Brexit bedreigt het neoliberale project

Tien jaar geleden waarschuwde ik al: wie de verliezers van de globalisering of kleine-globalisering-genaamd-Europese-eenmaking verwaarloost, moet daar de gevolgen van dragen. Vandaag lijkt de revolte van die verliezers de steun voor open grenzen meer en meer te ondergraven. Wat moet er dan gebeuren? 

  • Vadin Timoshkin (CC BY 2.0)  John Vandaele: 'De EU moet ten gronde een sociaal beleid voeren, een beleid dat de kleine man overtuigt dat ze er ook voor hem is.' Vadin Timoshkin (CC BY 2.0)
  • John Keogh (CC BY-NC 2.0)  Een troosteloze arbeiderswijk in de rand van Londen. Veel mensen uit dergelijke wijken stemden voor de Brexit omdat ze zich in de steek gelaten voelen door de politiek. John Keogh (CC BY-NC 2.0)

 

Enkele dagen geleden zag ik op de BBC een reportage over een arbeiderswijk in de Engelse stad Burnley waar de mensen massaal op Brexit hadden gestemd. Ik vond het aandoenlijk. Eenvoudige mensen die voor het vertrek uit de EU hadden gestemd omdat ze tegen het besparingsbeleid zijn, omdat er geen hoop is, omdat ze Cameron niet lusten en die zo voor de EU aan het pleiten was dat zij er dus wel tegen moesten stemmen, omdat zij hun leiders op nationaal vlak kiezen, maar dan vaststellen dat er boven die leiders nog iets staat waar ze geen vat lijken op te hebben…

En dan is er Boston, de recordhouder van de Leave-stem, niet toevallig ook de gemeente waar verhoudingsgewijs het grootste aantal Oost-Europese migranten wonen en werken. Hun proteststem schoot zowat alle richtingen uit, maar het gaat om mensen die voelen dat ze op geen enkele manier vat hebben op hun leven, op de samenleving om hen heen. Die vaststellen dat die grote globalisering, die internationale geldmarkten, de kapitaalstromen - het vrij verkeer van goederen, personen en kapitaal, zoals dat zo mooi heet -  hun leven diepgaand beïnvloedt, dat ze hun werk, of een deel van hun loon eraan verliezen, en dat geen enkele politieke partij daar oren naar heeft. Zelfs niet Labour.

Het gaat om mensen die voelen dat ze geen vat hebben op de wereld om hen heen

De enigen die daar – enigszins doortrapt – wel leken op in te spelen, zijn de rechtse Tories die nochtans bijna allemaal uit zeer gepriviligieerde kringen komen, en de ex-beurshandelaar Noel Farage van de UKIP (United Kingdom Independence Party). Zij voelden de kwetsbaarheid van die mensen en bespeelden die voluit.

Nieuw is het allemaal niet. In 2007 schreef ik al in mijn boek ‘De stille dood van het neoliberalisme’: ‘Als sociaaldemocraten vaststellen dat hun basis niet echt beter wordt van mondialisering en de kleine mondialisering van de Europese eenmaking, en anderen wel, kunnen ze dat niet blijven negeren.’

In het boek stond ook: ‘Je zou de mensen een deal kunnen voorstellen: wie beter wordt van mondialisering - ondernemingen en hogere inkomens - betalen meer belastingen om diegenen die eerder het slachtoffer zijn, bij te staan. En dat bijna als voorwaarde stellen voor meer mondialisering.’ 

In 2007 schreef ik: de winnaars van de globalisering moeten betalen voor de verliezers. Dat is niet gebeurd.

Dat is niet gebeurd. Ik herinner me nog heel goed een publiek debat met spa-kopstuk Frank Vandenbroucke, een politicus en denker die ik nochtans sterk waardeer. Maar toen hij door het publiek geconfronteerd werd met mijn vaststellingen,  verwees hij  meteen naar de Vietnamezen die dankzij de globalisering voortaan onze sportschoenen kunnen maken, en daardoor meer verdienen. Dat klopt natuurlijk. Aandacht opbrengen voor onze ‘verliezers’ vond Vandenbroucke nogal riskant, want neigend naar xenofobie. Ik begreep en begrijp zijn angst wel maar als je zo weinig begrip toont of aandacht opbrengt voor de gevoeligheid van een deel van je eigen achterban, krijg je vroeg of laat - als een aantal dingen op hun plaats vallen - de rekening hiervoor gepresenteerd en dat is nu bezig met de Brexit. Idem voor het Trumpfenomeen in de VS en Le Pen in Frankrijk. En er is de Vijfsterrenbeweging in Italië die ook al aanstuurt op een Europees referendum.

Ook is en was er het besef bij de sociaaldemocraten dat protectionisme – belemmering van vrij verkeer van goederen, mensen, en geld - op geen enkele manier de oplossing kan zijn. Misschien… maar als je op die positie blijft staan, en een groot deel van het publiek wil het wel, is het natuurlijk wachten tot andere soms extreem-rechtse partijen genoeg stemmen hebben om wel beschermende maatregelen te nemen. 

John Keogh (CC BY-NC 2.0)

Een troosteloze arbeiderswijk in de rand van Londen. Veel mensen uit dergelijke wijken stemden voor de Brexit omdat ze zich in de steek gelaten voelen door de politiek.

Globalisering heeft van in het begin de vraag gesteld wat de democratie nog waard is als de economische krachten internationaliseren en de democratie nationaal blijft. De enige manier om de stem van het volk te laten opwegen tegen de internationale economische krachten is door die stem te internationaliseren. De EU is in haar beste momenten een stap in die richting, maar ze voelt niet democratisch aan – want zo veraf om allerlei redenen - en ze is niet of onvoldoende sociaal. Dat heeft dan weer onder andere te maken met de grote invloed die big business altijd heeft gehad in de Brusselse corridors.

Ze heeft mee een beleid mogelijk gemaakt dat leidt tot sociale afbraak. De detacheringsrichtlijn is daar een zeer mooi voorbeeld. De EU organiseert vrij verkeer van personen, zeggende dat iedereen die in een land werkt, dat aan dezelfde voorwaarden als de lokale werknemers moet doen, maar je controleert op geen enkele manier of dat gebeurt. En de EU laat daarbij de nationale sociale inspecties in hun eentje ploeteren. Ik vergeet nooit hoe onze sociale inspectie me vertelde dat ze Pools of Grieks moesten leren indien ze met hun collega’s in Polen of Griekenland wilden praten om te onderzoeken wat Poolse werknemers hier verdienden.

Tom Deleu (ACV): ‘De duizenden bouwarbeiders die hun baan verloren door detachering, geloven ook niet meer in de EU’

Tom Deleu van ACV-Bouw en Industrie zei het onlangs nog op een gespreksavond van MO*: ‘Mocht je de duizenden bouwarbeiders die hier hun baan zijn kwijtgeraakt door de detachering, ondervragen, zou je horen dat ook zij totaal niet meer geloven in de Europese Unie.’ Zouden onze vrachtwagenchauffeurs daar anders over denken? Vrij verkeer klinkt mooi en emanciperend tot je er je baan bij inschiet.  

De EU moet ten gronde een sociaal beleid voeren, een beleid dat de kleine man overtuigt dat ze er ook voor hem is. Wat houdt dat in?

  • Ervoor zorgen dat de kleine man niet slechter wordt van de Europese eengemaakte markt : de detacheringsrichtlijn zo toepassen dat ze niet leidt tot sociale dumping, de invoering van minimumlonen, de sociale dialoog versterken en ervoor zorgen dat Collectieve ArbeidsOvereenkomsten (CAO’s) zowat alle bedrijven dekken, werken aan een Europese sociale dialoog (hoe moeilijk dat ook is als er in Oost-Europa geen echte vakbonden zijn… dat toont dan weer hoe riskant was om de EU, vooral onder Britse druk, zo snel uit te breiden naar het Oosten).
  • Een rechtvaardige fiscaliteit. Als je vrij kapitaalverkeer organiseert, zoals de EU, en dan op geen enkele manier een fiscale samenwerking opzet, ben je verantwoordelijk voor de gevolgen: grote bedrijven en rijke mensen betalen geen en amper belastingen. Europa moet tonen dat het werkt aan een fiscaliteit waarin de sterkste schouders de zwaarste lasten betalen
  • De noordelijke eurolanden, en vooral Duitsland, moeten alles doen opdat een economisch herstel in de zuidelijke eurolanden bespoedigd wordt. Italië kan het volgende land zijn dat een referendum organiseert: het land heeft geen groei meer gekend sinds het de euro heeft.
  • De EU moet publieke investeringen stimuleren in plaats van ze te onderdrukken zoals nu het geval is door te eisen dat alle investeringen  gefinancierd worden uit de lopende begroting.
  • De EU moet zelf een ernstig investeringsplan op poten zetten waarbij vooral ingezet wordt op infrastructuur en hernieuwbare energie.
  • De EU moet stimuleren dat overheden en burgers ook eigenaar zijn van winstgevende activiteiten zoals banken, energiebedrijven, (zeker ook hernieuwbare energie),… Op die manier worden de marktinkomens rechtvaardiger verdeeld, kan de overheid de economie in een sociale en ecologische richting helpen sturen, en beschikt de overheid over eigen inkomsten. Hoewel het niet expliciet de bedoeling is, heeft de Europese liberalisering van tal van sectoren in de praktijk dikwijls geleid tot privatisering.
  • De EU moet aantoonbaar zorgen voor toegankelijk onderwijs en zorg voor iedereen. Nu is eerder het omgekeerde het geval: de begrotingscontroles zijn veel harder dan de sociale en ecologische doelstellingen van de EU.
  • Gebruik handelsakkoorden om onze sociale en ecologische normen te globaliseren.
  • Overtuig mensen dat je als EU landen helpt om migratie verteerbaar te houden. Dat je beseft dat marktkrachten (kapitaal en arbeid) ontwrichtend kunnen zijn, en je beleid daarop afstemmen.

Als de regeringsleiders de EU niet toestaan een sociaal beleid te voeren, bedreigen ze de EU en wenken de nationalistische spoken

Uiteraard is het zo dat de lidstaten de EU al te dikwijls beletten om slagkrachtig te zijn op al deze terreinen. De staats-en regeringsleiders moeten evenwel beseffen dat we voor het uur van de waarheid staan: als ze de EU niet toelaten om ook op al deze terreinen resultaten te tonen, bedreigen ze het overleven van de EU.

Als de EU uiteen valt, dreigen we internationaal irrelevant te worden en steken de nationalistische spoken van het verleden de kop weer op. Terwijl ik dit neerschrijf, krijg ik het gevoel dat het al vijf over twaalf is. Ik hoop dat ik me vergis. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.