Nu ook in Indonesië: religie als politiek wapen

De heisa rond een toespraak van kandidaat-gouverneur Ahok in oktober 2016 blijft nazinderen. Hij citeerde toen een vers uit de koran en daarvoor wordt hij nu veroordeeld tot 2 jaar effectieve gevangenis wegens blasfemie. Is dit nu de doodsteek van de religieuze tolerantie in het grootste moslimland ter wereld of wordt religie hier gebruikt door een politieke elite om aan de macht te komen?

© Reuters

Aanhangers van uitdager Anies Badeswan

Oude elite doet het tij keren

Bij mijn bezoek eind vorig jaar spraken de 11.11.11-partners van een politieke crisis in het land. In een artikel in december schreef ik dat opkomend religieus fanatisme een belangrijke factor kon spelen bij de gouverneursverkiezingen in Jakarta. De belangrijkste kandidaat, uittredend gouverneur Ahok, kreeg af te rekenen met een ‘fatwa’ omdat hij christen is en van Chinese origine. Vóór de bewuste toespraak was ruim 75% van de inwoners tevreden met Ahok’s beleid, maar ondanks die grote populariteit werd hij niet opnieuw verkozen.

Dit leidt tot de vraag: hoe kon het tij zo snel keren? De foto van de verkiezingsoverwinning van uitdager Anies, die 58 % van de stemmen behaalde, sprak boekdelen. Hij stond zij aan zij met ex-generaal en oppositieleider Prabowo, miljonair en ex-minister Bakrie, Aksa Mahmud- schoonbroer van de huidige vice-president, en de lokale businesspartner van Trump, Harry Tanoesoedibjo. Voor Indonesiëkenners is het duidelijk: dit is de “oude” elite, die Ahok, en vooral huidig president Jokowi een lesje wil leren.

Jakarta als laboratorium

Het lijkt er dus op dat meerdere vertrouwelingen van de inmiddels overleden dictator Suharto de verkiezingen in Jakarta hebben aangegrepen om president Jokowi het vuur aan de schenen te leggen. Zij hebben nog steeds een belangrijk deel van de economie in handen, en zwaaien de plak bij heel wat politieke partijen.

Door de focus van Jokowi op economische groei en uitbouw van infrastructuur komen er telkens nieuwe landconflicten bij.

Hoewel de president nog steeds populair is, blijft een groot deel van zijn aanhang toch op zijn honger zitten. Jokowi focust sterk op economische groei en uitbouw van de infrastructuur, zoals huizenbouw, aanleg van spoorwegen en havens, nieuwe industrieterreinen. Daarbij is er steeds nood aan grond en die is, vooral op het dichtbevolkte Java, erg schaars. Zo komen er telkens nieuwe landconflicten bij, terwijl hij net beloofd had om die aan te pakken. Hij beloofde ook om 9 miljoen ha land onder kleine boeren te verdelen, of hen landtitels te geven, maar deze landherverdeling loopt heel traag.

De nauwe banden tussen Ahok en Jokowi maakten van de gouverneursverkiezing in Jakarta de test voor oppositieleider Prabowo om het populaire tandem te verslaan. Dat deed hij niet met een inhoudelijk sterk programma, maar door Anies Baswedan als kandidaat naar voor te schuiven en nauwe banden aan te knopen met conservatieve moslimgroeperingen.

Anies stond bekend als een gematigd moslim, hij was ook minister van onderwijs in de eerste regering van Jokowi. Maar tijdens deze campagne vond hij er geen graten in om samen met uiterst conservatieve moslimleiders op de foto te gaan. De moslimleiders organiseerden eind 2016 twee massademonstraties tegen Ahok, die zwaar gesponsord werden door Prabowo en zijn kornuiten. Zo wilden ze gematigde moslims duidelijk maken dat een stem voor Ahok tot chaos zou leiden.

Rivaliteit tussen oude en nieuwe regeerstijl

Om deze rivaliteit te begrijpen moeten we even terug naar de vorige presidentscampagne. Daarin nam Prabowo, die zich een imago aanmat van “sterke leider”, het op tegen Jokowi, op dat moment de populaire gouverneur van Jakarta. Jokowi werd beschouwd als de eerste serieuze kandidaat zonder directe banden met de traditionele elite, en werd het symbool voor hoop op verandering.

Hij beloofde onder andere een onderzoek naar grote schendingen van mensenrechten uit het verleden. Dit deed heel wat ex-generaals huiveren, want hoewel er heel wat documentatie bestaat over hun vermeende betrokkenheid bij deze operaties, slaagde de Nationale Mensenrechtencommissie er nog niet in hen effectief voor de rechtbank te brengen.

Een tweede heikel punt zijn de pogingen van Jokowi en vooral Ahok om veel efficiënter en transparanter te besturen. Hun hervormingen stootten de elite en bureaucraten vaak voor het hoofd. Ze voelen zich al snel bedreigd in hun privileges. Zo durft Ahok zijn medewerkers al eens schofferen wanneer hij ontevreden is met hun prestaties. Voor Jokowi is hij de modelbestuurder: iemand die beslissingen durft te nemen in het algemeen belang, en zich niet laat leiden door vriendjespolitiek.

Op naar de verkiezingen in 2019

In zijn overwinningsspeech gaf Prabowo de eer aan het FPI (Islam Defenders Front) voor het ‘redden van de democratie’. Als je weet dat de leider van het FPI aan het hoofd staat van een maffiose beweging die o.a.geld int bij hotels en restaurants die alcohol verkopen, klinkt dit wel zeer bitter.

De overwinning van Anies is het bewijs dat religie wel degelijk het verschil kan maken tijdens een verkiezingscampagne.

De overwinning van Anies is het bewijs dat religie wel degelijk het verschil kan maken tijdens een verkiezingscampagne. Hoewel hij niet bekend stond als een hardliner, steunden groepen als het FPI zijn kandidatuur vanaf de eerste minuut, want Prabowo had via zijn rechterhand Fadli Zion hun steun verkregen. Ahok maakte het hen wel makkelijk door één vers van de koran te citeren.

Jokowi zal nu dubbel voorzichtig zijn. Zijn partij, de PDIP, verliest mede door enkele schandalen terrein. En door het succes in Jakarta zijn de oude krokodillen die onder dictator Suharto de lakens uitdeelden, plots weer springlevend.

Tijdens de Jakartacampagne hielden de gematigde moslimpartijen, die deel uitmaken van zijn regering, zich wel heel erg op de vlakte. Zou dit erop wijzen dat zij van kamp veranderen? Geen twijfel mogelijk, de nieuwe campagne voor de presidentsverkiezingen in 2019 is nu reeds ingezet.

Kris Vanslambrouck is verantwoordelijke partnerwerking Azië bij 11.11.11

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.