Dooft alle protest tegen de Olympische vlam?

De afgelopen maanden kwam Brazilië uitgebreid in de media. Economische crisis, politieke crisis, sociale crisis, kortom crisis.

De internationale media berichtten bovendien onheilspellend over de voorbereidingen van de Olympische Spelen. In 2013, het jaar voor het WK Voetbal in Brazilië, waren er protestmarsen doorheen heel het land tegen de zware uitgaven voor het WK en de Olympische Spelen. In de aanloop naar de Olympische Spelen was er daarentegen niet veel nieuws over manifestaties tegen het grote internationale sportevenement.

‘Afgelopen week waren er grote protesten over de vraag of Dilma Rousseff al dan niet moet worden afgezet.’

Rebeca Holanda, Braziliaanse doctoraatsstudent aan de Universiteit van Antwerpen, legt uit dat de Olympische Spelen enkel in Rio de Janeiro plaatsvinden. Dit vermindert de impact voor de rest van Brazilië.

‘Brazilië is aan een nieuw politiek hoofdstuk begonnen. We zitten midden in een afzettingsprocedure en dat lijkt dringender dan de Olympische Spelen. Afgelopen week waren er grote protesten, maar deze gingen over de vraag of Dilma Rousseff al dan niet moet worden afgezet.’

Nieuw politiek hoofdstuk voor Brazilië

Brazilië is -zonder clichés te willen bevestigen- meer een voetballand en was meer verbonden met het WK.

De verminderde aandacht voor de Olympische Spelen komt volgens Holanda echter vooral door de politieke situatie die nu anders is. ‘Het gevoel dat gezondheid en onderwijs voorrang moeten krijgen, heerst nog steeds’, aldus Holanda.

Protesten houden aan

Dat protesten kleiner in omvang zijn en de aandacht van de internationale media minder trokken, wil niet zeggen dat Brazilianen niet strijden voor hun basisrechten. En terecht strijden.

Het tweejaarlijkse Wereld Bank-verslag Global Economic Prospects, Divergences and Risks van juni 2016 vermeldt dat de diepe economische recessie in Brazilië, de ergste sinds decennia, haar dieptepunt nog niet heeft bereikt. Het Braziliaanse Bruto Nationaal Product (BNP) daalde 3,8 procent in 2015 en men verwacht een gelijkaardige daling voor 2016.

Buitenlandse schulden zijn enorm -in 2015 dicht tegen de 50 procent van het BNP aan - en wegen op de overheidsfinanciën. De inflatie steeg in 2015 ongeveer 10 procent, een trend die zich verder zet in 2016.

Gouverneur Francisco Dornelles kondigde in juni de financiële noodtoestand af voor de staat Rio de Janeiro. Er waren extra fondsen nodig om een ineenstorting van de publieke veiligheid, gezondheid, onderwijs, transport en milieubeheer te vermijden.

Sinds vorig jaar worden pensioenen en ambtenaarslonen te laat uitbetaald, sloten scholen en ziekenhuizen en ontbraken belangrijke voorzieningen zoals medicijnen.

Leraren en studenten protesteerden tegen te lage en laat uitbetaalde lonen van leerkrachten, dalende onderwijsinvesteringen, slechte infrastructuur en de kwaliteit van het onderwijs.

André Dias, bioloog en assistent professor ecosystemen aan de staatsuniversiteit van Rio de Janeiro, vertelt dat hij en zijn collega’s staken vanwege het volledige gebrek aan goede werkcondities.

Het onderhouds-, poets- en veiligheidspersoneel werd al langer dan zes maanden niet uitbetaald en daarna ontslagen. Veel studenten hangen bovendien af van beurzen die niet bezoldigd werden, aldus Dias.

Media vooral oog voor veiligheid

Leraren en studenten protesteerden tegen te lage en laat uitbetaalde lonen van leerkrachten, slechte kwaliteit van het onderwijs.

Maar omdat veiligheid een belangrijk thema is bij (de berichtgeving over) de Olympische Spelen, focusten de internationale en media vooral daarop.

Ze schreven uitgebreid over acties van politieagenten die al weken niet meer waren betaald en die toeristen in de luchthaven ontvingen met de boodschap dat ze niet veilig zouden zijn in Rio de Janeiro.

 

Rio, cidade maravilhosa?

En dan is er nog de angst voor het terrorisme. De combinatie van de terroristische aanvallen in Europa en de Verenigde Staten met de onervarenheid van Brazilië met terreur maakt van terrorisme zorgt voor krantenkoppen die de lezer in hun ban houden.

Aanwijzingen van een terroristische aanslag tijdens de Olympische Spelen deed een hernieuwde vriendschap opbloeien tussen Brazilië en de Verenigde Staten.

De FBI hielp Braziliaanse onderzoekers mannen arresteren die ervan verdacht worden aanslagen te plannen in opdracht van een Braziliaanse Islamitische groep.

In een interview met de krant Folha de Sao Paulo noemt de Braziliaanse Minister van Justitie, Alexandre de Moraes, misdaad een grotere bedreiging voor de Olympische Spelen dan terrorisme.

De onderzoeksgroep rond veiligheid Insightcrime meldt een zorgwekkende stijging van geweld in Rio Janeiro in 2016.

De organisatie Insightcrime, die de veiligheid in Latijns-Amerika en de Caraïben onderzoekt, meldt een zorgwekkende stijging van geweld in Rio de Janeiro in 2016.

De Braziliaanse overheid zet tijdens de Olympische Spelen 85.000 soldaten en politiemannen in.

Lloyd Belton, politiek analyst bij het consultbureay S-RM, verwacht dat dit de veiligheid tijdens de Olympische Spelen zal kunnen garanderen, maar is minder positief over de veiligheid in de stad op lange termijn.

Een deel van de veiligheidstroepen zal ingezet worden om de georganiseerde misdaad ingeperkt te houden in verschillende van de gemarginaliseerde buurten in Rio de Janeiro.

Rafael Laman, leeraar sociologie en filosofie in het basisonderwijs, klaagt de opportunistische manier aan waarmee er in Rio de Janeiro om wordt gegaan met het geweld.

‘In aanloop naar de Olympische Spelen zijn er verschillende acties van de politie om te kennen te geven dat ze werk maken van de veiligheid. Toch tijdens deze periode’, aldus Laman.

Buitensporig politiegeweld

Terwijl het bestuur Rio de Janeiro de idee van veiligheid wil creëren door een grote aanwezigheid van politie, hekelt het rapport You killed my son: Killings by military police in Rio de Janeiro van Amnesty International uit 2015 het buitensporige politiegeweld.

Tussen 2005 en 2014 waren er 8471 moorden door politieagenten in de Staat Rio de Janeiro.

Deze moorden worden nauwelijks onderzocht. Ook een rapport van Human Right Watch ‘Good Cops Are Afraid’: The Toll of Unchecked Police Violence in Rio de Janeiro rapporteerde over het alarmerend hoog aantal standrechtelijke executies.

#Doof de Vlam

De focus op veiligheid betekent niet dat er geen protest is tegen de Olympische Spelen. En in tijden van globalisering, gaat zulks node gepaard met hashtags en “trending topics”.

Facebook-groepen als Apague a Tocha (Doof de Vlam, vvdj) zetten hun volgers aan de vlam te doven met emmers water en brandblussers. De Olympische vlam vertrok op 3 mei in Brasilia op een plezierreisje langs meer dan 320 steden in de 26 staten van het enorme Zuid-Amerikaanse land.

Dias legt uit dat overal waar de vlam langskwam deze met protest werd ontvangen. Volgens Dias verschijnt er niets van dit alles in de Braziliaanse media, enkel op kleine alternatieve kanalen en het internet.

 

 

 

De hashtag ‪#‎jogosdaexclusão (spelenvandeuitsluiting, vvdj) is een trending topic op sociale media en her en der organiseren manifestanten ludieke acties. De voorbereidingen van de Olympische Spelen worden de ‘opsmuk van de Spelen’ genoemd.

Vrolijke lopers die met de vlam tegen de grond gaan, worden toegelachen. In Maracaju, in de staat Mato Grosso do sul, werd een jongen van zesentwintig jaar opgepakt voor een poging tot het doven van de vlam. Op Facebook is hij de ‘held van de natie’ met een welgemeende: ‘Tegen de spelen van de uitsluiting!’.

En dan, in de kuststad Angra dos Rois hoorden de omstaanders plots iemand roepen: ‘Ze hebben de vlam gedoofd!’

Intussen is de Olympische vlam is aangekomen in Rio de Janeiro, onder protest en met traangas en rubberen kogels als antwoord van de politie. Een van de dragers van de Olympische vlam toonde zijn achterwerk in een actie tegen de interim-regering van Temer.

Rio matters

De pers bracht afgelopen weken berichten over de vervuilde toestand van de wateren in Rio en de uitzettingen van families uit hun huizen voor Olympische installaties. Het is belangrijk dat dit nieuws tot bij ons komt.

En toch, naar Professor Braziliëstudies Kees Koonings: ‘Het is maar net wat je wil etaleren. Wat ik mis bij de media, is gebrek aan nuance, ze willen graag scoren met een verhaal waarin je de aandacht trekt.’

‘Het is maar net wat je wil etaleren. Wat ik mis bij de media, is gebrek aan nuance, ze willen graag scoren.’

Gelukkig bestaan dergelijke initiatieven wel. Rio on Watch geeft de favela-gemeenschap meer zichtbaarheid en Google maps plaatste de favela’s van Rio op zijn kaarten. De Black Lives Matter-beweging bracht een bezoek aan Rio en voor de eerste keer in de geschiedenis van de Olympische Spelen neemt een Olympisch Vluchtelingenteam deel, dat de meer dan 21 miljoen vluchtelingen vertegenwoordigt.

Misschien kan al deze aandacht voor de stad ook wel een vorm van kritische zelfreflectie teweegbrengen die aanzet tot verandering. Rio na de Olympische Spelen matters.