Arbeidsmigratie: een verhaal van dure muren, scherpe hekken en taaie vooroordelen

Bedoeling op deze IAO Conferentie is vooral om doorheen een algemene discussie in te zoomen op de mogelijkheden om arbeidsmigratie beter te omkaderen. En welke rol de IAO daarin kan en moet spelen. Geen eenvoudige taak in het huidige politieke klimaat, waarin het debat over arbeidsmigratie al te snel afglijdt naar grenscontroles en veiligheidsmaatregelen.

150 miljoen arbeidsmigranten

Volgens de meest recente cijfers van de IAO, waren er in 2013 goed 150 miljoen arbeidsmigranten. 55,7% van hen zijn mannen, 44,3% vrouwen. De grote meerderheid is  actief in de dienstensector (71%). Het gaat niet alleen om migratie naar het rijke Westen. Noord-Amerika en Noord-, Zuid- en West-Europa huisvesten samen maar een minderheid (48,5%) van de arbeidsmigranten.

Vooral de arbeidsmigratie in het zuidelijke halfrond is enorm toegenomen. Van 1990 tot 2015 is het aantal mensen dat migreert vanuit Azië naar de landen in de Golfregio meer dan verdrievoudigd, van 5,7 naar 19 miljoen. Ook de arbeidsmigratie binnen Zuidoost-Azië is in diezelfde periode bijzonder sterk is toegenomen. 

Migratie raakt dus zowat alle landen ter wereld. Als land van herkomst, van transit of van bestemming.

Basisrechten geschonden

Het rapport, opgemaakt door de IAO ter voorbereiding van deze discussie, geeft een redelijk volledig overzicht van zowel de risico’s als de opportuniteiten van arbeidsmigratie.

De risico’s zijn welbekend. Zeker voor migranten met weinig of geen scholing of vaardigheden zijn die niet min. Zij eindigen meestal in de slechtst mogelijke statuten, verdienen dikwijls minder dan hun autochtone collega’s en hebben geen of beperkte toegang tot sociale bescherming. Vrouwen en jongere migranten krijgen daar bovenop ook nog geregeld te maken met fysiek en seksueel geweld op de werkvloer.

44% van de slachtoffers van dwangarbeid zijn volgens IAO-ramingen migranten

De IAO rapporteert ook ernstige problemen van schendingen van de fundamentele arbeidsnormen. Het verbod op discriminatie, vastgelegd in Conventies 100 en 111, mag dan wel één van de meest eenduidige principes zijn in het internationale mensenrechtendiscours, voor vele arbeidsmigranten loopt het daar structureel fout. Maar er zijn ook hardnekkige problemen van dwangarbeid: 44% van de slachtoffers van dwangarbeid zijn volgens IAO-ramingen migranten. Ook kinderarbeid komt veel meer voor bij migranten.

Ook een verhaal van kansen

Migratie wordt vandaag vooral afgeschilderd als een bedreiging en een kost voor onze samenlevingen. Raak je als migrant al voorbij die dure muren en scherpe hekken, dan stoot je vervolgens op al die taaie vooroordelen. Jammer want migratie is echt een hefboom voor duurzame ontwikkeling.

Arbeidsmigranten zien hun beschikbare inkomen en hun scholingsgraad aanzienlijk toenemen. Ze dragen ook bij tot economische groei in hun nieuwe thuisland, stellen cijfers van de IAO, OECD en de Wereldbank. Ze doen de jobs die vele anderen niet meer willen doen, ze betalen belastingen en dragen bij aan de sociale zekerheid.

Arbeidsmigranten moeten dezelfde rechten genieten als hun autochtone collega’s

Daarnaast dragen ze ook bij tot de economische groei in hun landen van herkomst: samen sturen zij jaarlijks ruim 441 miljard dollar terug naar huis, een serieuze injectie in de lokale economie! Dat is drie keer zoveel als het totale bedrag dat onze overheden besteden aan ontwikkelingshulp. Waarmee we het fabeltje van “het rijke en genereuze Noorden helpt het arme en behoeftige Zuiden” naar de prullenmand kunnen verwijzen.  

Rechtvaardige migratie

De werknemersgroep en de ngo’s trekken op de Conferentie resoluut de kaart van een meer humaan, sociaal rechtvaardig en coherent migratiebeleid. Met vanuit ACV, Wereldsolidariteit, de internationale KAJ en hun partners een aantal duidelijke klemtonen:

• Arbeidsmigranten moeten dezelfde rechten genieten als hun autochtone collega’s, met inbegrip van het recht om een vakbond op te richten of zich daarbij aan te sluiten.
• Dat geldt ook voor sociale bescherming: iedereen heeft dat recht, en dus ook arbeidsmigranten.
• Gezien er ook specifieke kosten verbonden zijn aan arbeidsmigratie, zoals de repatriëring van migranten in geval van zware ziekte, arbeidsongeval of zelfs overlijden, moeten overheden een “Migrant Welfare Fund” oprichten om die kosten te dekken.
• Vakbonden moeten nauwer samenwerken met de organisaties van arbeidsmigranten, kwestie van hun noden beter te leren kennen en die vervolgens ook te kunnen verdedigen in het sociale overleg. Daardoor wordt het sociale overleg inclusiever, omdat ook de stem van deze kwetsbare werknemers/sters opgenomen wordt.
• Er moet eindelijk eens campagnematig werk worden gemaakt van de bekrachtiging van de twee basisconventies van de IAO die rechten van migranten vastleggen (Conventies 97 en 143). In veel landen, zeker in het rijke Westen en het rijke Noorden, weigeren regeringen deze belangrijke internationale normen te aanvaarden en ook concreet toe te passen.
• De IAO heeft recent ook richtlijnen uitgewerkt over “fair recruitment”, om arbeidsmigranten te beschermen tegen de misbruiken door de tussenpersonen. Deze guidelines leggen uit hoe op een correcte en rechtvaardige manier migranten gerekruteerd kunnen worden, met respect voor hun rechten en sociale bescherming. Die richtlijnen moeten echter sterker worden gepromoot en nageleefd.
• Ook de wegen van legale migratie moeten worden uitgebreid, als alternatief voor de irreguliere migratie, met quasi volledige rechteloosheid van de migranten in kwestie.

Nathalie Diesbecq werkt voor vakbond ACV. Santiago Fischer en Bart Verstraeten zijn actief bij de ngo Wereldsolidariteit.