Carlos Ramirez: 'Ook de Vlaamse Leeuw komt uit Afrika'

U wordt omschreven als een ‘ontkokerd’ artiest. Wat betekent dat?

Carlos Ramirez: Ik kom vanuit de plastische kunsten, het schilderen, tekenen en beeldhouwen. Later ben ik met verschillende media gaan spelen, omdat je als hedendaagse kunstenaar niet om die andere communicatiemiddelen heenkan. Dat kwam geleidelijk, eerst begon ik fotoshoots aan mijn werk toe te voegen, daarna ook video. Mijn broer is filmmaker, maar mijn idee was niet van documentaires of films te maken, ik wou spelen met die media (lacht). Dan ben ik in contact gekomen met de podiumkunsten en van daaruit, door dansers te filmen, door decors te bouwen met beelden, ben ik steeds verder van de schilderkunst weggetrokken. Ik hou er niet van als gezegd wordt dat ik schilder ben, of fotograaf, of videokunstenaar. Ik wil dat vakjesdenken tegengaan.

Eén van de videomontages die op ZebraCrossing getoond wordt is een samenwerking met tekenares Hannelore Van Dijck. Jullie filmden in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren, in de video zien we bovenaan algemene beelden uit het museum, onderaan flitsen bewerkte foto’s en details van dieren en voorwerpen voorbij.

Carlos Ramirez: Als kunstenaar moet je jezelf in de eerste plaats vragen waarom je het eigenlijk doet. Dat is een belangrijke thematiek waar ik mee werk, de diepe herinneringen, de gevoelens van de mens: wie ben je, waar ben je, wat doe je? Dat is zo’n beetje mijn missie, de kunst tot mythe maken en verhalen vertellen, werken rond de verhalen die diep binnenin onszelf zitten. Vanwaar komen we? En het is uit Afrika dat we uiteindelijk allemaal afkomstig zijn, dat is de origine van het menselijke universum. Ook de Vlaamse leeuw komt van Afrika. Daarrond wilden Hannelore en ik samen spelen. Wij wilden ons ook verwijderen van het hele idee van westerse en niet-westerse kunstenaars, wat uiteindelijk onzin is en stigmatiserend werkt.

Het is daarom ook dat wij gekozen hebben om het in het museum van Midden-Afrika te doen, want dat is dan de typische gedachte: niet-westers, dat moet Afrikaans zijn! Hannelore had nog nooit een video gemaakt, haar manier van werken hier is instinctief. En ik heb foto’s gemaakt en die verzameld in een videomontage, en die laten we dan zo snel doorstromen dat je niet echt beseft wat er gebeurd, maar die wel het koloniale verhaal vertelt. Het was erg belangrijk voor ons in de ruimte van het museum van Afrika om dat ook te destilleren, wat er achter de gecensureeerde verhalen zit. Zonder propagandistisch of geëngageerd te zijn, want dat is ook niet onze bedoeling als kunstenaar. Het moet een soort radiografie zijn van wat we voelen als mens. Afrika is het begin van het verhaal, van wie we zijn. Maar ook in dat Afrika ligt misschien een toekomstige oplossing voor ons hedendaagse leven, een manier om meer mens te zijn, een soort rechtvaardigheid, wijsheid.

Wat is uw persoonlijke verhaal? Hoe bent u hier in België terechtgekomen?

Carlos Ramirez: Mijn vader werkte in de regering van Allende mee aan de nationalisatie van de koperindustrie. Het koper was van heel Chili, zei hij. Maar de Amerikanen antwoordden, nee, da’s niet waar (lacht). Hij is toen twee jaar de gevangenis in gegaan, en dan zijn wij naar hier gekomen als politieke vluchtelingen. Ik was toen bijna tien jaar, en sindsdien heb ik hier mijn leven opgebouwd, een vrouw gevonden, kinderen gekregen en aan een carrière als kunstenaar gewerkt. Daarnaast ben ik ook sociaal werker, want met kunst alleen kan je niet overleven.

U zegt dat u het niet leuk vindt wanneer u in het vakje van schilder of fotograaf of beeldhouwer gestopt wordt. Geldt dat ook voor u als persoon, wanneer het over identiteit gaat? Hebt u het idee dat u hier als ‘Chileense kunstenaar’ gezien wordt?

Carlos Ramirez: In het begin ben ik meegestapt in dat verhaal, in die vervreemding, zoals iedereen. Je moet een rol vinden in de staat, in de maatschappij, en vaak zoeken ze ‘een allochtoon van dienst’. Na een tijd is het moeilijk om je daarvan los te maken. Maar vandaag kan ik zeggen dat die fase gedaan is voor mij, ik oriënteer mij nu meer op echte projecten, die waar ik als kunstenaar achter sta. Bij ZebrArt duwen ze je niet zo in vakjes. Het is niet alleen een platform dat gevluchte kunstenaars ondersteunt, maar het is ook een plaats waar ruimte is voor een veelheid van verhalen. Ook moet de kunstenaar iemand zijn die zich kan aanpassen aan de hedendaagse realiteit, hij moet met kunst een boodschap brengen. Wat ze ‘contemporary art’ noemen heeft vaak weinig te zeggen, het is een product om te verkopen. Ik voel mijzelf veel meer thuis in een geëngageerd platform als ZebrArt dan in zo’n witte, koude koelkast, die niets te vertellen heeft. Als kunstenaar kan je een waarheid tonen die de maatschappij anders niet aankan. ZebrArt is ook een ontmoetingsplek waar mensen verhalen kunnen uitwisselen en zo, door kunst, tot een nieuw, mooi verhaal komen. Dat is de bevrijding van het medium. En dat kan de wereld verbeteren, zeker.

www.carlosramirez.be

www.zebrart.be