'Libanon exporteert zijn burgeroorlog naar Syrië'

Diana Moukalled groeide op in Tibnine, Hazem al-Amin in Sharka, twee dorpen in zuid-Libanon. Op 47-jarige leeftijd zagen ze zes Israëlische aanvallen: in 1973, 1978, 1982, 1993, 1996 en 2006. ‘Al die jaren heb ik niet als politieke expert beleefd, maar als kind wiens dorp werd vernield door Israël, als strijder, als journalist voor al-Hayat, als Libanese burger’, zegt Hazem wanneer ik vraag naar zijn persoonlijke ervaring met Hezbollah. Ook Diana kent wat van oorlog: voor Future TV coverde ze de oorlog in Irak, Jemen, Afghanistan en Libanon.

Na verschillende diepgaande gesprekken met Diana in haar appartement in Achrafiyeh en een interview met Hazem op het groene terras van de drukke wijk Hamra legde ik de puzzelstukjes van hun uitgebreide relaas samen. Het resultaat is onderstaand diepte-interview over de veranderende rol van Hezbollah, de overlevingsoorlog waarin ze verwikkeld zijn, de verhouding tot Israël, en de Syrische burgeroorlog die steeds meer ‘ge-Libanoniseerd’ wordt. Zelfs tijdens het uitschrijven van het interview staat de actualiteit hier niet stil: de bomaanslag in Hezbollah-bolwerk Dahiye, de aanval op een Hezbollah-konvooi in de Bekaavallei en de EU-beslissing om Hezbollah op de terroristenlijst te plaatsen hebben allen een impact op de partij.

De spanning in Libanon is te snijden. Is Hezbollah hiervoor verantwoordelijk?

Diana Moukalled: De unilaterale beslissing van Hezbollah om in Syrië te vechten aan de zijde van het Assad-regime heeft Libanon op de rand van de ontploffing gebracht. ‘Als je een probleem hebt met Hezbollah, kom ons dan in Syrië bevechten, niet in Libanon’, zei Hezbollah-leider Hassan Nasrallah. Wij Libanezen zeggen altijd dat de Libanese burgeroorlog niet onze oorlog was, maar die van anderen op ons grondgebied. Nu gebruikt Hezbollah dezelfde logica in Syrië. Zo zie je dat deze partij werkelijk een staat in de staat is. Hezbollah controleert het zuiden, de Bekaavallei en verschillende wijken in Zuid-Beiroet. Het overgrote deel van de bevolking is er sjiitisch.

Hoe leven mensen samen in gemengde wijken? Is de haat er al tastbaar?

Diana Moukalled: Stel je voor hoe het voor de anderen is om overal de affiches te zien van de martelaren van Hezbollah die opgehemeld worden voor hun strijd aan de zijde van de Syrische president. Op elke hoek zien ze een Syrische vlag, de beeltenis van Hassan Nasrallah, de gele Hezbollah-vlaggetjes en bijeenkomsten op straat. Deze openlijke vertoning van macht en invloed veroorzaakt spanningen met de anderen, maar werkt ook intimiderend tegenover kritische stemmen binnen de eigen gemeenschap.

Wat kunnen we verwachten van de dissidente stemmen binnen Hezbollah?

Diana Moukalled: Weinig. Een aantal families van Hezbollah-strijders vroeg Nasrallah hun zonen uit Syrië terug te halen. Maar Nasrallah en de Iraanse Ayatollah Khamenei zijn de wali faqi, alwetende leiders. Van zodra gewone mensen een afwijkende mening laten horen, worden ze geïsoleerd door andere gewone mensen die zich plots gedragen als agenten van de Hezbollah-staat.

Hazem al-Amin: Hezbollah is enorm gevoelig voor de steun die ze binnen de sjiitische gemeenschap genieten. Het blinde vertrouwen van hun achterban is de pijler van hun macht. Ze consolideren hun invloed door mensen aan de partij te binden via sociale druk en een sociaal vangnet: compensaties voor families van martelaren, hulp aan weduwen om hen te helpen hertrouwen, scholen en gezondheidszorg, enzovoort. Dat sociaal vangnet kost tonnen geld, en dat komt van Iran. Hun wapens zijn de tweede pijler van hun macht. Hezbollah cultiveert een winnaarsimago. Ze zullen hun verliezen in Syrië bijvoorbeeld nooit integraal publiek maken. De recente bomaanslag in hun sterkste wijk Dahiye en de aanval op een Hezbollah-konvooi in de Bekaavallei zijn alarmerend omdat ze Hezbollah zwak maken in de ogen van de achterban.

Diana Moukalled: Met de interventie in Syrië nemen ze dus een groot risico. De logica dat ze het gevaar uit Libanon houden door het in Syrië te stoppen, klopt immers niet. We zien het omgekeerde gebeuren. Mensen in Hezbollah-wijken leven in angst omdat er op elk moment iets kan gebeuren. Ze weten zelf dat hun betrokkenheid in het Syrische conflict zulke tegenaanvallen uitlokt, maar het is de ramp die Hezbollah welbewust over de eigen mensen afroept.

Was de bomaanslag in Dahiye een keerpunt?

Diana Moukalled: Niemand kan voorspellen wat ons te wachten staat. Het land stond wel meermaals op de rand, maar toch maken we een unieke periode door in de Libanese geschiedenis. Het lot van het land is immers nog meer dan ooit verbonden met de gebeurtenissen in de regio. Vooral met Syrië en de gevechten tussen soennieten en sjiieten.

Wie kan verantwoordelijk zijn voor de aanslag?

Diana Moukalled: Hezbollah heeft vele vijanden. Gewone mensen in de wijk beschuldigden onmiddellijk de salafisten, niet de natuurlijke vijand Israël. Het toont hoe Hezbollah zijn frontlijn verlegt van Israël naar de soennitische extremisten gesteund door Saoedi-Arabië. Er zit zeker een organisatie achter de aanslag. Om een bom in de zuidelijke wijken van Beiroet binnen te smokkelen, moet je goed georganiseerd zijn en beschikken over gedetailleerde informatie. De veiligheidsdiensten van Hezbollah zijn nochtans enorm actief deze dagen.

Het was dus geen wanhoopsdaad, maar een berekende aanval.

Diana Moukalled: Na de arrogante Hezbollah-overwinning in de Syrische grensstad Qusayr waren we bang dat eender welke wanhopige Syrische vluchteling zijn lichaam zou doneren aan een bom. Dat vergt geen planning, enkel wanhoop. Reken maar: er leven meer dan een miljoen Syrische vluchtelingen in Libanon, één vijfde van de totale bevolking. Ten minste was het een berekende aanval, maar dat maakt me er niet geruster op. De bedoeling was om een sterk signaal aan Hezbollah te geven, en dat signaal kan in de toekomst dodelijker worden als Hezbollah zich niet terugtrekt uit Syrië.

Dit moet bij vele Libanezen nachtmerries terugbrengen.

Diana Moukalled: Inderdaad. We zijn al eens door deze cyclus van autobommen en aanslagen gegaan na de moord op premier Hariri. Het is oorlog zonder frontlijn, onzichtbare krachten die tegen elkaar vechten in bewoonde wijken. De angst die dat soort terrorisme verspreidt, is onvoorstelbaar. Vorig jaar ontplofte een bom in Achrafiyeh, een paar straten van mijn huis. Net op dat moment zat mijn zoontje hier ergens op de bus.

Heeft de interventie van Hezbollah in Syrië de oorlog definitief naar Libanon gehaald? Vrees je een nieuwe burgeroorlog?

Hazem al-Amin: Neen, maar Libanon exporteert zijn burgeroorlog wel naar Syrië. Sjiitische Hezbollah-strijders vechten met het regime, soennitische strijders met de oppositie.

Diana Moukalled: De Libanese burgeroorlog was aangestuurd door buitenlandse actoren en vandaag hebben die geen belang bij een te instabiel Libanon. Het strijdtoneel van Iran, de Golflanden en het Westen is vandaag Syrië. Natuurlijk mobiliseren die grootmachten hun Libanese marionetten om in Syrië te gaan vechten, maar ze hebben een stabiel Libanon nodig voor geld- en wapentransfers. Tijdens de burgeroorlog in Irak verwachtte iedereen dat Jordanië zou worden meegesleurd en uit elkaar zou vallen. Maar dat gebeurde toen ook niet.

Zie je ook verschillen met Irak?

Diana Moukalled: Van zodra de Iraakse staat uiteenviel, viel de hele samenleving uiteen omdat mensen er terugvallen op een sterke staat die verantwoordelijk is voor veiligheid, voedselvoorziening, enzovoort. In Libanon is de staat zwak en de gemeenschappen sterk. Het land bleef dus functioneren, zelfs tijdens de burgeroorlog. Ik verwacht daarom geen totale ineenstorting. Wel een voortduren van de onzekere situatie, een ontploffing hier en daar, geïsoleerde gevechten tussen soennieten en sjiieten aan de fronten die we allemaal al kennen.

Zijn Libanezen niet oorlogsmoe, na al wat het land doormaakte?

Diana Moukalled: De ouderen hebben gezien wat de burgeroorlog met Libanon heeft gedaan, maar een nieuwe generatie jongeren is bereid te vechten. Zij hebben de burgeroorlog nooit gekend. Het zijn altijd de jongeren die de geweren vasthouden in Tabbaneh en Jabal Mohsen, de rivaliserende wijken in de noordelijke stad Tripoli. Ze zijn werkloos en vervuld van sektarische haat. Tripoli is de meest gespannen frontlijn omdat de stad het ergst heeft geleden onder de Syrische bezetting in de jaren ‘90. Om de haverklap ontaarden de spanningen tussen soennieten, vervuld van haat tegen het Syrische regime, en de alawieten die het regime steunen, er in een echte oorlog. Maar een paar kilometer verderop liggen anderen te genieten op het strand.

Vele Libanese sjiieten vrezen de opmars van conservatieve soennieten in Syrië, die van hun haat tegenover de sjiieten geen geheim maken.

Diana Moukalled: Geen wonder. Op begrafenissen van gesneuvelde Hezbollah-strijders geven parlementsleden opruiende speeches over de anti-sjiitische taal van soennitische geestelijken als Qaradawi, over de verdediging van de Sayyeda Zeinab moskee in Damascus, over de geschiedenis van de vervolging van sjiieten. Dit doet denken aan hoe Israël de holocaust misbruikt om steun te creëren voor een hedendaagse oorlog. Het is een geregisseerd toneelstuk dat perfect inspeelt op de sektarische angstgevoelens van de sjiitische minderheid. De logica is dat de soennitische extremisten hun strijd na de val van de Syrische president zullen verder zetten in Libanon en dat we hun invloed dus nu moeten stoppen in Syrië. Maar de geschiedenis in Irak, Algerije en talloze andere landen leert dat militant extremisme alleen maar sterker wordt als je het met geweld bestrijdt.

Hazem al-Amin: Dat is net hun bedoeling. De extremisten willen elkaar in stand houden omdat ze elkaar nodig hebben. Met haat voor de anderen vergaren ze steun.

Assad en Hezbollah hebben een vijand gecreëerd om hun regime te beschermen?

Zonder wapens is Hezbollah economisch en sociaal zwak. Zonder hun controleregime staan ze nergens in de economie omdat hun wapens ook een maffiasysteem beschermen. Hun sociale dienstverlening is niet van hoge kwaliteit.

 

Diana Moukalled: Het is een gekende tactiek. Israël doet het, Syrië en Hezbollah doen het. Syrië zat achter de oprichting van Fatah al-Islam in het Palestijnse vluchtelingenkamp Nahr el-Bared in Tripoli. In het Palestijnse vluchtelingenkamp Ain el-Helwah in Saida gaven ze tijdens de Syrische bezetting training en wapens aan militante groepen. De buitenlandpolitiek van het Syrische Assad-regime is niet zichtbaar, maar steunt op militante groepen die ze als instrumenten kunnen inzetten. Zo bouwden ze, in coördinatie met Iran, trainingskampen in Syrië om strijders en zelfmoordterroristen klaar te stomen voor de oorlog in Irak. Zo gebruikten ze Hamas. Zo bedongen ze dat Hezbollah en de militante Palestijnse groepen in de Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon de enigen waren die na de Libanese burgeroorlog niet moesten ontwapenen. In 2011 deden ze het opnieuw, maar dan in eigen land. De Syrische revolutie startte vreedzaam. Vanaf dag één verspreidde het regime video’s van hoe ze mensen folterden, om sektarische haatgevoelens op te wekken. Daardoor vonden het Nusra Front en andere fundamentalistische groepen een voedingsbodem in Syrië. Met de angst die dat opwekt, vergaren ze steun voor hun overlevingsoorlog.

Waarvoor vechten ze? Voor de overleving van de sjiieten als minderheid?

Diana Moukalled: Voor de overleving van de sjiieten als machtige groep. Sjiieten voelen zich machtiger dan ooit in Iran, Irak, Syrië en Libanon met Hezbollah. Ze ontploffen van arrogant zelfvertrouwen. Ze versloegen Israël in Zuid-Libanon, de Syrische rebellen in Qusayr, de salafisten in Saida. Ze hebben een afgescheiden staat, een gewapend regime dat in stand wordt gehouden met Iraans geld, en instituten gebouwd sinds de jaren ‘90 nadat Syrië een greep op Libanon kreeg. Via de wet op religieuze scholen bouwden ze hun indoctrinatiesysteem. De meeste sjiieten in het zuiden sturen hun kinderen naar hun scholen. Ze worden geboren en groeien op in een militant systeem. Ook dat doet denken aan hoe Israël zijn jongeren klaarstoomt om de verdediging van het zionistische regime op zich te nemen. Sommige kringen binnen Hezbollah praten over Israël als model, over hoe Israël erin is geslaagd zich te vestigen als minderheid, als een safe haven in een vijandige regio. Ook de sjiieten voelen zich een minderheid in een zee van soennieten. ‘We kunnen hen niet allemaal confronteren, dus moeten we sterker zijn’, denken ze.

Hazem al-Amin: De andere gemeenschappen in Libanon hebben hun macht gebouwd via de economie, de financiële wereld en sociale diensten. De sjiieten op basis van wapens. Hoe kunnen zij in de veranderende Arabische wereld van vandaag hun status van gewapende minderheid volhouden? Deze mensen leven in gesloten getto-gemeenschappen. De affiches van hun beschermheren Hassan Nasrallah, Bashar Assad en Ayatollah Khamenei geven hen een veilig gevoel.

Diana Moukalled: Ik herinner me Zuid-Libanon als een eenvoudig plattelandsgebied. Mannen en vrouwen dansten samen traditionele dansen. Tijdens het weekend gingen ze naar parkjes om elkaar te ontmoeten, ze gingen uit. Dat gebeurt nog maar amper. Alle meisjes zijn gesluierd. Maar Hezbollah kan de ziel van de mensen niet veranderen. De afsluiting van de gemeenschap is een nieuw fenomeen sinds de jaren ‘90.

Wat is daarin de rol van Iran?

Diana Moukalled: Als je zoals ik opgroeit in het zuiden en je slaagt erin los te komen van de gemeenschap, weet je dat Hezbollah een Iraans project is. Iran vecht in Syrië voor de overleving van het politieke sjiisme dat ze sinds Khomeini exporteren in de regio: Tasdir at Thawra. Hezbollah is een Iraans exportproduct. De bakermat van het sjiisme ligt in Najaf (Irak), maar nadat Saddam Hoessein de sjiitische elite uitschakelde en in Iran de Islamitische Republiek werd opgericht, verplaatste het sjiitische machtscentrum zich naar Qom (Iran).

Hazem al-Amin: Spijtig genoeg hebben Hezbollah en Iran de Libanese sjiieten in militanten veranderd, militanten van een regionale strijd om invloed, onder het voorwendsel van verzet. En nu vechten ze als militanten om die status te behouden.

Het is onwaarschijnlijk dat Hezbollah samen met het Syrische regime zal vallen, maar welke rol kan de partij nog vervullen in een nieuw Syrië en Libanon?

Hazem al-Amin: Waarom kan Hezbollah geen gewone politieke partij worden, zonder wapens? De Iraanse Islamitische Republiek hoeft daarvoor niet te vallen, maar wel verzwakken. Als niets verandert in Iran, zal er niets veranderen in Libanon, maar als er iets verandert in Syrië, zal het ook hier veranderen. Hezbollah is een regionaal probleem. De Libanese staat is zwak en de sterke sektarische gemeenschappen zijn gecontroleerd door de regionale sektarische broodheren Iran en Saoedi-Arabië. Als Iran het Syrische regime wil beschermen, dan gebruiken ze de Libanese sjiieten, zelfs als dat Libanon pijn doet. Hetzelfde, maar dan omgekeerd, geldt voor Saoedi-Arabië, de Syrische oppositie en de Libanese soennieten. In ieder geval kunnen we Hezbollah niet ontmantelen via een beslissing of door geweld. Dan zou het land ontploffen. We moeten niet af van Hezbollah, maar hen integreren in een sterke Libanese staat.

Ze zullen iets in de plaats van hun wapens moeten krijgen.

Hazem al-Amin: Zonder wapens is Hezbollah economisch en sociaal zwak. Zonder hun controleregime staan ze nergens in de economie omdat hun wapens ook een maffiasysteem beschermen. Hun sociale dienstverlening is niet van hoge kwaliteit. Zonder de aantrekkingskracht die uitgaat van hun winnaarsimago, te danken aan hun wapens, zullen ze personeel en klanten verliezen in hun scholen en ziekenhuizen. Het bewijs: Hezbollah-aanhangers die niet tot de gesloten gemeenschap van sjiieten behoren, willen niet in hun wijken wonen, sturen hun kinderen niet naar Hezbollah-scholen en ziekenhuizen. Als we hen vragen een gewone partij te worden die haar standpunten verdedigt via de Libanese politiek, zullen ze inderdaad garanties moet krijgen. Die zullen een onderdeel moeten zijn van een omvattend vredesakkoord in Syrië én Libanon.

Zal de EU-beslissing om hen op de ‘terroristenlijst’ te plaatsen zulke deal moeilijker of makkelijker maken?

Diana Moukalled: Geen van beide. De beslissing zal geen impact op het terrein hebben. De VS beschouwden hen al als terroristische organisatie, maar is er daarna iets veranderd? Neen, want Hezbollah won de verkiezingen en de VS erkenden de uitslag. Het effect van deze beslissing zal binnen een paar weken uitdoven. Dit is gewoon de zoveelste EU-beslissing van niet-interventie in Syrië. Politieke beslissingen zonder druk veranderen niets. Ze hadden de seculiere oppositie in Syrië veel eerder moeten steunen. Dat had Hezbollah veel meer en veel eerder verzwakt dan deze verwaarloosbare beslissing. Het is too little, too late.

Hezbollah focust nu al meer op de interne politiek in Libanon en Syrië, dan op het front met Israël. Nochtans zeggen ze de macht van de sjiieten nodig te hebben omdat ze de enigen zijn die nog strijden voor de bevrijding van Palestina.

Hazem al-Amin: Dat is een leugen. De militaire missie van Hezbollah in het zuiden is voorbij. Israël en Hezbollah zijn allebei tevreden met het kalme front in Zuid-Libanon sinds 2006, de langste periode van stilte sinds 1967. Voor de sjiieten in het zuiden is dat een verademing. Zij hebben enorm geleden. Het is duidelijk hoe Hezbollah sinds 2006 het kompas naar het interne front keert. Israël moedigt hen daartoe aan: de oorlog van 2006 was een Israëlisch geschenk aan Hezbollah. Op 33 dagen werden 1500 Libanezen gedood, het zuiden en Dahiye werden vernield, VN-troepen stationeerden zich in het zuiden, Hezbollah moest zich terugtrekken tot achter de Litani-rivier, maar toch mocht Hezbollah een ‘overwinning’ claimen. Israël was de meester-strateeg in dit spel. Het front is nu immers kalm.

Dat doet denken aan de Syrische Golanhoogte, het kalmste front sinds 40 jaar, met een staat die in oorlog is met Israël.

Hazem al-Amin: De oorlog met Israël is in Syrië altijd een interne aangelegenheid geweest, om steun te vergaren voor het Assad-regime en de regionale invloed van Iran, en als verantwoording voor de onderdrukking, de noodtoestand en het gigantische defensiebudget dat het regime in stand hield. Hezbollah ontwikkelt nu hetzelfde in Zuid-Libanon. Vind je het niet vreemd dat Israël meer incidenten optekent aan het front met Jordanië en Egypte, twee landen waarmee het een vredesverdrag heeft afgesloten, dan aan het front met Syrië en Libanon, twee landen waarmee het in staat van oorlog verkeert? Israël en Hezbollah doen allebei hun voordeel bij een slapende staat van oorlog, bij een aartsvijand die niet meer dan lippendienst bewijst aan de wederzijdse vernietiging. Ze prijzen elkaar de hemel in door zich elkaars sterkste vijand te noemen, maar tegelijkertijd keren ze zich af van het front en garanderen ze zo stabiliteit. Waarom openden ze geen noordelijk front tijdens de Israëlische aanval op Gaza in 2008, denk je?

Waarom bestaat Hezbollah dan nog als een gewapend verzet?

Diana Moukalled: Het is geen gewapend verzet meer, het is een gewapende instrument van Iran en Syrië in de regionale politiek. Dat weten we al sinds het einde van de burgeroorlog, toen Hezbollah als enige Libanese groep de wapens mocht houden, opdat Syrië en Iran de bovenhand in de interne Libanese politiek konden behouden. Maar hun masker is definitief gevallen sinds hun interventie in Syrië. Vechten in de Syrische stad Qusayr is toch niet meer eenduidig Libanon en de Palestijnen bevrijden? Het regionale invloedsregime van Syrië, Iran en Hezbollah staat sinds 2005 onder druk. Na de moordaanslag op premier Hariri en de cederrevolutie vertrok Syrië langs de voordeur, maar kwamen ze terug binnen langs de achterdeur. En nu het Syrische regime vandaag zelf van binnenuit bedreigd wordt, dreigt ook de achterdeur te sluiten. Geen wonder dat Hezbollah met Assad vecht voor het behoud van dat regime.

Israël is dus geen prioriteit meer?

Diana Moukalled: Hoe Hezbollah vandaag opereert, is de beste garantie op Israëlisch succes. Israël zit lachend in een zetel: hun twee aartsvijanden Hezbollah en al-Qaeda moorden elkaar uit in Syrië. Mijn prioriteit is democratie in Libanon. Laten we een sterk Libanon en Syrië bouwen om sterker te staan tegen iedereen die beide landen wil gebruiken voor zijn oorlog.

Enkele interessante links:
Het YouTube-kanaal van Diana Moukalled.
Een eerder interview van Pieter Stockmans met Diana Moukalled.
De vertaalde artikels van Hazem al-Amin vind je door deze zoektermen in Google in te geven: al-hayat translated articles ‘hazem al-amin’