Water bepaalt de toekomst van het Midden-Oosten

Bahrein, dat bestaat uit een cluster van eilanden, is een van de landen in het Midden-Oosten waar tegen 2040 het grootste risico op waterschaarste bestaat. Water is één van de grootste zorgen voor de Golfstaat die ook bekend staat om zijn olierijkdom.

Het land met slechts 1,4 miljoen inwoners staat hoog genoteerd op de menselijke ontwikkelingsindex van de Verenigde Naties (VN) en heeft ook een hoog nationaal inkomen. Het bruto binnenlands product (bbp) bedraagt 25.780 euro per hoofd van de bevolking.

Dat alles is echter geen garantie voor een rooskleurige toekomst, bleek uit onderzoek van het Water Resources Institute (WRI). Dat zet Bahrein samen met Koeweit, Libanon, Palestina, Oman, Qatar, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten bovenaan de lijst met landen met het hoogste risico op waterschaarste in 2040. Volgens het WRI kan de situatie zelfs kritiek worden in twee derde van de 22 Arabische landen.

Overstromingen en droogte

Het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waaronder ook landen als Tunesië, Libië, Marokko en Jemen, behoren tot de regio’s waar de minste waterzekerheid in de wereld bestaat. Ze zijn sterk afhankelijk van grondwater en ontzilt zeewater. Dat brengt grote uitdagingen met zich meer voor de toekomst.

Volgens de auteurs van het WRI-rapport zal de vraag naar water in de toekomst alleen maar toenemen. ‘Een snel groeiende bevolking betekent een groeiende vraag naar water door mensen, boerderijen en andere bedrijven. Er zullen meer mensen in steden gaan wonen, waardoor grotere druk komt te staan op de watervoorraden. Door een opkomende middenklasse zal de vraag naar waterintensieve voedselproductie en elektriciteit groeien.’

Het is is echter niet duidelijk waar dat extra benodigde water vandaan moet komen, zeggen ze. ‘Door de klimaatverandering zullen sommige regio’s droger worden en andere natter. Als de extremen toenemen, krijgt de bevolking óf te maken met overstromingen, óf met droogte.’

In de Arabische regio is het waterverbruik in de afgelopen vijftig jaar vijf keer verdubbeld.

Dat de watervoorziening verandert, is onvermijdelijk. Hoe die verandering eruit zal zien, is echter verre van duidelijk. Het WRI gebruikte verschillende klimaatmodellen en sociaaleconomische scenario’s om daar inzicht in te krijgen.

In de Arabische regio is het waterverbruik in de afgelopen vijftig jaar vijf keer verdubbeld. Het geschatte jaarlijkse verbruik is 230 miljard kubieke meter. Daarvan wordt 43 miljard kubieke meter gebruikt als drinkwater en voor de industrie. De landbouw verbruikt 187 miljard kubieke meter.

Het waterverbruik per hoofd van de bevolking wordt wereldwijd geschat op minstens 1000 kubieke meter per jaar. Gemiddeld verbruikt een burger in een Arabisch land bijna 500 kubieke meter per jaar. Daarmee vallen Arabische burgers onder de ‘waterarmoedegrens’. De regio maakt echter slordig gebruik van zijn waterbronnen. Vijftig procent wordt verkwist.

Egypte

In het noorden van Afrika heeft het Egyptische ministerie voor Milieu onlangs erkend dat grote delen van de noordelijke Nijldelta, de belangrijkste landbouwregio van Egypte, te kampen hebben met verzilting en overstromingen. Dit is een gevolg van de stijging van het niveau van de Middellandse Zee en verzakking van het land.

De impact van de klimaatverandering en vaker voorkomende hittegolven baren de Egyptische autoriteiten zorgen, omdat daardoor ook het peil van de Nijl kan dalen. De Nijl is zeer belangrijk voor het toerisme in het land.

Volgens Mosalam Shaltout, hoogleraar Zon- en Ruimteonderzoek in Caïro en plaatsvervangend voorzitter van de Arabische Unie voor Astronomie en Ruimtewetenschappen, behoren de Arabische Noord-Afrikaanse landen tot de landen die de grootste problemen kunnen verwachten door de klimaatverandering. Uit satellietbeelden blijkt dat tussen 1991 en 2005 de wereldwijde zeespiegelstijging 3 millimeter per jaar bedroeg. ‘Gezien het feit dat de Middellandse Zee een semi-gesloten zee is, bereikte de stijging daar 8 millimeter per jaar.’

In Marokko hebben hogere temperaturen en waterschaarste ertoe geleid dat boeren soms nog maar een derde van hun land gebruiken.

In Marokko hebben hogere temperaturen en waterschaarste ertoe geleid dat boeren soms nog maar een derde van hun land gebruiken. Een soortgelijke situatie doet zich voor in Algerije. In die twee landen bedroeg de neerslag normaal gesproken 400 millimeter per jaar. In de afgelopen vijf jaar daalde dat tot 200 millimeter, de helft van het benodigde minimum.

Marokko en Algerije hebben ten opzicht van de Arabische landen bij de Middellandse Zee echter het voordeel dat ze hoge rotskusten hebben. Dat beschermt ze tegen overstromingen. Landen als Egypte, Libanon, Syrië en Palestina zijn daar veel gevoeliger voor.

Dit is het tweede en laatste deel van een serie over de impact van de klimaatverandering in het Midden-Oosten, in de aanloop naar de ondertekening van het klimaatakkoord van Parijs op 22 april in New York.