Het rampenkapitalisme

Vier jaar na publicatie met een boekbespreking afkomen is wel heel erg laat. Maar het toeval wil dat net ‘de Shock doctrine’ van Naomi Klein op mijn nachtkastje lag toen de hel losbarstte in Japan. En plots kregen een aantal verklaringen over de situatie daar wel een heel andere betekenis. Of hoe ook deze ramp zal gebruikt worden ter versterking van het neoliberale model.

Het boek van Klein biedt een bijzonder goed onderbouwde geschiedenis van de voorbije 60 jaar. Ze legt bloot welke de drijfveren én gevolgen waren van de staatsgrepen in Chili en Argentinië, van de omwentelingen in Rusland, Zuid-Afrika en China. De drama’s van 9/11 en Irak komen eveneens aan bod. Natuurrampen zoals Katrina in New Orleans en de Tsunami in 2004 zijn andere ‘shocks’ die gretig aangewend werden om een economische omwenteling door te voeren.

De Chicago boys

Het boek gaat dus over de ‘school van Chicago’, de groep economen rond Milton Friedman die zich met klem afzetten tegen elke vorm van overheidsbemoeienis. Hun basisprogramma is eenvoudig: dereguleren, privatiseren en afbouwen van sociale voorzieningen. Ze zetten zich uitdrukkelijk af tegen de Keynesiaanse aanpak van economische problemen en verdedigen het ongebreidelde rauwe kapitalisme.

Omdat dergelijke agenda moeilijk op een democratische manier in te voeren is konden de Chicaco boys hun theorieën slechts toepassen in extreme omstandigheden. Pinochet was de eerste dictator die de ‘toverformule’ van Friedman ging toepassen. Dat het economisch succes in Chili enkel mogelijk was door massale folteringen en verdwijningen en het grotendeels verdwijnen van de middenklasse tot gevolg had was een bijzaak. Het model werd in economische kringen bejubeld en in steeds meer landen toegepast.

Friedman omschreef zijn doctrine zelf als volgt: “Alleen een crisis – feitelijk of waargenomen – leidt tot echte verandering. Wanneer die crisis zich voordoet, hangen de maatregelen die worden genomen af van de ideeën die in de lucht hangen. Dat, geloof ik, is onze fundamentele functie: alternatieven ontwikkelen voor bestaand beleid, en die levend en beschikbaar houden totdat het politiek onmogelijke politiek onvermijdelijk wordt”. Wat minder omfloerst; als een land en zijn bevolking om wat voor reden ook in shock zijn, dan moeten we klaar staan om de neo-liberale agenda door de strot te duwen.

Wat op internationale handelsconferenties niet is gelukt, namelijk de Japanse markt openbreken, zal dank zij het natuurgeweld eindelijk plaatsvinden.

Doctrine in de praktijk

Uit het boek blijkt daarbij dat het IMF en de Wereldbank gretige aanhangers van de Chicago school zijn geworden en ontelbare landen het Friedman recept hebben opgelegd. Een paar voorbeelden van wat daardoor mogelijk is geworden. Het afbouwen van het stelstel van publieke scholen en dit vervangen door privé scholen (nasleep van Katrina in New Orleans). Het privatiseren en uitbesteden van een groot deel van de oorlogsvoering (Irak). Eindelijk de vele vissers van de stranden verdrijven en ruimte geven aan de buitenlandse projectontwikkelaars om hun luxe resorts te bouwen (Sri Lanka en Indonesië in de nasleep van de tsunami). De eerste verkozen democratische regering van Zuid-Afrika een politiek laten uitvoeren die haaks staat op het programma waarmee ze zijn verkozen. Blanco cheques geven aan privébedrijven om zich bezig te houden met inlichtingendiensten (Verenigde Staten, nasleep 9/11).

Het lijstje is nog veel langer, en de gevolgen zijn nagenoeg overal dezelfde. Gigantische winsten voor een kleine groep grote bedrijven, afslanken van de middenklasse, groei van werkeloosheid en armoede. Het is hier allemaal wat kort samengevat, maar lees alstublieft het boek.

Aardbeving breekt markt open

Even terug naar Japan. Tijdens een Europese top een dikke week geleden hebben de ministers het natuurlijk ook gehad over Japan. Naast een aantal onvermijdelijke zinnen vol medeleven hoorde ik Yves-van-lopende-zaken-Leterme op de radio nog volgende boodschap meegeven: “Natuurlijk zal Europa met steun over de brug komen voor Japan, maar daar zijn voorwaarden aan verbonden. Ze zullen alle niet-tarifaire handelsbeperkingen moeten afschaffen. Want het moet toch ook voor onze Vlaamse baggeraars mogelijk zijn daar te gaan werken.” Pardon? Het land heeft 25.000 doden te betreuren, is economisch een decennium achteruit geslagen en kan een beetje hulp best gebruiken. Het antwoord van onze staatshoofden is echter: hoe kunnen we daar geld verdienen? Wat op internationale handelsconferenties niet is gelukt, namelijk de Japanse markt openbreken, zal dank zij het natuurgeweld eindelijk plaatsvinden.

De doctrine kan ook toegepast worden bij ‘waargenomen’ crisissen. Dus laat ons toch maar oppassen als ons grote pensioencrisissen en financiële crisissen worden voorspeld. Het zijn vaak de beste manieren om een bevolking te verzoenen, met een verdere afbouw van sociale voorzieningen en extra privatiseringen. Kijk maar wat in Nederland, Frankrijk en Engeland gebeurt. Als Bart De Wever zich openlijk als supporter van het economische beleid van David Cameron gaat outen, en Leterme het gedachtengoed van de in 2006 overleden Friedman levendig houdt kunnen we maar beter op onze hoede zijn. Het rampenkapitalisme is steeds klaar om toe te slaan.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.