Wantrouwen regeert in Brazilië

‘De uitkomst is onvoorspelbaar’, zegt parlementslid Luiza Erundina van de oppositiepartij PSB. Dat komt doordat steeds meer mensen betrokken raken in deze crisis.

Woensdag verwierp het Rekenhof de rekeningen van president Dilma Rousseff. Als het parlement dit advies volgt, maakt het de weg vrij voor een impeachmentprocedure in de Senaat. Dat kan tot de afzetting van de president leiden.

Voorzitter van de Kamer

Vooral de voorzitter van de Kamer van Afgevaardigden, Eduardo Cunha, dringt op een impeachment aan. Maar ook hijzelf wordt er nu van beschuldigd 5 miljoen dollar smeergeld te hebben gekregen in het schandaal rond staatsoliebedrijf Petrobras. Dat zou uit gegevens van Zwitserse banken blijken.

Ook de voorzitter van de Kamer wordt er nu van beschuldigd smeergeld te hebben aangenomen;

Cunha behoort tot de PMDB, coalitiepartner van de Arbeiderspartij (PT) van Rousseff, maar sinds juli voert hij zwaar oppositie tegen de president. Nu vraagt een deel van het parlement zijn ontslag.

‘Het onderzoek heeft de voorzitter van de Kamer verzwakt’, zegt Erundina. ‘Zijn bondgenoten in de strijd tegen de regering nemen afstand van hem. Het verzwakt de poging tot een impeachment van de president.’

Bovendien heeft Rousseff op 2 oktober haar regering herschikt. Ze gaf zeven ministeries aan het PMDB.

Ongeldige verkiezingen

Maar de president wordt nu ook van een andere kant bedreigd.

De Hoge Verkiezingsrechtbank besliste dinsdag om klachten te onderzoeken dat Rousseff haar economische en politieke macht zou hebben misbruikt tijdens de verkiezingen van 2014. Bovendien bestaat er een vermoeden dat haar campagne deels met corruptiegeld werd gefinancierd.

Als de rechtbank een inbreuk op de verkiezingsregels vaststelt, kan het verkiezingsresultaat ongeldig worden verklaard en dan komen er nieuwe verkiezingen. Zoiets speelt in de kaart van de oppositiepartijen.

Algemene onzekerheid

‘Voor de eerste keer in de peilingen zegt de helft van de mensen dat Rousseff het einde van haar mandaat (eind 2018) niet zal halen, gezien de verslechtering van de economische crisis’, zegt onafhankelijk politiek adviseur André Pereira.

‘In Brasilia heerst een sfeer van algemene onzekerheid, verwarring en angst dat nog andere politici betrokken zijn bij het corruptieonderzoek naar Petrobras of dat nieuwe bewijzen opduiken. Iedereen wantrouwt iedereen.’

Economische crisis

Ondanks de economische recessie, die nog zeker tot volgend jaar zou aanhouden, geeft de politieke wereld geen aanzet tot een dialoog die tot een oplossing moet lijden. Integendeel, de breuk wordt almaar groter, de persoonlijke belangen blijven primeren. Dat vergroot op zijn beurt de economische crisis nog.

‘Het politieke systeem is uitgeleefd.’

‘Het toont dat het politieke systeem uitgeleefd is’, zegt Erundina. ‘In mijn zestien jaar als parlementslid hoorde ik voortdurend praten over politieke hervormingen, maar de persoonlijke belangen blijven doorwegen in het parlement.’

Pereira pleit voor een vermindering van het aantal partijen. ‘Een gewone burger snapt niet dat er nu meer dan dertig partijen zijn. Ze zouden dat tot tien partijen moeten beperken. Ook al zouden dat dezelfde zijn die vandaag de Braziliaanse politiek domineren, ze zouden organischer worden. De PT bijvoorbeeld zou zich kunnen heruitvinden en opnieuw zoals in de jaren tachtig werken. Zonder hervorming valt Rousseff, komt er een andere president en duurt de crisis voort.’

De linkse PT bestuurt het land sinds 2003, eerst onder Luiz Inácio Lula da Silva, vervolgens onder Rousseff. De centrumlinkse PSB van Erundina was tot 2013 coalitiepartner van de PT.

‘Heel het systeem moet hervormd worden’, zegt Erundina. ‘Een gedeeltelijke hervorming zou alles nog erger maken, zoals bij vorige pogingen. Alleen de verkiezingsregels of het partijenstelsel veranderen is geen oplossing.’

De PSB pleit ook voor een belastinghervorming, die hogere lonen zwaarder belast.