits Aleksandr Kerzjakov spuwden hun gal over de exuberante salarissen van de twee sterren. Denisov stond vervolgens twee maanden op non-actief, excuseerde zich uiteindelijk maar verliet de club in de zomer van 2013.

Ook de harde kern van de hemelsblauwen had zijn bedenkingen bij het nieuwe aankoopbeleid maar dan wel vanuit racistische hoek: te veel Afrikaans bloed, te weinig Slavische roots.

Witte olifant

In tussentijd kampte Zenit met steeds grotere kopzorgen omtrent het ambitieuze Krestovsky stadion. De geplande opening in 2011 bleek al snel onhaalbaar mede omdat Gazprom zich terugtrok als investeerder. Het hele project kwam vervolgens op de helling staan: het stadsbestuur was de enige overgebleven geldschieter, de bouwplannen werden om de haverklap gewijzigd en ontwikkelaar Transstroy bezondigde zich aan corruptie.

Om de ultieme deadline van 2017 te halen werkten meer dan 2000 arbeiders zes dagen op zeven op de site. The Guardian ontdekte echter dat de meerderheid van hen amper 1,5 euro per uur verdiende en in erbarmelijke omstandigheden leefden en werkten. Vier arbeiders kwamen dan ook om het leven terwijl de rest van de goedkope krachten meermaals staakten omwille van achterstallige salarissen. Op de koop toe bleek de aanleg van een uitschuifbaar dak en grasveld geen sinecure te zijn in wat in 2018 het meest noordelijk gelegen WK-stadion ooit moet worden.

In juli vorig jaar greep president Poetin, geboren en getogen in de stad aan de Neva, in. Hij tikte alle betrokken partijen op de vingers en, toeval of niet, zeven maanden later is de arena met 66 000 zitjes eindelijk gebruiksklaar. Tien jaar na de eerste steenlegging en met een verviervoudigd prijskaartje rond de hals vertoont de Zenit Arena echter nu al de kenmerken van een white elephant.

fc-zenit.ru (CC BY-SA 3.0)

Het aftandse Petrovski stadion.

Geldkraan dicht

Ook op sportief en financieel vlak leek Rusland de voorbije jaren eerder stil te staan dan vooruit te gaan. Grote schuldige is de knieval van de Russische economie sinds eind 2014. De dalende olieprijzen en de neerwaartse koers van de roebel sloegen in als een bom in de Premjer Liga.

Gazprom zag zijn marktwaarde door de roebelcrisis en het geopolitiek beleid van Poetin flink terugvallen maar bleef als hoofdsponsor van de FIFA en de UEFA hardnekkig investeren in het Europese voetbal.

De federatie en de clubs kwamen een collectieve salarisverlaging overeen op basis van een zelf ingevoerde vaste wisselkoers ten opzichte van de euro. Besparingen primeerden en dus gold het motto: verkopen in plaats van kopen.

In het seizoen 2014/15 spendeerden alle Russische eersteklassers samen amper 86,96 miljoen euro, nog steeds goed voor een tiende plaats wereldwijd maar wel een bedrag dat Zenit twee jaar eerder eigenhandig had uitgegeven. Vorig seizoen trokken de clubeigenaars de geldkraan pas echt dicht: een schamele 38,63 miljoen euro aan transferuitgaven.

Bovendien tuimelden Dinamo Moskou en Anzji Machatsjkala uit de Premjer-Liga door de financiële repressie van de UEFA.

Gazprom zag zijn marktwaarde door de roebelcrisis en het geopolitiek beleid van Poetin flink terugvallen maar bleef als hoofdsponsor van de FIFA en de UEFA hardnekkig investeren in het Europese voetbal. Insiders beweren dat de aardgasgigant zich stelselmatig wil terugtrekken uit Zenit.

Het bestuur is duidelijk overgeschakeld op een koers van financiële stabiliteit: Gazprom is niet langer de enige grote geldschieter en Zenit maakt al twee seizoenen op rij winst op de transfermarkt. Een gezond transfer- en sponsorbeleid lijkt dan ook de enige manier om de huidige positie in Europa te behouden. TV-rechten leveren Zenit immers maar 40 miljoen euro per jaar op en met een huidig gemiddelde van 16 000 toeschouwers per wedstrijd is het nog maar de vraag of de peperdure Zenit Arena kan renderen.

Ironisch genoeg verloor Zenit de afgelopen maanden de twee galacticos uit 2012, Hulk en Witsel, aan China dat Rusland heeft vervangen als prototype van de ‘nieuwe rijken’ in het wereldvoetbal. In Sint-Petersburg lijkt de lang gekoesterde aanval op Europa, behoudens ongelukken van Anderlecht, dan ook weer verder weg dan ooit.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.