Slaap zacht, mijnheer de president. Wij blijven wakker.

Het gaat heel precies over het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag, afgekort de TTIP (Transatlantic Trade and Investment Partnership). Europees Commissaris voor Handel Karel De Gucht is verantwoordelijke onderhandelaar voor de EU. Het gaat om de grootste bilaterale handelsgesprekken ooit, tussen de twee grootste handelsblokken ter wereld. De doelstellingen zijn om een vrijhandelszone te creëren en zoveel mogelijk handelsbarrières af te schaffen.

Onthoud die naam, TTIP. En onthoud dat de heer Obama en Europese neoliberalen als  Karel De Gucht en José Manuel Barroso u de komende tijd middels een “betere communicatiestrategie” in slaap zullen proberen te wiegen, door te verzekeren dat u niets hoeft te vrezen en zeker geen ongewenste hormonen-biefstuk op uw bord zult krijgen.    

Gisteren lieten de heren gezamenlijk weten dat “de Europese Unie en de Verenigde Staten de kritiek op hun geplande vrijhandelsakkoord afwijzen”: aan de bescherming van consumenten zal niet worden getornd, zo lieten Barack Obama en de voorzitter van de Europese Commissie Barroso woensdag 26 maart weten na afloop van hun EU-VS-top in Brussel, waaraan ook Europees president Herman Van Rompuy deelnam.

Ter geruststelling wees Obama er volgens persagentschap Belga op dat hij zijn hele politieke carrière heeft gestreden om de rechten van consumenten te versterken: “Ik heb geen interesse in een handelsakkoord dat de positie van de consument verzwakt”. En door de handelsrelatie tussen de VS en de EU zijn er miljoenen jobs gecreëerd aan beide kanten van de oceaan, verzekerde hij. Zeer ontroerend en overtuigend.

Hij waarschuwde critici van TTIP, ook mij dus, gezien het feit dat de groenen en ikzelf zo ongeveer de enigen zijn die politiek verzet plegen tegen de gang van zaken:  “Niemand moet zich opwinden over provisies die nog niet eens in teksten gegoten zijn. We zullen er alles aan doen om de consumenten- en milieubescherming niet te verzwakken, maar net te versterken.”

De historische waarheid is dat vrijhandelsverdragen steevast bijdragen tot een race to the bottom.

Het zou dan voor het eerst in de geschiedenis van vrijhandelsverdragen zijn dat die bijdragen aan het verhogen en niet verlagen van standaarden rond milieu en sociale rechten.  De historische waarheid is dat vrijhandelsverdragen steevast bijdragen tot een race to the bottom.

De TTIP besprekingen gaan over veel meer dan handel. De klassieke, tarifaire handelsbelemmeringen zijn namelijk al erg laag tussen de VS en de EU (gemiddeld 5,2% voor importen in de VS en 3,5% voor importen in de EU). De belangrijkste onderhandelingen gaan dan ook over het afbouwen van de zogenaamde non-tarifaire handelsbelemmeringen en verschillen in regelgeving en controles.

Deze willen de EU en de VS in de TTIP afbouwen door huidige regelgeving op elkaar af te stemmen en toekomstig regelgevende samenwerking op te zetten. Zo wil men tegelijk mondiale standaarden voor handel en investeringen bepalen. Een toekomstig akkoord zou dan ook grote impact hebben op de Europese en Amerikaanse interne markten, onze manier van reguleren, en via de beoogde ‘gouden standaarden’ ook op andere toekomstige handelsakkoorden en internationale handel.

Achter gesloten deuren

Allereerst, als we ons geen zorgen moeten maken, waarom blijft alles rond die onderhandelingen dan in opperste duisternis gehuld? Vele middenveldorganisaties en  ngo’s klagen het gebrek aan transparantie van de TTIP-onderhandelingen al maanden aan.

Zij worden slechts zeer beperkt geïnformeerd en voor de schone schijn geconsulteerd. Het bedrijfsleven zit via uitstekende lobbytactieken en bevoorrechte relaties mee aan tafel. Ook het Europees Parlement zelf wordt niet betekenisvol betrokken in het onderhandelingsproces en zal uiteindelijk alleen “ja” of “nee” mogen stemmen. Heel recent nog, probeerde de Europese hoofdonderhandelaar de parlementaire commissie Volksgezondheid en Voedselveiligheid te sussen door ons te beloven dat we “echt wel geïnformeerd” zouden worden.

Dit terwijl multinationals aan weerszijden van de Atlantische Oceaan - die de drijvende factor zijn voor deze onderhandelingen - allerlei consumenten en milieuregels als “handelsbelemmeringen” omschreven en volgens de Amerikaanse organisatie Citizen Watch een leger van 600 handelsadviseurs van Amerikaanse bedrijven toegang heeft tot onderhandelingsdocumenten.

Terwijl maatschappelijke organisaties, vakbonden, media en zélfs de Europese lidstaten grotendeels worden uitgesloten van elke betekenisvolle informatie. Dit laatste is zeer ongebruikelijk: normaal gezien hebben de overheden van de EU-lidstaten toegang tot zulke documenten bij vrijhandelsbesprekingen. Maar Amerika is zeer beducht voor lekken en wil zijn onderhandelingsdocumenten enkel met de Commissie delen.

Amerika zou akkoord gaan met een oplossing in de vorm van een beveiligde leeszaal in Brussel met de onderhandelingsdocumenten van de VS. Dit is onvoldoende en ‘onwerkbaar’ voor de overheden van de lidstaten: hun ambtenaren zouden dan af en aan naar Brussel moeten reizen en ter plekke alle analyse van de complexe documenten moeten doen. 

Luchtkastelen

Dan die wortel van geweldige economische groei die De Gucht en nu ook Obama ons steevast voorhouden: veel extra jobs, economische groei en 500 euro extra per gezin per jaar. Kassa! Het lijkt een mooi sprookje, maar het zijn “truken van de foor”. Critici van de TTIP (vele middenveldorganisaties, belangenverenigingen en ngo’s, vakbonden academici, kleine bedrijven en werkgeversorganisaties, burgers, en de groene partijen in Europa) waarschuwen voor afzwakking van regelgeving, uitholling van democratische besluitvorming ten voordele van bedrijfsbelangen, en twijfelachtige economische beloftes.

Op basis van gelekte documenten blijkt de Europese Commissie een heuse positieve communicatiecampagne en PR-strategie over TTIP op te zetten.

Op basis van gelekte documenten blijkt de Europese Commissie een heuse positieve communicatiecampagne en PR-strategie over TTIP op te zetten. Ook schetst de Commissie geen realistisch beeld wat betreft de zogenoemde ‘grote economische voordelen’. De groenen verwijten de Commissie dat het effectief aan ‘propaganda’ doet wat betreft de TTIP-onderhandelingen. De voor- en nadelen van een mogelijk verdrag worden niet op een gebalanceerd wijze weergegeven, en kritische stemmen worden niet ernstig genomen en zo snel mogelijk ontkracht. Terwijl grote bedrijven en bedrijfsverbanden duidelijk wel grote inspraak hebben.

De Europese Commissie en voorstanders van de TTIP verwijzen vooral naar de beloftes voor groei en jobs. De diensten van Karel De Gucht schetsen weliswaar een misleidend beeld over de economische voordelen van een potentieel TTIP-akkoord. De potentiële economische groeicijfers waar de Commissie zich steeds op beroept zijn minimaal en ook zeer onrealistisch. Ze zijn gebaseerd op studies van ECORYS en CEPR die de economische groeiverwachtingen duidelijk overschatten, en die bovendien achterhaald zijn. Deze studies gaan namelijk uit van een zeer breed akkoord op alle vlakken (wat onmogelijk zal zijn), en maken onrealistische economische simulaties .

De economische groei op basis van het “optimistische” scenario (waarbij de helft van alle wetgeving en reguleringen uit de VS en de EU geharmoniseerd zou moeten worden!) zou jaarlijkse 0,5 procent bedragen. Men geeft zelf toe dat dit een bijna onrealistisch zeer optimistisch scenario is om de helft van alle wetgeving harmoniseren. En toch komt daar het cijfer 0,5 procent economische groei vandaan.  

De Commissie verwijst bovendien telkens naar deze cijfers, maar zonder hierbij te vermelden dat dit pas vanaf 2027 zou zijn. Percentages van 0,5 procent zijn vergelijkbaar met de effecten van het op de markt komen van de iPhone 5 of de negatieve impact van een erg strenge winter op de economie. Dit is verwaarloosbaar. Zeker als men hierbij bedenkt dat dit “optimistische” scenario zeer onrealistisch is, en ook geen rekening houdt met onder andere wisselkoersveranderingen.

Waarom blijft De Gucht dit soort cijfers dan herhalen? Noem het propaganda, ik noem het nog liever boerenbedrog.

Bovendien berekent de Commissie de opbrengst van deze cijfers per gezin (zogenaamd 545 euro per gezin per jaar extra vanaf 2027), maar de winsten die er zouden zijn, zullen eerder een beperkt aantal grote/transnationale bedrijven toekomen, en niet de Europese gezinnen of kmo’s. Het zijn immers vooral transnationale bedrijven die direct voordeel hebben bij harmonisering van regelgeving in de EU en VS en wederzijdse erkenning: zo kunnen ze gemakkelijker voor beide markten produceren.

Voor bedrijven die niet aan internationale handel (kunnen) doen -maar in de VS, voor de Europese binnenmarkt, of nationaal/lokaal produceren - betekent dit vooral meer competitie. Het is dan ook zeer de vraag of de een TTIP-akkoord tot meer jobs zal leiden. Waarom blijft De Gucht dit soort cijfers dan herhalen? Noem het propaganda, ik noem het nog liever boerenbedrog.

Bescherming beschermd?

Tot slot, de geruststelling van mijnheer de president rond de Europese normen op het vlak van voedselveiligheid, consumentenbescherming, milieu, gegevensbescherming, gezondheid, en werknemersbescherming. Normen die democratisch bevochten werden en die men wel degelijk voor een hypothetische en kleine economische groei op lange termijn, op de helling zet.

Het Europese en Amerikaanse beleid rond voedselveiligheid, milieu en klimaat, sociale rechten, werknemersbescherming, gezondheid, en gegevensbescherming is immers gestoeld op een zeer andere logica. In Amerika legt men de focus op het eindproduct en een risicobeoordeling, in Europa is het hele proces van belang en gaat men uit van het voorzorgsprincipe, dat ook verankerd is in het Verdrag van Lissabon (als de veiligheid niet gegarandeerd is, wordt het niet toegelaten). Dit zijn volgens de groenen fundamenteel verschillende benaderingen, die niet zomaar geharmoniseerd kunnen worden.

Ook het landbouwbeleid in Europa verschilt fundamenteel van dat in Amerika. In Europa wordt het garanderen van de voedselveiligheid en elementaire milieubescherming doorheen de hele voedselketen nagestreefd, terwijl men in de VS vooral kijkt naar de veiligheid van het eindproduct. Ook kunnen wetgevers in Europa bij onvoldoende wetenschappelijke zekerheid beschermende regelgeving invoeren op basis van het ‘voorzorgsprincipe’. Zo zijn chloorkippen, hormonenvlees, en vlees van gekloonde dieren die in de VS zijn toegelaten, niet toegestaan op de Europese markt. Ook is labeling in Europa veel uitgebreider.

Voedsel- en landbouwbeleid is een prioriteit voor Amerikaanse zijde in de TTIP onderhandelingen. Deze worden door Amerikaanse actoren gezien als dé opportuniteit om de Europese regelgeving op het gebied van voedselveiligheid aan te pakken. Verschillende Amerikaanse bedrijven en politici wezen er al op dat ze het Europese voorzorgsprincipe beschouwen als een voorwendsel om genetisch gemanipuleerde gewassen en andere Amerikaanse producten van de Europese markt te weren en bestempelen het als ‘onwetenschappelijke handelsbarrière’.

Bijvoorbeeld senator Max Baucus, voorzitter van de commissie Financiën, in een open brief aan Ron Kirk, voormalig VS-toponderhandelaar en in een opiniestuk: “Steun van het Congres hangt grotendeels af van het afbouwen van handelsbarrières voor Amerikaanse landbouwproducten.” Ook vanuit Europa komt er enorme druk vanuit de ggo-lobby. Zo heeft EuropaBio, de Europese biotech-koepel, haar wensen aan de Commissie overgemaakt: een gelijkaardig systeem voor gmo-autorisaties als in de VS.

Een TTIP-akkoord inclusief landbouw- en voedselbeleid dreigt dus een achterpoort te betekenen voor de introductie van biotechnologische landbouwproducten en dieren. Via ISDS, regelgevende samenwerking in het akkoord of in de toekomst, of politieke druk om het akkoord te doen slagen. Er is nu al concrete druk op Europarlementsleden in bepaalde dossiers om de onderhandelingen met de VS niet in gevaar te brengen.

Met haar uiterst voorzichtige voorstellen doet de Commissie nu al, preventief, aan zelfcensuur om de VS gunstig te stemmen. En als er nú al zo’n druk is, wat kunnen we dan verwachten als de onderhandelingen goed en wel op gang zijn?

Slaap zacht mijnheer de president, maar wij blijven wakker!.