Hoe stoppen we deze zomers van geweld?

Vrijdag 26 juni markeert het begin van de Tweede Zomer van Geweld. Moet het Westen echt militair ingrijpen om de waanzin uit Syrië en Irak tegen te houden? Gie Goris heeft grote twijfels bij de militaire chirurgie en stelt een humaner programma voor. ‘De Griekenlandcrisis maakt jaren inspanningen om het Europese samenlevingsideaal uit te dragen kapot.’
 

De Zomer van Geweld van 2014 bracht ons Donbass in Oekraïne, de vernietigingsoorlog tegen Gaza, het communautaire geweld in de Centraal-Afrikaanse Republiek, de Boko Haram-gruwel in het noorden van Nigeria, de burgeroorlog in Zuid-Soedan, de gewelddadige versplintering van Libië en uiteraard het aanzwellende geweld in Irak en Syrië, met vooral de perfect geregisseerde moordvideo’s van Islamitische Staat.

© Reuters
Een verdachte van de schietpartij op het strand van Sousse, Tunesië, wordt gearresteerd terwijl de politie een woedende bevolking probeert tegen te houden.
© Reuters

Diezelfde IS blaast de editie 2015 op gang met aanslagen in Frankrijk, Tunesië en Koeweit, en met een moorddadig tegenoffensief in Kobane (Koerdisch Syrië) terwijl de geestesgenoten van Al Shabaab in Somalië de Afrikaanse vredesmacht aanvallen en de zwarte IS-vlag laten wapperen. Dat is samen bijna 250 doden en een veelvoud aan gewonden.

Indien de aanslagen van 26 juni 2015 effectief terug te voeren zijn op IS, dan houdt de organisatie op een Islamitische Staat te zijn in Irak en Syrië en wordt ze definitief het nieuwe Al Qaeda, een transnationale beweging die niet alleen uit is op een eigen grondgebied om er een eigen staatsvorm te installeren.

IS is dan definitief ook een beweging die actief terreur zaait tegen westerlingen (Frankrijk en Tunesië), sjiieten (Koeweit) en al wie de eigen ambities in de weg staat (Koerden, Afrikaanse vredesmacht). En een beweging die opereert tot ver buiten het stuk van het Midden-Oosten dat vorig jaar uitdrukkelijk tot het centrum van een nieuwe geschiedenis uitgeroepen werd.

Schakel de waanzin uit

Meteen neemt ook de druk toe om het leger van Aboe Bakr al Bagdadi manu militari uit te schakelen. De roep om een interventie komt al lang niet meer alleen van de voorspelbare haviken die rond de Navo-hoofdkwartieren cirkelen. Ik hoorde vorige week drie uiterst rationele en zeer tot diplomatieke oplossingen geneigde stemmen uitdrukkelijk vragen om een militaire tussenkomst in de Levant.

Het extreem gemediatiseerde geweld van IS is geen geïsoleerd fenomeen.

Het besef dat de huidige toestand van gewelddadige chaos in Irak en Syrië het resultaat is van gewapende interventie, gecombineerd met de volgehouden weigering om de Palestijnen te beschermen of te verdedigen, doet blijkbaar niets af van de verwachting dat het mogelijk is om “de fundamentalistische waanzin” chirurgisch weg te snijden.

Wie de situatie in het Midden-Oosten volgt, weet echter dat het extreem gemediatiseerde geweld van IS geen geïsoleerd fenomeen is, maar dat het juist het resultaat is van heel diverse tegenstellingen, frustraties en heilsverwachtingen.

De artificiële grenzen die een eeuw geleden opgelegd werden aan de regio; het eeuwenoude wantrouwen tussen sjiieten en soennieten, maar ook tussen Perzen, Arabieren en Koerden; de neoconservatieve geopolitiek in The Greater Middle East; de actuele machtsstrijd in de Golf tussen Iran en Saoedi-Arabië, maar ook de rivaliteit tussen de Arabische golfstaten onderling; de internationale marginalisering van moslims sinds 11 september 2001 en de moeilijkheid voor Europese elites om een bevredigend antwoord te geven op de hernieuwde vraag om religie ook in de openbare ruimte een rol te laten spelen; …

In dat complexe web van oorzaken en gevolgen, van motivaties en overtuigingen is een nette ingreep door westerse troepen om het gewelddadige fanatisme te verwijderen, zodat de andere onevenwichten kunnen herstellen, jammer genoeg onmogelijk.

Peperdure mislukkingen

Wie daar nog niet van overtuigd is na de implosie van Irak, moet zeker het voorbeeld van Afghanistan voor ogen houden. Zelfs in een land waar het verdrijven van de emir, zijn regering en zijn gewapende troepen geen twee maanden duurde, kon de grootste militaire coalitie in decennia toch geen controle over het grondgebied installeren, laat staan de economie of de instellingen stabiel heropbouwen.

Die mislukking –door de politiek handig gecamoufleerd als een overdracht van verantwoordelijkheid aan de Afghanen en door de westerse media massaal stilgezwegen en genegeerd- heeft ook complexe oorzaken, van traditioneel verzet tegen buitenlandse overheersing over regionale inmenging tot brutaal eigenbelang van corrupte of doodgewoon criminele elites.

Een zelfde verhaal kan verteld worden over Libië, dat na de westerse interventie wegzonk in een Somalisch machtsvacuüm -én het vertrekpunt werd van 80 procent van de bootvluchtelingen die Europa trachten te bereiken.

Wie op deze omstandigheden wijst, krijgt steevast de vraag welke alternatieven dan wel zouden werken. Dat is een legitieme vraag, maar ze wordt meestal op een niet-legitieme wijze gebruikt. Wie niet meteen een vijfpuntenprogrogramma voor diplomatiek herstel van rust en welvaart in het Midden-Oosten en voor de inschakeling van alle moslims in de geldende wereldorde kan voorleggen, wordt immers verondersteld dan maar zijn goedkeuring te geven aan een volgend militair avontuur. Zie: Afghanistan, Irak, Libië.

Ik begrijp de rationaliteit van die tweedeling niet goed. Alsof het gebrek aan een onmiddellijk uitvoerbaar alternatief vanzelf moet resulteren in het aanvaarden van dure mislukkingen, “omdat we niet niets kunnen doen”.

Wat te doen?

Zelfs de cynische pleitbezorgers van een “laat-de-barbaren-het-onder-elkaar-uitvechten”-aanpak kunnen politiek isolationisme niet langer volhouden

De realiteit is dat we inderdaad niet langer niets kunnen doen. Zelfs de cynische pleitbezorgers van een “laat-de-barbaren-het-onder-elkaar-uitvechten”-aanpak kunnen politiek isolationisme niet langer volhouden nu een groeiend aantal Europese jongeren zich aangetrokken voelt tot het IS-vertoog en een nog veel sneller groeiend aantal mensen uit het Midden-Oosten en de noordelijke gordel van Afrika onze kusten proberen te bereiken.

Ook niets doen dan alleen maar commentaar geven op de voorspelbare wij-zij commentaren van politici en mainstream-opiniemakers is niet langer een verdedigbare optie -al wordt ze ter linkerzijde druk gebezigd.

Maar wat kan er dan wel gebeuren?

  1. Uiteraard moeten de bevoegde instellingen zoals de politie, het gerecht en de inlichtingendiensten zorgen voor een effectieve bescherming van burgers. Ik plaats dit punt vooraan, niet omdat het de hoogste prioriteit heeft in het voorkomen van nieuw geweld, maar omdat de verdedigers van de harde lijn vaak niet het geduld hebben om tot het einde door te lezen.

    Bescherming is noodzakelijk, al was het maar om zowel de eigen burgers als de gewapende extremisten duidelijk te maken dat onze landen en samenlevingen bereid zijn belangrijke middelen in te zetten om de samenlevingsvormen die we koesteren te verdedigen. Europa mag zich niet onverschillig tonen vor zijn eigen verworvenheden, waarden en belangen.
     
  2. Daarbij hoort meteen de prioritaire noodzaak om de geloofwaardigheid van Europa te herstellen. Tot voor kort gold de Europese Unie als het succesvolle model van een supranationaal landenverbond waarin onderlinge solidariteit tussen staten, maar ook tussen arm en rijk, tussen kwetsbaren en sterke schouders voor een sterke economie en duurzame sociale cohesie zorgde.

    De neoliberale stormloop die na 2008 is ingezet op de welvaartstaat en op de zwakke schakels zoals Griekenland in het bijzonder, maakt het beroep op Europese waarden en verworvenheden ongeloofwaardig. Op dit moment kan Europa daardoor onvoldoende een krachtig antwoord formuleren dat niet repressief maar constructief is.

    We willen Europese moslimjongeren en buitenlandse verzetsbewegingen “deradicaliseren”, maar we bieden geen inclusief perspectief. De Griekenlandcrisis maakt jaren inspanningen om het Europese samenlevingsideaal uit te dragen kapot.
     
  3. Als Europa opnieuw een geloofwaardig sociaal model zou opbouwen, hoeft het niet per se alles in het werk te stellen om in het Midden-Oosten en in Afrika doorslagjes van dat systeem op te leggen. Geloven in de waarde en kracht van een systeem is niet hetzelfe als overtuigd zijn van de uniciteit en universaliteit ervan.

    Wel moet Europa echt investeren in functionerende, perfomante staten in het Zuiden. Zelfs instellingen als de Wereldbank -over IMF zwijgen we op dit moment best- hameren intussen op het belang van goede overheden die in staat zijn weerwerk te bieden aan druk vanuit het bedrijfsleven, de criminele wereld of andere belanggroepen die de staat voor hun kortetermijnbelang willen inzetten.

    Een sterke staat gaat best samen met democratisch bestuur en goed georganiseerde solidariteit, dienstverlening en rechtsbedeling. Of die zaken op dezelfde manier vormgegeven worden als in Europa -waar de onderlinge diversiteit trouwens ook altijd al groot was en blijft- is van ondergeschikt of geen belang. Onze omgang met het Zuiden moet gebaseerd worden op wederzijds respect voor eigenwaarde en op gedeelde principes zoals mensenrechten, indivduele vrijheden en collectieve verantwoordelijkheden.

    Voor alle duidelijkheid: dat sluit harde discussies en onenigheden niet uit. Landen die doodstraffen toepassen moeten met luide stem gewezen worden op de onverenigbaarheid met de universele mensenrechten. Maar we moeten dat dan ook consequent doen, zowel tegenover Iran als teegnover Saoedi-Arabië, tegenover China én tegenover de Verenigde Staten. Pas dan krijgt de walging over de moordvideo’s van IS ook écht kracht.
     
  4. Europa moet echt werk maken van een vredesmacht. Het is niet uitgesloten dat zo een vredesmacht een militaire component heeft, maar ze zal alleen effectief worden als de niet-militaire middelen over evenveel budget kunnen beschikken als de militaire.

    In realiteit gebeurt het tegenovergestelde. De Navo-landen verbonden er zich toe op korte termijn 2 procent van hun bnp aan militaire uitgaven te besteden. Intussen wordt zowat overal gesnoeid in de budgetten voor ontwikkelingssamenwerking  en blijft er (in België) een beschamende aalmoes over voor conflictpreventie.

    We investeren in de machinerie die ingezet kan worden voor dominantie en eventueel voor controle van conflicten, maar weigeren te investeren in het opbouwen van een instrument om vrede te stimuleren en conflicten te voorkomen of te bemiddelen. Dat is duur en duidelijk niet effectief gebruik van overheidsbudget. Maar de wapenproducenten en -handelaars klagen niet.

Dit is geen exhaustief of uitgewerkt programma, maar het is wel een aanzet om te vertrekken in de juiste richting. Het alternatief is het verder militariseren van zowel binnenlandse veiligheid als buitenlands beleid, en dat is op de lange duur niet betaalbaar en niet wenselijk.

Ik heb niet de illusie dat IS-leider Aboe Bakr Al Bagdadi zijn kalasjnikov over de haag zal gooien als hij de terugkeer van de Europese welvaartstaat aangekondigd ziet, maar ik ben er van overtuigd dat de overgrote meerderheid van de mensen graag in een inclusieve, solidaire democratie woont -ongeacht hun geloofsovertuiging of levensbeschouwing. Wat houdt ons dan tegen om die samenleving vorm te geven, te beginnen in eigen land en continent?

En waarom geloven we blijkbaar niet langer dat die menselijke samenleving meer aantrekkingskracht zal hebben dan de ongenadige, met geweld afgedwongen onderwerping die de extremistische jihadi’s van IS, Al Qaeda of vergelijkbare groepen aanbieden?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.