Dromen over de landbouwgronden van het Gentse OCMW

Landbouwgrond wordt zienderogen schaarser. In vruchtbare streken is de opmars van beton zo moeilijk te stuiten. En in minder vruchtbare streken elders in de wereld leidt klimaatverandering tot toenemende misoogsten. Tegelijk blijkt ook steeds duidelijker hoe de industriële landbouw de vruchtbaarheid van gronden aantast.

Hoewel tot op heden het aanbod van voedsel in de wereld groter was dan de vraag (en er toch honger is), zitten we nu op een kantelpunt en dreigt de vraag groter te worden dan het aanbod. Dat alles maakt landbouwgrond strategisch belangrijk, aantrekkelijk dus voor investeerders en speculanten, zowel in het zuiden als bij ons.

Wanneer het Gentse OCMW 450 hectare vruchtbare landbouwgrond op de markt gooit, moet havenbaron Fernand Huts dan ook niet lang nadenken.

Lekker, lokaal en duurzaam

Maar Gent is een stad met een voedselstrategie. Samen met enkele andere vooruitziende steden in de wereld heeft Gent begrepen dat het tijd is om voedselvoorziening weer in eigen handen te nemen. Dat lezen we op de site van Gent en Garde.

‘Gent trekt ten strijde voor lekkere, lokale en duurzame voeding. Dit is een tactisch meesterplan om het voedselsysteem in Gent te verduurzamen’

‘Gent trekt ten strijde voor lekkere, lokale en duurzame voeding. Niet zomaar een charmeoffensief, maar een tactisch meesterplan om het voedselsysteem in Gent te verduurzamen. De stad mikt op overwinningen doorheen de hele lokale voedselketen: van productie over verwerking en distributie, tot consumptie en afvalverwerking.’

Het plan werkt. Overal in de stad ontluikt stadslandbouw: in bakken, op tijdelijk beschikbare gronden, in tuinen, op daken. Groente-abonnementen, voedselteams en boerenmarkten floreren en brengen voedsel van de bioboeren uit het omgevend platteland naar de stadsbewoners.

Tal van vernieuwende initiatieven in voedselverwerking en horeca navigeren mee in hun kielzog. En enkele scholieren mochten al proeven van een lunch met LEF, lokaal, ecologisch en fair.

Natuurbeschermers vs. bioboeren

Hoewel dit een vliegende start is voor de Gentse voedselstrategie, blijft het helaas roeien in de marge. Er is nog een lange weg af te leggen om alle Gentenaars van lekker, lokaal en duurzaam voedsel te voorzien.

Op sommige plaatsen ontstaan zelfs spanningen tussen natuurbeschermers en bioboeren, omdat beide zich noodgedwongen op dezelfde marginale restgronden richten.

Maar er is hoop, de versterking staat klaar! Steeds meer mensen raken enthousiast, zien weer toekomst in de landbouw en gooien zich in een leertraject van 2,5 jaar bij vzw Landwijzer.

Wanneer ze ten slotte klaarstaan en hun eigen project willen starten, volgt echter al te vaak de ontgoocheling: het blijkt verschrikkelijk moeilijk om een stukje grond te bemachtigen.

Op sommige plaatsen ontstaan zelfs spanningen tussen natuurbeschermers en bioboeren, omdat beide zich noodgedwongen op dezelfde marginale restgronden richten.

De vele vruchtbare landbouwgronden in de wijde omgeving rond Gent blijken onbereikbaar. Ze zijn het territorium van industriële landbouwers en… steeds meer paardenhouders.

De coöperatie en stichting De Landgenoten probeert deze nood op te vangen en koopt of beheert landbouwgrond om ze aan bioboeren te verhuren. Tot nu toe slaagden ze erin om zo’n 14 hectare ter beschikking te stellen aan zeven bioboeren, en dit voor heel Vlaanderen.

Grond vinden voor nieuwe landbouwers is een ontzettend moeizaam proces, de middelen bijeen krijgen om die te kopen al even lastig. Dit is de grote drempel die lekker, lokaal en duurzaam voedsel op grotere schaal buiten bereik houdt.

Gronden van de gemeenschap

Precies hier situeert zich de troef van gronden van OCMWs en andere openbare instellingen. Het zijn gronden van de gemeenschap, die moeten worden ingezet voor de gemeenschap. Het betreft dikwijls vruchtbare landbouwgronden, grotere oppervlaktes, precies wat ontbreekt om de Gentse voedselstrategie meer armslag te geven.

Gronden van OCMWs en andere openbare instellingen zijn van de gemeenschap en moeten worden ingezet voor de gemeenschap.

Het zijn gronden die de afgestudeerden van Landwijzer hun elan voorwaarts kunnen bieden. Deze gronden zouden voorbehouden moeten worden voor boeren die zich inschakelen in de Gentse voedselstrategie.

Deze nieuwe keuze zal niet gemakkelijk zijn en zal mogelijk juridische vernieuwing vergen, opdat de betrokken boeren de zekerheid krijgen om binnen de afgesproken randvoorwaarden te kunnen blijven boeren, maar ook de stad de zekerheid krijgt dat de randvoorwaarden blijvend gerespecteerd worden.

De verdediging van de verkoop luidt dat de 450 hectare verkochte landbouwgronden in Zeeuws-Vlaanderen lagen. Er is ook 170 hectare grond verkocht in West-Vlaanderen. Indien deze gronden te ver van Gent lagen om relevant te zijn, had het OCMW ook kunnen opteren om ze te verkopen in ruil voor gronden dichter bij Gent.

Middelen genereren

Momenteel verkoopt het OCMW overigens ook een (weliswaar verpachte) hoeve in Zelzate met 33 hectare landbouwgrond en ook een perceel landbouwgrond in Assenede. De uitverkoop gaat door, ook dichter bij huis.

Stadslandbouw kan een rol spelen in de sociale voorzieningen in de stad en hoeves en gronden buiten de stad kunnen ruimte bieden voor groene zorg.

Een tweede argument is dat het Gentse OCMW de gronden verkocht om middelen te genereren voor een rusthuis, een dienstencentrum en verschillende assistentiewoningen.

Naast hun strategisch belang, zouden OCMW-gronden ingeschakeld in de Gentse voedselstrategie nochtans ook een essentiële meerwaarde kunnen bieden voor het Gentse maatschappelijk welzijn.

Terwijl stadslandbouw een rol kan spelen in de sociale voorzieningen in de stad, kunnen hoeves en gronden buiten de stad ondermeer ruimte bieden voor groene zorg en sociale tewerkstelling. Natuur is helend voor mens en samenleving.

Dromen van grond

Laat ons even dromen over de hoeves en honderden hectaren landbouwgrond van het Gentse OCMW, in de periferie van de stad, ingeschakeld in de Gentse voedselstrategie.

Hoeveel nieuwe bioboeren zouden daar op termijn kunnen starten? Ze zouden onderling kunnen samenwerken, kringlopen organiseren, hun productie afstemmen op de lokale consument. Ze zouden kunnen samenwerken met een duurzame distributie- en verwerkingssector. Ze zouden stadslandbouwers kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door zaden en plantgoed te leveren.

Er zou ruimte zijn voor sociale tewerkstelling, en er zouden ook mensen kunnen meewerken in het kader van groene zorg. Op de boerderijen zou aan co-housing kunnen worden gedaan, inclusief ruimte voor ouderen. Want het is toch wel fijner om op een boerderij oud te zijn dan in een rusthuis.

Boeren zouden kunnen bijdragen aan het beheer van natuurgebieden en op de OCMW-gronden zelf zou de natuur zich herstellen, want bioboeren werken nauw samen met de natuur.

De boeren zouden ook kunnen bijdragen aan het beheer van natuurgebieden, bijvoorbeeld door er vee te laten grazen. En op de OCMW-gronden zelf zou de natuur zich herstellen, en zouden er bijenkasten kunnen staan, want bioboeren werken nauw samen met de natuur.

De negatieve impact van landbouw op natuur en milieu zou vervagen, wat ook de volksgezondheid ten goede zou komen. En tijdens het weekend zou er een druk bezocht fietsknooppunt kunnen ontstaan waar de inwendige mens versterkt wordt, op vele vlakken. Onze ecologische voetafdruk zou krimpen en het zou nog plezant zijn ook!

De dynamiek die zou ontstaan, de publiek-civiele-private samenwerking, zou velen inspireren. Gent zou ook daarin trendsetter kunnen worden, want wie even op internet kijkt zal merken dat OCMWs, kerkfabrieken en andere overal te lande hun gronden verkopen.

Duurzame voedselproductie, gevarieerde tewerkstelling, zorg voor mensen, zorg voor biodiversiteit… landbouwgronden zijn van vitaal belang voor steden en gemeenten.

We roepen Gent dan ook op om zich voor te bereiden, om van zodra nog eens een huurder afhaakt dit hoopvolle pad te verkennen!