René Perez Joglar, onbedoeld het gezicht van de Latijns-Amerikaanse lente

Vorig jaar won jullie Latinoamérica in de categorie song van het jaar op de Latijnse Grammy Awards. Waar haalde je de inspiratie voor deze ode aan het continent?

Het idee haalde ik bij ‘Buscando América’ (‘Op zoek naar Amerika’), een nummer van de Panamese salsa-artiest Rúben Blades. Ik wilde een nummer schrijven over hetzelfde thema, een nummer dat heel het Latijns-Amerikaans continent omvangt. ‘Latinoamérica’ moest wel meer beschrijvingen bevatten. Als rapper heb ik dan ook de mogelijkheid om veel meer woorden te integreren.

Voor de tekst inspireerde ik mij op alles wat ik geleerd en gezien heb tijdens mijn reizen. Toen ik voor het eerst voet zette op Latijns-Amerikaanse bodem, wist ik al dat hier een nummer uit zou vloeien. Al rondtrekkend ben ik de realiteit beter gaan begrijpen. Ik voel me nu veel meer verbonden met de bevolking.

Is er volgens jou een renaissance van het continent of een Latijns-Amerikaanse lente aan de gang?

Zeker. De jonge ondernemers zijn immers de kinderen van hen die onder het juk van de dictaturen geleefd hebben. De huidige kiemen van protest komen van een generatie met een verhoogd bewustzijnsgevoel en meer strijdlust. Ze geloven in een Latijns-Amerikaans eenheidsgevoel om oplossingen te zoeken voor de problemen die heel het continent aantasten.

Sommigen hebben visies die heel idealistisch zijn, maar het heeft al vaak zijn vruchten afgeworpen. Denk maar aan de studentenbeweging in Chili, de jongerenbetogingen tegen de vervuiling van de mijnen, de Mexicaanse #YoSoy132. En niet te vergeten het Colombiaanse studentenprotest vorig jaar toen de overheid het hoger onderwijs wilde privatiseren.

Beschouw je jezelf eerder als een activist of een artiest?

Zonder twijfel ben ik in de eerste plaats een artiest. Ik heb kunst gestudeerd, en schrijven is mijn passie. Kunst is grenzeloos. Niets moet en alles mag. Kunst moet geen bepaalde vorm aannemen, het kan alles zijn. We proberen onze muziek op een zo natuurlijk mogelijke manier tot stand te brengen. We laten ons inspireren door wat rondom ons gebeurt en de muziek helpt ons dieper na te denken over de realiteit.  Volgens mij is er maar één voorwaarde: er moet eerlijkheid inzitten. Vandaar dat mijn politieke, religieuze en sociale houding onvermijdelijk aanwezig is in mijn muziek. Het activisme dat eruit voortvloeit, komt op de tweede plaats.

Had je verwacht dat een muziekgroep het begin zou kunnen betekenen voor een protestbeweging zoals de MRC13?

Totaal niet. Het is opmerkelijk hoe jong de initiatiefnemers zijn. Sommigen zijn slechts 16 jaar oud. Ik was daar toen nog niet mee bezig. Op dit moment is onze bijdrage beperkt tot morele steun. Ik schrijf hen en probeer hen te volgen, maar verder zou ik gewoon geen tijd hebben om samen iets te ondernemen. Hoewel de beweging nog in haar kinderschoenen staat, brengt ze een belangrijke boodschap over revolutie en onderwijs. Niemand kan elkaar nog verwijten niets te doen, aangezien er nu een concrete ruimte bestaat om initiatieven te nemen en projecten te organiseren.

Wat zou een meer verenigd Latijns-Amerika kunnen betekenen voor Puerto Rico?

Alles wat er op dit moment gebeurt in Latijns-Amerika heeft geen enkele directe invloed op Puerto Rico aangezien we deel uitmaken van de VS. Er is veel onbegrip wanneer ik Puerto Rico op de Latijns-Amerikaanse agenda probeer te plaatsen. We groeiden allemaal op met ons neus naar het noorden gericht. De VS doet er alles aan om ons te doen geloven dat het Zuiden een verdorven continent is. Maar Latijns-Amerika is zich volop aan het ontwikkelen en veel functioneert er zelfs beter dan in Puerto Rico.

De meerderheid wil zelfs geen deel uitmaken van het continent, maar ondanks alles tot de Verenigde Staten behoren. De laatste volksraadpleging over de politieke status van ons land stamt uit 1998. Slechts 2.5% van de Puertoricanen stemde toen voor onafhankelijkheid, terwijl ongeveer 46% zich graag de 51^ste staat van de VS zou noemen. Toch leeft er bij een groot deel van de bevolking een sterke vaderlandsliefde en het verlangen om haar eigen vlag en taal te verdedigen. Maar aangezien we nog een kolonie zijn, worden velen overmand door de angst voor de Noord-Amerikaanse koloniaal. We voelen ons afhankelijk van de VS. Het idee om onafhankelijk op hun eigen benen te staan, schrikt velen af.

Je hebt gesproken met Cristina Kirchner, de presidente van Argentinië, en José Mujica, de president van Uruguay. Wat was het resultaat van die bijeenkomsten?

Ze hebben me allebei goed ontvangen. Ik heb gesproken over wat onafhankelijkheid voor ons kan betekenen. Daarnaast heb ik het belang benadrukt Puerto Rico te betrekken bij Latijns-Amerikaanse bijeenkomsten. Helaas is het een klein eilandje, wat het dan weer moeilijk maakt om gehoor te vinden. Het is hard werken in ieder geval. Het is zoals het beklimmen van duinen. Je zet twee stappen, en valt er vervolgens vier naar beneden. Maar daardoor verslapt mijn motivatie nog niet. Het is gewoon moeilijk om vooruitgang te boeken.

Staan er nog andere gesprekken met presidenten op de agenda?

Ik ben ermee bezig, maar het is niet eenvoudig. Ik zou graag gesprekken aanknopen met zowel linkse als rechtse staatshoofden. Maar in bepaalde gevallen kan dat een verkeerde indruk opwekken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de Chileense president Sebastián Piñera. Zijn reputatie is minstens bedenkelijk te noemen als je kijkt naar hoe zijn regering omgaat met de studentenprotesten en de onderdrukking van de Mapuche indianen. Een bijeenkomst met hem zou dus veel verwarring kunnen oproepen. Een beter idee is de presidente van Brazilië. Dat zou ik wel zien zitten.

Midden augustus was er een referendum in Puerto Rico dat moest beslissen over het voortbestaan van de borgsom. De regering dacht erover het recht op een borgsom af te schaffen, met als doel de criminaliteit te verminderen. Je hebt er meermaals openlijk voor gepleit om tegen dit voorstel te stemmen.

Waar ter wereld zou iemand nu akkoord gaan om zijn eigen rechten in te perken? De regering organiseerde dit referendum enkel om zich erachter te verstoppen aangezien ze niet eens moeite gedaan hebben om de criminaliteit aan te pakken. Het slaat nergens op dat de afschaffing van de borgsom misdaden zou voorkomen. In Texas is er geen borgsom, en het is niet toevallig de staat met de hoogste criminaliteitsgraad van de VS. En dat zal niet veranderen zolang de doodstraf er van kracht blijft.

De enige oplossing is de verbetering van het onderwijs. Maar om het onderwijs grondig te hervormen, is er meer tijd nodig dan een mandaat van vier jaar. Het ontbreekt de politici aan creativiteit om zinvolle maatregelen te treffen. In plaats van op lange termijn te denken door scholen te bouwen en de infrastructuur te verbeteren, verkiezen ze vier jaar lang te discussiëren over nutteloze wetten. Zo hebben ze vorig jaar een wetswijziging doorgevoerd die het mogelijk maakt betogers van bepaalde protestacties te arresteren en op te sluiten. Meestal zijn de borgsommen dan zodanig hoog dat de gearresteerden die niet eens kunnen betalen.

Wat denk je over het verhoogde inschrijvingsgeld van de vrije universiteit van Puerto Rico?

Publiek onderwijs moet gratis zijn, want iedereen moet toegang hebben. Maar in de plaats daarvan verhogen ze het inschrijvingsgeld zodat bepaalde jongeren geen kans meer hebben om verder te studeren. Velen geraken vervolgens gedemotiveerd en gaan direct werken. De overheid zou net het omgekeerde moeten doen, en de jongeren juist aansporen om te studeren. Hen belonen wanneer ze bepaalde kwalificaties behalen bijvoorbeeld. Of leerkrachten sturen naar de arme wijken om ter plaatse onderwijs te organiseren. De realiteit zou er helemaal anders uitzien op lange termijn. Maar niemand lijkt zich te interesseren voor de toekomst.

Wat is jouw visie op de toekomst van de Puerto Rico?

Ik geloof erin dat er betere tijden aankomen, en dat Puerto Rico zich ooit een onafhankelijk land zal mogen noemen. Er moet alleen meer moeite en tijd in gestoken worden. We moeten de handen in elkaar slaan en hard blijven werken. Misschien zal het niet deze generatie, maar wel de volgende zijn die het verschil zal maken. Een generatie die meer gestudeerd zal hebben, die sterker zal zijn en zich nog bewuster zal zijn van wat er fout loopt in onze samenleving.

Ook in Puerto Rico is er een MRC13 actief. Ze zamelen geld in om te helpen in probleembuurten. Daarnaast komen ze samen om te discussiëren over de staat van het onderwijs en over hoe ze daar samen iets kunnen aan veranderen. Het is nog maar een begin, maar er is beweging. Er is gewoon meer tijd nodig.

Ik probeer zelf mijn best te doen, maar het is niet gemakkelijk. Sommigen denken dat het voor mij gemakkelijk is, dat ik enkel in luxe baad en niets merk van de problemen rondom me…  Maar ik blijf ervoor gaan. Ik wil in de toekomst een kunstschool oprichten in Puerto Rico. Kunst is hét middel bij uitstek om jonge mensen te sensibiliseren. En sensibilisering is nu eenmaal het beste wapen tegen geweld.

Lees het portet van René Perez en MRC13 dat verscheen in MO*magazine van november 2012.