Europa’s misdaadbestrijder numero uno

Hoeveel macht heeft u als voorzitter van Eurojust?
Coninsx: Ik was al een tijdje vice-voorzitter van Eurojust en zat dus al in de positie van co-piloot. Als voorzitter zit je in een sleutelpositie en stuur je aan. Alles wat operationeel is, gebeurt wel in complete samenwerking met de 27 EU-lidstaten. In dat operationele werk speel je dus geen leidende rol. Maar je leidt wel een organisatie van 300 man en zit de vergaderingen van de management board voor.

Valt dat mee?
Coninsx: Je zit als het ware in een vliegtuig met 27 man, je hebt twee co-piloten en moet allemaal dezelfde richting uit. Als er eentje tegenpruttelt, heb je uiteraard een probleem in volle vlucht. Maar het is wel de piloot die aan het stuur zit.

Wat wil u realiseren nu u zelf aan het hoofd staat van Eurojust?
Coninsx: Het is mijn bedoeling om Eurojust meer efficiënt te maken. We zijn tien jaar geleden begonnen met een college van 15 procureurs. Vandaag zijn we een sterk en internationaal netwerk in een vrij grote organisatie. Eurojust telt 55 magistraten, ondersteund door een administratieve staf van 250 ambtenaren.
Volgens het laatste Europese Raadsbesluit over Eurojust moet elke EU-lidstaat voor Eurojust een bureau van ten minste drie magistraten hebben: een lid, een adjunct en een assistent. Voor sommige landen is dat nog een verre toekomst.

België heeft géén drie magistraten in Den Haag, en komt de Europese afspraken dus niet na?
Coninsx: Zo straf kan je dat niet stellen. België is eraan aan het werken. Het klopt wel dat België momenteel maar een van de drie functies heeft ingevuld: ik zelf ben het nationale lid voor België, een adjunct en assistent ontbreken nog. Wel heeft België magistraat Daniel Barnard als seconded nationaal expert naar Eurojust gestuurd, maar die valt onder de administratie.

Hoe komt het dat België geen extra volk stuurt?
Coninsx: Toen het Raadsbesluit in 2009 is gepubliceerd, zat België zonder regering. Dat heeft twee jaar geduurd. Daardoor kwamen er geen wetgevende initiatieven, en is het Raadsbesluit nog niet omgezet in een Belgische wet.

**

Over welke soort misdaadzaken buigt Eurojust zich zoal?
Coninsx: In 2011 heeft Eurojust 1441 nieuwe zaken behandeld, van drugstrafiek (242) en mensenhandel (79) over terrorisme (27) en fraude (218) tot en met cybercrime (24). Dat zijn allemaal zaken die een grondige coördinatie vergen; één land alleen kan dat nooit oplossen.

Hoe gaat dat concreet in zijn werk?
Coninsx: We organiseren coördinatie-vergaderingen in Den Haag, waarop we iedereen uitnodigen die aan een onderzoek werkt: politiemensen, procureurs, onderzoeksrechters, experts, enzovoort. Wij voorzien in simultaanvertalingen, zodat iedereen in zijn eigen taal kan spreken. Dat is de magische sleutel om de informatie-uitwisseling echt te bevorderen.

Wat is de rol van België in de Europese misdaadwereld? Klopt het cliché van de draaischijf?
Coninsx: Je kan België niet echt een draaischijf noemen voor een bepaalde categorie van misdrijven. Maar je kan bijvoorbeeld wel een verband leggen tussen het hoge aantal zaken rond drugstrafiek en de geografische ligging van België, met zijn havens.
Eurojust organiseerde in 2011 iets meer dan 200 coördinatievergaderingen. België was in een op de vijf gevallen betrokken als “aangezocht land”, en organiseerde als “verzoekend land” elf vergaderingen.

**

Eurojust bestaat tien jaar. Is het Europese misdaadbeeld fel geëvolueerd?
Coninsx: Sinds dag één staan drugstrafiek, fraude en witwassen in de top-drie. Dat is nog altijd zo.

Welke misdaadgroepen zijn vandaag het gevaarlijkst?
Coninsx: Vraag is wat je met gevaarlijk bedoelt. Wat je in je portemonnee voelt? Wat raakt  aan je veiligheidsgevoel? Terrorisme? Wanneer je online bankrekening wordt leeggehaald, gaat dat meestal niet over grote sommen. Toch is het absoluut onaanvaardbaar. Ook pedofilie op internet is totaal onaanvaardbaar. Iets anders waar we zeker veel aandacht moeten besteden, is cybercrime. Dat is een snel ontwikkelende vorm van criminaliteit, waar je alleen maar op een gecoördineerde manier op kunt werken.

De hackers van Anonymous, houdt Eurojust zich daarmee bezig?
Coninsx: Het verontrust ons in ieder geval. Als je ziet wat je via het internet allemaal kan platleggen… op een bepaald moment kan het ook om kritische infrastructuur gaan, en dan neigt het naar terrorisme. Maar Eurojust heeft van de lidstaten nog geen verzoek gekregen om rond Anonymous actie te ondernemen.

Treden lidstaten zelf hard op tegen cybercrime?
Coninsx: Integendeel. Het gros van cybercrime wordt geseponeerd. Omdat de daden dikwijls in het buitenland zijn gepleegd. Ga je iets vervolgen dat eigenlijk elders wordt gepleegd? Dat is net het moeilijke aan computercrime: het is niet alleen zeer technisch en juridisch zeer moeilijk bewijsbaar, het is per definitie ook altijd grensoverschrijdend –net omdat servers en daders zich op verschillende plaatsen bevinden. En dan denkt men vaak: het is onbegonnen werk.

**

Het Lissabon-verdrag, dat eind 2009 in werking trad, verwijst naar de oprichting van een Europees parket. Hoe staat het daarmee?
Coninsx: De Europese Commissie zal daarover nog voor het einde van dit jaar een communicatie doen. Tegen eind 2013 zal ze met een voorstel komen voor zo’n Europees parket. Veel tijd zal er dus niet meer overheen gaan. In eerste instantie zal zo’n parket zich bezig houden met EU-fraude: sigaretten- en alcoholsmokkel, belastingfraude, btw-carrousels, corruptiedossiers door EU-ambtenaren… alles waar veel geld mee gemoeid is.

Het Europees parket moet groeien vanuit Eurojust. Maar wat bekent dat?
Coninsx: Er moeten nog een heleboel vragen beantwoord worden. Gaat men gebruikmaken van het gebouw van Eurojust? Van onze knowhow en expertise? Wat zijn de rechten van de verdediging? Hoe zit het proceduraal, want je mag niet vergeten dat we met dertig verschillende rechtssystemen en 23 verschillende talen zitten. Het is een redelijk complex gegeven.
Sinds 2010 heb ik binnen Eurojust een task force geleid om daarover na te denken met de lidstaten, met experten en academici, en met de Commissie. Dat moet nu in een stroomversnelling gebeuren. Nu gaan we er echt werk van moeten maken.

Hoe stem je 27 violen op mekaar af?
Coninsx: Dat is niet gemakkelijk. Het Lissabon-verdrag spreekt over het creëren van één grote ruimte van Justitie, Veiligheid en Vrijheid. Naargelang de materie doet Engeland dan weer mee, dan weer niet. Ook Denemarken en Ierland verkiezen om er buiten te blijven. Je kan je voorstellen dat die drie landen dan ook niet direct in de handen gaan klappen als we evolueren naar een Europees Openbaar Ministerie, dat toch vooral supranationaal wil werken.

**

Terugblikkend op een decennium strijd tegen maffia in Europa: op welk onderzoek bent u het meest trots?
Coninsx: Op de kinderpornografiezaak Koala, die in 2006 vanuit België is gestart en die een jaar later tot een goed einde is gebracht. Het ging om coördinatie tussen twintig landen, waaronder ook een hele reeks niet-Europese landen. Vanaf het eerste moment hebben we trouwens ook nauw samengewerkt met Europol. Intussen is bijna iedereen gestraft in die zaak, van de verkrachters over de fotografen tot en met de mastermind uit Italië. Je begint met één zaak, die als een olievlek uitdeint naar andere landen, en daarop kan je dan successen boeken.