Inheemse volkeren worden sterker maar blijven ondervertegenwoordigd

Afgelopen vrijdag, 9 augustus, was het de Internationale Dag van de Inheemse Volken. Voor de vijf procent van de wereldbevolking die gerekend wordt tot deze groep was dit geen onbelangrijke dag. Het thema, building alliances, had dit jaar niet beter gekozen kunnen worden. De actuele problematiek van landroof staat hierbij centraal. Hier krijgen oorspronkelijke stammen steeds meer mee te maken. Het Nederlandse vakblad voor ontwikkelingssamenwerking Vice Versa sprak met Nellie Werner, manager bij Survival International, en vroeg haar naar de huidige positie van inheemse volken.

  • Piers Calvert Leden van de Yucuna del bajo Rio Caquetá (Amazonas, Colombia) gekleed voor de Dans van de Pop, een ritueel waarmee ze ieder jaar in februari de oogst van de perzikpalm vieren. Piers Calvert

De Dag der Inheemse Volken wordt sinds 1982 jaarlijks wereldwijd gevierd en is oorspronkelijk ingesteld door de Verenigde Naties (VN). Op het hoofdkwartier van de VN in New York gingen verschillende afgevaardigden van de VN in gesprek gaan met vertegenwoordigers van de inheemse volken. Het thema is dit jaar building alliances, waarbij het vooral draait om het naleven van verdragen en overeenkomsten tussen de inheemse volken en de staat.

De inheemse volken zijn de laatste tijd vrij afwezig in de media. Veelal is dit het gevolg van een gebrek aan informatie, aangezien inheemse volken vaak afgezonderd leven en daardoor vrij onzichtbaar zijn. ‘Ook lijkt het alsof de aandacht voor dit soort volken in Nederland kleiner is dan bijvoorbeeld in buurland België’, zo stelt Werner. Toch gaat het, als we het hebben over inheemse volken, zeker niet om geringe aantallen. De schatting is dat er zo’n 350 miljoen mensen tot inheemse volken behoort, wat neerkomt op vijf procent van de totale wereldbevolking.

De situatie van deze volken is moeilijk. De manier van leven sluit vaak slecht aan op de westerse samenleving. Dit zorgt geregeld voor conflicten, met name over land en het leefgebied van inheemse volken. Er zijn internationale afspraken gemaakt waarin staat dat deze volken rechten hebben met betrekking tot hun voorvaderlijk gebied en naar eigen inzicht mogen leven, maar deze worden vaak niet nageleefd. Land wordt vaak toch door nationale regeringen opgeëist en het leefgebied wordt verstoord.

Zijn er de afgelopen decennia veranderingen gekomen in de situatie van de inheemse volken?

Nellie Werner: Er zijn zeker veranderingen, ook positieve. Opvallend is dat de inheemse volken sterker worden. Ze zijn meer georganiseerd en er zijn betere communicatiemiddelen beschikbaar waar ook zij van profiteren. Ook merken we dat er wereldwijd meer aandacht is voor mensen die leven in stamverband. Er komt meer ondersteuning vanuit het grote publiek, niet alleen in het Westen maar ook in Afrika, Zuid-Amerika en Azië.

Toch zijn er nog erg veel schrijnende gevallen van landroof en mensenrechtenschendingen. Zo worden in India de Adivasi, een overkoepelende term voor de verschillende inheemse volken in India, nog steeds gezien als derderangsburgers.

Ook de situatie van inheemse volken in Zuid-Amerika is zeer verontrustend, bijvoorbeeld bij de Awá Indianen in Bazilië. Dit is een stam waarvan het leefgebied sinds de jaren tachtig in tweeën is gesplitst door een spoorweg. Het gevolg hiervan is dat het wild waar zij op jagen wordt afgeschrikt, maar ook dat er houtkappers hun gebied betreden. De Braziliaanse regering heeft weliswaar het gebied waar zij leven inmiddels tot beschermd reservaat uitgeroepen, maar houtkappers en stropers blijven illegaal het woud binnendringen. Door ziektes en geweld zijn er inmiddels nog maar 400 Awá en is het wild waar ze op jagen grotendeels afgeschrikt, waardoor ze niet meer adequaat in hun voedselvoorziening kunnen voorzien.

Landroof is de grootste bedreiging voor inheemse volken. Zij leven vaak al generaties lang in dezelfde  gebieden, waarin zij zelfstandig in levensonderhoud voorzien door bijvoorbeeld op wild te jagen. Het innemen van hun land heeft dan ook direct gevolgen voor hun voedselvoorziening. Zonder land kunnen deze mensen simpelweg niet overleven. Sommige stammen sterven uit bij gebrek aan land, anderen verpauperen en komen in stedelijke buitenwijken terecht. De landrechten van inheemse volken worden in internationale verdragen wel erkend, maar worden vaak niet nageleefd door de nationale regering.

Er zijn twee wetten die hier van belang zijn. Allereerst de VN Verklaring over de Rechten van Inheemse Volken. Hierin worden de collectieve rechten beschreven die de inheemse bevolking heeft met betrekking tot hun voorvaderlijk land en de inrichting van hun leven. Alle landen hebben deze verklaring ondertekend, wat op zich natuurlijk erg positief is. Het punt is alleen dat dit niet juridisch afdwingbaar is, waardoor het voor deze stammen alsnog vrij weinig zoden aan de dijk zet.

Ten tweede is er de Indigenous and Tribal Peoples Conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO 169), die wél juridisch bindend is, maar slechts door 22 landen is bekrachtigd. Het ondertekenen van deze wetten zou inheemse volken daadwerkelijk kunnen helpen. Als organisatie zien wij de inzet op landrechten als de beste manier om deze mensen te ondersteunen.

Wat kunnen ngo’s doen om inheemse volken te ondersteunen?

Nellie Werner: Het belangrijkste dat ngo’s kunnen doen is aandacht schenken aan dit probleem. In dit soort kwesties is de publieke opinie en bewustwording ontzettend belangrijk. Daarmee kan er druk worden uitgeoefend op de regeringen om de wetten aan te passen en na te leven. Eén van de belangrijkste rollen van ngo’s is mensen hiertoe aanzetten. Het is lang niet altijd nuttig om inheemse stammen te ondersteunen met geld, aangezien er veelal geen sprake is van een monetair systeem. De bal zal uiteindelijk toch bij de nationale overheden liggen.

Als organisatie werken wij nauw samen met verschillende inheemse volken. Onze campagnes komen middels samenwerking met verschillende stammen en inheemse organisaties tot stand. Dit soort samenwerking is echter niet altijd mogelijk, aangezien er verschillende stammen zijn die geen contact hebben met de buitenwereld. Maar er zijn wel degelijk projecten op te starten. Met name het creëren van bewustzijn is een essentiële factor, aangezien dit kan leiden tot meer druk op de regering om de bestaande wetten na te leven. Ngo’s kunnen hierin een ondersteunende rol spelen.

Wat wij als organisatie zien is dat de inheemse volken steeds strijdvaardiger worden, hun organisaties worden sterker. Wij stellen hen in staat zichzelf te vertegenwoordigen en hun stem te laten horen, bijvoorbeeld door het maken en publiceren van videobeelden waarin we de inheemse bevolking aan het woord laten.

Hoe staat het met de millenniumdoelstellingen bij de inheemse volken?

Nellie Werner: Allereerst zouden inheemse volken veel meer betrokken moeten worden bij de millenniumdoelen. Zij zijn bijvoorbeeld veelal de eerste die last ondervinden van klimaatveranderingen, maar de laatste die geraadpleegd worden. Op dit moment vindt er amper overleg plaats en vaak is het zelfs zo dat bij afspraken de inheemse bevolking niet eens genoemd wordt. Raar, want het gaat hier wel om zo’n vijf procent van de wereldbevolking.

Wat betreft de vooruitgang van de millenniumdoelen: voor inheemse volken is dit een andere kwestie dan voor ontwikkelingslanden. De millenniumdoelstellingen zijn gebaseerd op een samenleving met een monetair stelsel, iets wat inheemse volkeren niet hebben. Armoede is voor hen niet de internationale standaard van 1,25 of 2 dollar per dag, maar betekent voor dit soort stammen gebrek aan grond. De millenniumdoelstellingen zijn uiteraard goed, maar niet altijd toepasbaar op dit soort bevolkingsgroepen.

Daarbij kan het tegen hen worden gebruikt. Zo zie je ook dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, zoals bijvoorbeeld het recht op educatie, gebruikt kan worden om druk uit te oefenen om een volk dwingen te verhuizen. De Kalahari-Bosjesmannen in Botswana werden in 2005 uit hun gebied getrokken en gedwongen in hervestigingsdorpen te leven, waar hun kinderen naar school konden. In deze kunstmatige dorpen raakten deze jager-verzamelaars hun zelfredzaamheid en hun levensvreugde kwijt. Ze raakten in de greep van alcoholisme, depressie en ziektes als aids en tbc. Na een succesvolle campagne van Survival International mogen zij inmiddels terugkeren naar hun voorouderlijk land, hoewel de regering het hen nog steeds erg moeilijk maakt. Wat hieruit duidelijk wordt is dat de millenniumdoelstellingen in sommige gevallen haaks kunnen staan op het naleven van mensenrechten.

Wat betekent de Dag van de Inheemse Volkeren voor u?

Nellie Werner: Voor mij is het het belangrijkst dat mensen stilstaan bij de inheemse volken en dat mensen zich van hun situatie bewust worden. De volken zijn niet achtergebleven of primitief, het zijn mensen van de eenentwintigste eeuw die op hun eigen manier willen blijven leven en de ruimte moeten krijgen om dit te doen. Wij kunnen veel van hen leren over duurzame omgang met de natuur en alternatieve manieren om met elkaar samen te leven. Een dag als deze vergroot hopelijk dit inzicht en is bedoeld om een brug te slaan tussen de westerse maatschappij en inheemse volken.

Dit interview verscheen eerder op viceversaonline.nl.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.