Kanttekeningen bij de militaire campagne tegen ISIS

ISIS overtreft al-Qa’ida op het gebied van barbaarsheid. Het stuurt aan op een overreactie bij de VS, EU en regionale machten. De Amerikaanse reactie is veelzeggend: eind augustus verklaarde president Obama dat er nog geen strategie was, om een week later een internationale coalitie op touw te zetten. President Obama werd opgejut door de onthoofdingen van de journalisten en trapte hierdoor in de val die ISIS opzette. Hij reageerde snel en zonder een degelijk voorbereid plan. Tot op heden vormt ISIS geen direct gevaar voor de veiligheid van de VS. Zijn gruweldaden en extreem geweld tegen minderheden kaderen in de oprichting van een kalifaat in noordoost Syrië en noordwest Irak. ISIS wil de internationale gemeenschap manipuleren en zijn aantrekkingskracht als dé jihadistische groep bij uitstek vergroten.

Om ISIS effectief te bestrijden, is een degelijkere politieke strategie nodig. De regionale en lokale  context waarin ISIS tot stand kwam, moet sterker in rekening worden gebracht. Essentieel zijn de vete tussen Iran en Saoedi-Arabië om de hegemonie in de golf, de strijd van gewelddadig jihadistische groepen tegen zowel gematigdere groepen als tegen autoritaire regimes, en het geweld  tegen de minderheden in de regio. De concrete hefboom die ISIS gebruikte, was het wegvallen van het Syrische regime in het noordoosten van Syrië. De politieke en gewapende oppositie konden die leemte niet opvullen bij gebrek aan effectieve internationale steun en controle op het terrein. Zo konden de bombardementen van het regime niet gestopt worden en was de levering van basisdiensten in de ‘bevrijde gebieden’ niet mogelijk. Ook in het noorden van Irak is de opmars van ISIS te wijten aan ontbrekende staatsstructuren en wetteloosheid. De centrale regering had geen interesse in de regio, de facto onder Koerdische controle en bewoond door minderheden zoals christenen en Yezidi’s. De nieuwe Irakese regering heeft de ambitie om inclusiever te zijn, maar moet die nog waarmaken. Daarvoor is er internationale druk nodig.

Er is internationaal een consensus dat het aansturen op regimeverandering geen prioriteit is. Nu focussen de VS en EU vooral op een omzeiling van het Syrische regime. De VS stelt dat samenwerking met het regime geen optie is. Toch kan indirecte samenwerking met het Assad-bewind niet categoriek worden uitgesloten, zeker nu ook Assad wil optreden tegen ISIS.  Dit is niet alleen een ethisch probleem, maar mogelijk ook contraproductief. Het kan leiden tot een verdere vervreemding van soennieten. Het Assad-regime en zijn vernieling van Syrië ligt aan de basis van de groei van ISIS. Daarom mag er niet zomaar van worden uitgegaan dat de prijs voor de bestrijding van ISIS het aanblijven van Assad is. De EU en de VS moeten de druk op Rusland en Iran opvoeren om hun steun aan Assad te laten varen en hem te verplichten in een overgangsregering mee te stappen. Daarnaast moet er geïnvesteerd worden in pistes om het lokaal bestuur in ‘bevrijde steden’ te versterken. Een versterking van lokale dynamieken van burgeractivisme in steden zoals Idlib, Saraqib en zelfs Raqqa en een engagement met de lokale bevolking zijn essentieel in de strijd tegen ISIS.