Hoe Afrika kan profiteren van de braindrain

België heeft de medische ontwikkelingshulp aan Oeganda opgeschort, omdat het land driehonderd artsen naar Trinidad stuurt. Volgens een Oegandese arts kan het plan echter een model worden om van deze medische braindrain te profiteren.

  • World Bank Photo Collection (CC BY-NC-ND 2.0) 'Ontwikkelingslanden als Oeganda hebben een schrijnend tekort aan artsen, maar de braindrain is daar niet de oorzaak van, slechts een symptoom.' World Bank Photo Collection (CC BY-NC-ND 2.0)

Oeganda wil driehonderd artsen naar Trinidad en Tobago sturen, in ruil voor hulp bij het exploiteren van olievelden. De commotie daarover is begrijpelijk. Per patiënt heeft het Caraïbische land twaalf keer zo veel dokters als Oeganda. En het gaat niet zomaar om artsen: het gaat onder meer om 4 van de 11 geregistreerde psychiaters in het land, 20 van de 28 radiologen en 15 van de 92 kinderartsen.

Volgens Oeganda is het goed voor de belangen van het land, en leidt het tot werkgelegenheid voor haar inwoners. De donoren zijn echter niet overtuigd.

Afschuwelijke omstandigheden

Twee van mijn vrienden, een gynecoloog en een kinderarts, hebben zich ook aangemeld. Als ik nog in Oeganda had gewerkt, was ik zelf ook in de verleiding gekomen. Artsen in Oeganda werken in afschuwelijke omstandigheden, tegen een hoge persoonlijke prijs. Ze weten dat de status quo faalt, en dat er iets moet veranderen.

‘Als ik nog in Oeganda had gewerkt, was ik zelf ook in de verleiding gekomen.’

In 2009 was ik op weg om de zesde hersenchirurg van Oeganda te worden, in het ziekenhuis in Mulago. Soms moesten we grote operaties afzeggen omdat er afvalwater omhoog borrelde uit de waterleiding, in een omgeving die steriel heette te zijn. Er was veel te weinig staf.

Op een dag, na een reeks nachtdiensten, was ik zo moe, dat ik me per ongeluk prikte aan een naald, terwijl ik bloed aan het afnemen was van een patiënt die hiv-positief was.

Ik moest meteen een antiretrovirale behandeling ondergaan van een maand, en kon daardoor niet werken. Toevallig werden onze salarissen, tot mijn grote frustratie, ook nog eens een tijd niet uitbetaald. Niet voor het eerst, overigens.

Rechter

De deal tussen Oeganda en Trinidad en Tobago gaat in tegen WHO-afspraken die verbieden dat artsen worden ingehuurd uit landen die er een tekort aan hebben. Experts noemen het een door de overheid georganiseerde braindrain en hebben de overheid voor de rechter gedaagd.

Maar de waarheid is dat Oeganda per ongeluk misschien wel op innovatief beleid gestuit is. Als het plan goed wordt uitgevoerd, kunnen zowel de zorgsector als het land ervan profiteren. Het kan leiden tot extra middelen, de vaardigheden en motivatie van medisch personeel versterken, en een model scheppen voor omgang met de diaspora. Andere ontwikkelingslanden kunnen er dan van leren.

Dit soort massarecrutering kan natuurlijk ook grote negatieve gevolgen hebben. Maar het is niet logisch om artsen vast te ketenen aan een falend systeem. Er moet een manier zijn waarbij dokters zelf kunnen groeien en toch kunnen bijdragen aan hun land.

Opleiding

Om het te laten werken, zou het ontvangende land moeten beloven om mensen alleen via de regering te recruteren. Het land kan dan belasting heffen over het buitenlandse inkomen, voor gebruik in de gezondheidszorg. Een eis moet bovendien zijn dat er onderwijs en professionele groeikansen worden geboden voor de artsen, via medische scholen in het ontvangende land, of door een fonds te creëren voor onderwijs in het thuisland. Zo kan een land als Oeganda meer mensen trainen en ook meer mensen voor training naar het buitenland sturen.

‘Er is een enorme medische braindrain naar het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.’

De potentie van zulke programma’s is heel groot. Het is namelijk niet alleen een probleem van sub-Sahara Afrika. Er is een enorme medische braindrain naar het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Er zijn al 35.000 Griekse dokters naar Duitsland geëmigreerd. Bulgarije verliest zeshonderd dokters per jaar, net zo veel als er afstuderen.

Ontwikkelingslanden als Oeganda hebben een schrijnend tekort aan artsen, maar de braindrain is daar niet de oorzaak van, slechts een symptoom. De oplossing is niet om professionals tegen te houden, maar om onderwijs en werkomstandigheden te verbeteren.

Alleen dan kunnen professionals zich richten op de taak die ze hebben: zorg verlenen aan onze mensen.

Serufusa Sekidde werkte in het Mulagu ziekenhuis en leidde de grootste private zorginstelling van Zuid-Soedan. Hij is een 2015 Aspen Institute New Voices Fellow. © Project Syndicate

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.