Niet kiezen is verliezen. Over de winst van duidelijke energiekeuzes.

De overgang van het oude naar een nieuw energiesysteem is complex, want het gaat om een driedubbele beweging die gelijktijdig moet gebeuren:  

• de fysieke vervanging van het elektriciteitssysteem zoals centrales en netten;
• de aanpassing van dit systeem aan de eisen van de huidige economie en samenleving
• de verduurzaming in productie en verbruik.

De transitie op vlak van elektriciteit als van warmte brengt overigens niet alleen onzekerheid, maar ook een aantal niet te missen kansen mee: economische groei door jobcreatie, lokale kapitaalsinvesteringen en het verzekeren van een eigen energiebevoorrading. Er zijn ook sociale winsten die samenhangen met bijvoorbeeld het verhogen van de energie-efficiëntie en de creatie van  lokale tewerkstelling. En uiteraard zorgt een duurzamer energiesysteem ook voor ecologische winst omdat het effectiever antwoordt op de uitdagingen en problemen van de klimaatverandering.

Elke transitie gaat gepaard met schokken, uitdagingen en kosten die de baten soms vooruitlopen

Elke transitie gaat gepaard met schokken, uitdagingen en kosten die de baten soms vooruitlopen. De keuzes die vandaag al gemaakt moeten worden, hebben gevolgen over de volgende 30 jaar –eender in welke richting men die keuzes maakt.

Duidelijk kiezen voor hernieuwbare energie en deze keuze op lange termijn vasthouden, is voor alle lagen van de samenleving cruciaal. Enkel een consequent beleid zal transitieschokken - en kosten kunnen beperken.

Niet kiezen of onvoldoende de gevolgen van de keuzes opvangen, leidt tot verliezen die economisch zwaar kunnen doorwegen. Het voortijdig uitvallen van oude vormen van energieopwekking illustreerde dit in de voorbije weken.

Er is in Vlaanderen en België - met inbegrip van windenergie op zee -  een belangrijke plaats voor eigen duurzame elektriciteitsopwekking, zo tonen alle studies aan. We leven in een windrijk gebied en goedgerichte daken bieden talloze mogelijkheden voor zonnepanelen.  

Zon en wind zijn gratis en zijn in elk geval voorbestemd om de goedkoopste energie aan te leveren, eenmaal de nodige installaties voorzien zijn.  Andere vormen van energieopwekking zullen altijd duurder blijken.

Aanvullend op de lokale productie moeten elektriciteitsnetten en -markten  verder Europees worden geïntegreerd. De dreiging van een stroomtekort wordt quasi onbestaande door de combinatie van interconnectie tussen buurlanden en maximale inzet op eigen groene stroom. Wanneer er tijdelijk een kleiner aanbod is van wind of zon, bieden opslag (b.v. op wijkniveau), vraagsturing en back-up productie-eenheden ook de nodige ondersteuning voor de netten.

Inzake energie-efficiëntie zijn de grootste winsten te realiseren op het domein van duurzame warmte.  Goed geïsoleerde gebouwen zijn geen luxe, maar een must. De uitrol van warmtenetten is eveneens een mooi voorbeeld van efficiëntie. En pieken in de productie van zon en wind kunnen deels via warmtepompen opgeslagen worden.

Een degelijk energiebeleid moet permanent sturen en bijsturen en kan niet enkel aan de markt overgelaten worden. Steenkoolcentrales zijn momenteel wellicht de goedkoopste vorm van elektriciteitsopwekking  omwille van de marktprijzen. Ook dit is een transitieschok. Maar het verbranden van steenkool is vandaag  totaal onverantwoord omwille van de uitstoot van broeikasgassen en fijn stof die ermee samenhangt.

Het invoeren van een correcte CO2 prijs, alvast op Europees niveau, kan hier al het nodige verschil maken. Het is een onmiddellijke uitdaging voor de nieuwe Europese Commissie, die ook inzake energie-efficiëntie en hernieuwbare energieproductie de richting duidelijk moet aangeven en becijferde doelstellingen moet vastleggen.

Het is binnen dit kader dat het Vlaams en Belgisch beleid dringend de juiste keuzes moet maken. En daar valt voor de samenleving alleen maar winst uit te halen.

Bart Bode is algemeen directeur ODE – Organisatie Duurzame Energie