Waarom een autobom in Georgië belangrijk is voor de Europese Unie

Het ging om Givi Targamadze, lid van de partij opgericht door ex-president Mikheil Saakasjvili: de Verenigde Nationale Beweging. Geen enkel Vlaams of Nederlands medium berichtte over dit incident, ook al onthult het een struikelblok in onze relaties met een land dat op weg is naar EU-lidmaatschap. Een vete tussen twee grote machtspartijen houdt Georgië gegijzeld.

Beschuldigingen heen en weer

De Verenigde Nationale Beweging beschuldigde hun politieke tegenstander in de verkiezingen: de huidige regeringspartij Georgische Droom.

‘Wij hebben goede redenen om te geloven dat zij verdacht zijn. De schuldige voor deze hele situatie is de staatsveiligheidsdienst en Georgische Droom-oprichter Bidzina Ivanisjvili. Zijn regime werpt ons land terug naar de tijd toen mensen werden opgeblazen in hun auto’s. Daarom is een einde aan deze regering niet langer een kwestie van politieke voorkeur, maar van onze toekomstige veiligheid’, zei Verenigde Nationale Beweging-lijsttrekker David Bakradze.

‘De vrede handhaven en vreedzame verkiezingen organiseren is in het belang van ons land, voor de ontwikkeling van onze democratische staat.’

Langs de andere kant circuleren theorieën dat de Verenigde Nationale Beweging de aanslag zélf in scène zette: ze zouden weten dat ze verkiezingen zouden verliezen als niet meer mensen bang gemaakt zouden worden voor Georgische Droom. Daarom zouden ze een opstand willen uitlokken.

Premier Giorgi Kvirikashvili (Georgische Droom) riep op tot “​​maximale terughoudendheid” maar verwees met deze zin toch impliciet naar Mikheil Saakasjvili: ‘Geen buitenlandse nationaliteit zal hen beschermen.’

Saakasjvili kreeg de Oekraïense nationaliteit.

De premier ziet er een complot in: ‘Met nog drie dagen te gaan tot de verkiezingen lopen de emoties hoog op. Maar de vrede handhaven en vreedzame verkiezingen organiseren is in het belang van ons land, voor de ontwikkeling van onze democratische staat. Dit is een provocatie door de vijanden van Georgië om instabiliteit te zaaien voor de verkiezingen. Zij zijn niet in staat om vrije verkiezingen te aanvaarden.’

‘Politiek geweld behoort tot het verleden’

De Verenigde Nationale Beweging riep in ieder geval niet op tot terughoudendheid. Gisteren organiseerden ze een betoging in Tbilisi. De bom ontplofte één dag voor de geplande betoging en drie dagen voor de parlementsverkiezingen.

Deze verkiezingen zijn nu al niet meer de rustige overgang van de macht zoals in een volwassen democratie gebruikelijk is, maar worden voorgesteld als een kwestie van leven en dood.

Georgische minister van Buitenlandse Zaken één dag voor de ontploffing: ‘De vorige verkiezingen werden nog geplaagd door geweld, vandaag niet meer.’

Uitgerekend dit hadden de NAVO en de EU willen vermijden. De afgelopen weken spraken hun vertegenwoordigers tijdens verschillende events in Brussel hun hoop uit dat dit de eerste verkiezingen zouden worden sinds de onafhankelijkheid die in volledige stabiliteit zouden verlopen.

‘Nu moet Georgië bewijzen dat het een vreedzame overgang van de macht kan organiseren’, zei Steffen Elgersma, die voor de NAVO de zuidelijke Kaukasus opvolgt, vorige week in het Europese parlement.

‘Vier jaar geleden werden de verkiezingen nog geplaagd door politiek geweld en vervolgingen, vandaag niets meer van dat’, zei de Georgische minister van Buitenlandse Zaken Mikheil Janelidze op 3 oktober in Brussel.

Een dag later was het zover: de mysterieuze ontploffing in Tbilisi.

Saakasjvili verhoogt de inzet

Dit is het soort geweld dat doelbewust duister blijft om angst te zaaien, zodat kiezers onzeker worden. Politici kunnen vervolgens hun verklaringen bieden en de onzekere massa achter zich scharen. Kiezers brengen hun stem uit op basis van angst, in plaats van kennis.

‘De verkiezingen hebben we zo goed als gewonnen.’ Ex-president Mikheil Saakasjvili

Vanuit Oekraïne, waar hij gouverneur is van de provincie Odessa, communiceert ex-president Mikheil Saakasjvili al maandenlang over de Georgische verkiezingen. ‘De verkiezingen hebben we zo goed als gewonnen’, zei hij in een facebook live chat met Georgische burgers op 3 oktober. ‘Het enige dat jullie moeten doen, is naar de stembus gaan. Tot binnenkort in Georgië.’

Hij liet uitschijnen dat een nederlaag alleen door mogelijk zou zijn als Georgische Droom fraude zou plegen. Zo jut hij aanhangers van de Verenigde Nationale Beweging op om te betogen bij een verkiezingsnederlaag en op die manier opnieuw een periode van instabiliteit in te luiden.

‘Daarom nodigden we een groot aantal buitenlandse observatoren uit om de verkiezingen te monitoren. We willen dat onze burgers en partners in de EU vertrouwen hebben in onze democratie’, zei buitenlandminister Mikheil Janelidze. ‘De afgelopen vier jaar zijn de meest stabiele sinds onze onafhankelijkheid en we zijn van plan dat zo te houden.’

Machtsstrijd tussen twee partijen houdt land gegijzeld

Het diepgeworteld wantrouwen tussen beide machtspartijen gaat ver terug, maar bereikte een hoogtepunt bij de vorige parlementsverkiezingen in 2012. Die verkiezingen waren gehuld in grootschalig politiek geweld en wederzijdse vervolgingen.

Amnesty International rapporteerde dat activisten van Georgische Droom, toen in de oppositie, onder Saakasjvili’s presidentschap in elkaar geslagen werden door gemaskerde mannen. Vele mensen in de publieke sector werden ontslagen wegens vermeende banden met Georgische Droom. Als Georgische president had Saakasjvili ook ongezien veel mensen laten opsluiten in het kader van zijn strijd tegen corruptie.

Beide machtspartijen staan grotendeels hetzelfde buitenlands beleid voor. Allebei zetten ze Georgië op het pad naar lidmaatschap van de NAVO en de EU.

Georgische Droom is de partij van Bidzina Ivanisjvili, de rijkste man van Georgië en de 153ste rijkste man ter wereld. Toen hij in 2011 in de politiek ging met als missie om Saakasjvili van de macht te verdrijven, had hij geen enkele politieke ervaring.

Daardoor voelen Saakasjvili en de Verenigde Nationale Beweging zich geviseerd door de partij van Ivanisjvili, die zich na de vervolgingen in 2012 op zijn beurt geviseerd voelt door Saakasjvili. Dat wantrouwen is nog niet hersteld.

Het is eerder een machtsstrijd, een streven om het politieke landschap te monopoliseren, een onvermogen om een meerpartijenstelsel te aanvaarden, dan een inhoudelijk meningsverschil. Beide machtspartijen staan grotendeels hetzelfde buitenlands beleid voor, en allebei zetten ze Georgië op het pad naar lidmaatschap van de NAVO en de EU.

Saakasjvili beschuldigt Ivanisjvili er wel van dat Georgische Droom de vooruitgang teniet doet die hij in de jaren 2000 boekte. En dat de huidige regering achter de schermen aanleunt bij Rusland.

De Verenigde Nationale Beweging verloor uiteindelijk de parlementsverkiezingen in 2012 en de presidentsverkiezingen in 2013. Saakasjvili zei dat hij in de oppositie zou gaan, maar de winnende partij Georgische Droom begon een arrestatiecampagne tegen voormalige topambtenaren en partijleden van de Verenigde Nationale Beweging.

Op 13 augustus 2014 begon de nieuwe Georgische hoofdaanklager een zaak tegen Saakasjvili zelf. Hij verdacht hem van corruptie, machtsmisbruik en geweld tegen betogers. De OVSE vreesde dat Saakasjvili en zijn partijleden geen eerlijk proces zouden krijgen in Georgië, maar hij had het land al verlaten.

Georgische oppositie in ballingschap in Oekraïne

Saakasjvili kreeg de kans om naar Oekraïne te gaan. Amper anderhalf jaar na het einde van zijn tweede ambtstermijn als Georgisch president kreeg Saakasjvili het Oekraïens staatsburgerschap en werd hij door de Oekraïense president benoemd tot gouverneur van de strategische provincie Odessa. Hij haalde een deel van zijn Georgisch team naar Odessa.

‘De Georgische regering vindt het niet leuk dat wij in Oekraïne resultaten boeken’, zegt Timur Nishnianidze, voormalig consul van Georgië in Odessa. ‘Als we in Kiev macht kunnen uitoefenen, hebben we veel meer invloed dan in Tbilisi. Oekraïne is met zijn 47 miljoen inwoners een veel invloedrijker land dan Georgië met slechts 5 miljoen inwoners. En wat we hier opbouwen, zal ook Georgië vooruit duwen.’

Toch bleef het Georgische team van Saakasjvili in Oekraïne actief in de Georgische politiek. Ze onderhouden voortdurend contact met de Verenigde Nationale Beweging in Tbilisi. Saakasjvili’s vrouw Sandra Roelofs doet voor de Verenigde Nationale Beweging mee aan de verkiezingen.

De EU doet er goed aan om een verzoening tussen beide machtspartijen na te streven.

Saakasjvili en zijn team in Oekraïne voelen dat ze in ballingschap leven, en dat de huidige Georgische regering een illegitieme bezetting van Georgië is waarvan ze het land moeten bevrijden.

Hun moment is aangebroken. Er staat veel op het spel: dé kans om naar hun thuisland Georgië terug te keren. Saakasjvili kondigde al een heldhaftige terugkeer aan.

‘Ik zal mijn strijd zowel hier in Oekraïne, als thuis in Georgië voortzetten’, zei hij op de Georgische televisie. Op zijn facebookpagina deelde Saakasjvili een foto van toen hij in 2004 president werd met daarnaast een foto van Sandra Roelofs in 2016.

Uiteraard is politieke macht in twee strategische landen tegelijk een gedroomd scenario waar ze veel voor over hebben. Maar de EU doet er goed aan om een verzoening tussen beide machtspartijen na te streven. Een etterend intern conflict zal een verdere integratie in de EU alleen maar bemoeilijken.

Lees ook het interview met de Georgische ambassadrice bij de Europese Unie Natalie Sabanadze, dat verschijnt op de dag van de verkiezingen.