Schaduw van Trump boven de Internationale Arbeidsconferentie

Maandag 4 juni startte in Genève de jaarlijkse Conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). Zeg maar: de jaarlijkse bijeenkomst van het mondiale Ministerie van Werk. Het verschil met een ministerie is dat de regels er niet worden gemaakt en gehandhaafd worden na – in het beste geval - vrijblijvend advies van de sociale partners, maar dat de sociale partners er volwaardig mee aan zet zijn.

De Internationale Arbeidsconferentie een tripartite onderneming, met naast de nationale regeringen, ook stemrecht voor vakbonden en werkgeversorganisaties. Het ACV heeft daar altijd zwaar in geïnvesteerd. En dat is deze keer niet anders. Luc Cortebeeck, erevoorzitter van het ACV, is er de overkoepelende voorzitter van de mondiale werknemersgroep. En ACV-voorzitter Marc Leemans is de woordvoerder van de werknemers in de vaste commissie voor de toepassing van de normen.

“A club to have a good time”

De IAO zat enkele jaren nog in zak en as. Toen de werkgevers een crisis van formaat hadden uitgelokt over de vraag of het stakingsrecht wel behoorde tot de door de IAO erkende syndicale vrijheden. Die crisis kon worden bezworen. Waardoor de IAO in rustiger vaarwater kwam.

Welk lot zijn de Verenigde Naties en zijn onderliggende instellingen, zoals de IAO beschoren?

Inmiddels pakken de onweerswolken weer samen, maar om een andere reden: Trump. Die vindt dat de Amerikaanse belastingbetaler overdreven veel bijdraagt aan de internationale samenwerking. Dat kan twee zaken betekenen. De andere landen oproepen meer te investeren, zoals Trump dat in alle botheid in Brussel op de NAVO-top deed. Ofwel de eigen bijdrage verminderen. Wat al dreigde voor de Wereldbank en leidde tot de zeer merkwaardig zoenoffers van WB voorzitter Jim Yong Kim richting Trump. Zijn dochter, Ivanka, zou de leiding krijgen van een nieuw fonds van 1 miljard euro voor ondernemende vrouwen. En de Wereldbank zou ook advies gaan geven bij de investeringsplannen van Trump in de Verenigde Staten.

Welk lot zijn de Verenigde Naties en zijn onderliggende instellingen, zoals de IAO beschoren? Daar houdt men nu al terdege rekening met een mogelijke aderlating. Het lijkt alleen nog afwachten hoeveel en waar precies. Die vrees werd al sterk gevoed door een tweet die Trump op tweede kerstdag de wereld instuurde: ‘The United Nations has such great potential but right now it is just a club for people to get together , talk and have a good time. So sad!’ (‘De Verenigde Naties hebben zo’n groot potentieel maar op dit ogenblik is het slechts een club van mensen die samenkomen, praten en zich amuseren. Triest!’).

Existentiële bedreiging

Naar Trumps maatstaven leek dat nog genuanceerd. Minstens erkende hij dat de VN nog potentieel had. Maar al snel ebde ook die lichte hoop weg. Eind januari had The Guardian het zelfs over een existentiële bedreiging voor de Verenigde Naties. Dit naar aanleiding van lekken over mogelijke kortingen tot 40% op de Amerikaanse budgetten voor de Verenigde Naties en andere instellingen. En het voorstel van een paar republikeinse heethoofden dat de Verenigde Staten zich volledig zouden terugtrekken uit de VN.

Als de VS uit de wereldgemeenschap tegen de klimaatopwarming treden, wat weerhoudt hen dan om hun andere mondiale engagementen af te bouwen?

The Washington Post vernam dan weer dat het wellicht nog een jaar zou duren eer die heroverweging van de Amerikaanse steun rond zou zijn. Dat laatste gaf sommigen nog wat hoop dat het wel zou koelen zonder blazen. Maar de Amerikaanse uitstap uit het Klimaatakkoord maakt duidelijk dat je met eender welk rampscenario moet durven rekening houden. Als de Verenigde Staten uittreden uit de wereldgemeenschap tegen de klimaatopwarming, wat weerhoudt hen dan hun andere mondiale engagementen af te bouwen, minstens terug te schroeven. Het kan tellen als gesternte waaronder deze 106ste Internationale Arbeidsconferentie start.

Hopelijk laat niemand het hoofd hangen, gegeven wat op de agenda staat, verspreid over vier commissies.

Van de hel naar herstel

Blikvanger op deze conferentie is de commissie die oude IAO-aanbeveling van 1944 over de transitie van oorlog naar vrede tegen het licht houdt. De eerste lezing gebeurde in 2016. Bedoeling is na de tweede lezing tot een nieuwe aanbeveling te komen, met een ruimere scope. De aanbeveling van 1944 was een antwoord op de ravage van de tweede wereldoorlog.

Sindsdien kenden we een variëteit van oorlogen. Niet enkel meer oorlogen van staat tot staat, maar net zo goed burgeroorlogen of het nieuw soort oorlogen à la IS. En oorlogen zijn ook maar één soort rampen. Welke inspanningen zijn niet moeten gebeuren na de tsunami van Zuid-Oost-Azië, de kernramp van de Japan, de aardbevingen van Haïti. En wat dreigt allemaal niet aan rampen ingevolge de oververhitting van het klimaat en het toenemende risico op oorlogen om water, energie en land?

Een migrant is een migrant is een migrant

In een tweede commissie wordt een algemene discussie gehouden over internationale arbeidsmigratie. Migratie en vluchtelingenstromen staan vandaag hoog op de agenda van de Verenigde Naties. Het leidde in september 2016 tot de Verklaring van New York. En zou in 2018 op een intergouvernementele conferentie over migratie moeten leiden tot een mondiaal pact.

Tussen die twee in wil de IAO met deze algemene discussie een eigen bijdrage leveren, met zijn focus op arbeidsmigratie en op de sociale bescherming van migranten. Van gelijk welke migrant. Een migrant is een migrant is een migrant, klinkt regelmatig door. Tegen de tendens is om mensen zonder papieren en vluchtelingen verstoken te laten van rechten.

Harde kern van rechten

Een derde commissie bespreekt het zogenaamde recurrente item. Dat is op elke Conferentie, in een beurtrol, een van de vier strategische doelstellingen van de IAO-verklaring over sociale rechtvaardigheid van 2008: werkgelegenheid, sociale dialoog, sociale bescherming en fundamentele rechten en beginselen op het werk.

Dit keer is het opnieuw de beurt aan de fundamentele arbeidsnormen, zeg maar de harde kern van de IAO-normen: vrijheid van vereniging en recht op collectieve onderhandelingen, verbod op dwangarbeid, verbod op kinderarbeid en verbod op discriminatie op de arbeidsmarkt.

Landen op het strafbankje, van Ecuador tot Polen

En dan is er nog de vaste commissie over de toepassing van de arbeidsnormen, die jaarlijks een 25-tal gevallen onderzoekt van schending van IAO-normen. De definitieve lijst van landen die op het strafbankje moeten komen wordt pas dinsdag 6 juni afgeklopt. Maar quasi zeker is dat dat onder meer de vijf zijn die door de expertencommissie werden voorgeselecteerd:

- Ecuador, wegens schending van de vrijheid van vereniging (conventie 87).

- El Salvador, wegens miskenning van het principe van tripartiete dialoog (conventie 144).

- Maleisië: wegens ongelijke behandeling van migranten voor vergoedingen na arbeiedsongeval (Conventie 19).

- Oekraïne, wegens het moratorium dat het in 2015 invoerde op arbeidsinspecties (conventies 81 en 129).

- En tot slot Polen, voor een merkwaardige zaak: zware schendingen van de rechten van een contingent van een 750 Noord-Koreaanse arbeidsmigranten, die in 2011 en 2012 naar Polen werden gestuurd.

Die commissie start naar traditie eerst met de bespreking van een expertenrapport rond een bijzondere set van IAO-normen, de zgn. “étude d’ensemble”. Dit keer gaat dat over de algemene conventie 187 en de begeleidende aanbevelingen omtrent veiligheid en gezondheid op het werk, en de normen voor de drie risicosectoren bouw, mijnen en landbouw. Met al onmiddellijk de vraag of de werkgevers, de Europese voorop, die sectorale normen meteen gaan afdoen als hopeloos achterhaald. Wordt vervolgd.