Van #WomensMarch tot Hongarije: moeten organisaties gesteund door George Soros “verdreven” worden?

‘Betaalde agenten van een internationale samenzwering’, ‘een bedreiging voor de nationale veiligheid’, ‘fake burgerorganisaties’. Zo noemt de Hongaarse premier Viktor Orbán Hongaarse organisaties die de rechten van minderheden en vluchtelingen verdedigen, of corruptie aanklagen.

De Hongaarse regering voelde zich gesterkt door Donald Trump toen ze vorige week een nieuwe aanval op deze organisaties inzette. Orbán en Trump hebben iets met elkaar: een gemeenschappelijke vijand, de Hongaars-Amerikaanse zakenman George Soros.

Voormalig Wall Street Journal-reporter Asra Nomani onderzocht de financieringsbronnen van de organisaties die mobiliseren voor de Women’s March on Washington. Blijkt dat de Open Society Foundation van George Soros verschillende van hen steunt.

Ook WikiLeaks tweette: ‘Size of DC #WomensMarch today and ongoing flak by Dem-press, Soros, CIA, etc, show Trump in for Korea-like protests.’ Lees: ‘De omvang van de #WomensMarch vandaag en de voortdurende ongefundeerde meningen van liberale media, Soros, CIA, tonen dat Trump massale, in scène gezette protesten zoals in Noord-Korea moet verwachten.’

1. De organisatoren vertelden Asra Nomani dat de Women’s March “niet-partijgebonden” is. Nomani bestrijdt die visie. Maar: beweren dat deze mars actief opgezet werd door de Democratische Partij, klopt niet. Dat de Democratische Partij de mars steunt, is dan weer normaal.

Toch zou niemand van de organisatoren mogen beweren dat deze mars neutraal is, want hij is duidelijk gericht tegen president Donald Trump, ook al marcheren de deelnemers voor universele waarden die ten grondslag zouden liggen aan de ideologie van alle westerse politieke partijen.

Organisatoren van de #womensmarch beweren best niet dat ze neutraal zijn, en spelen best open kaart over financiering.

Het is normaal dat vrouwen en mannen die tegen abortus zijn zich niet welkom voelen op zo’n mars. Want één van de principes van de organisatoren van de mars is het recht op abortus. Het is in een democratie ook normaal dat deelnemende organisaties hun politieke voorkeur uitspreken voor Hillary Clinton, ook al is het niet altijd verstandig dat mensenrechten-organisaties een voorkeur voor een politieke partij uitspreken.

Politiek gekleurd protest is normaal in elke democratie. Er is daar niets verdacht aan. Daarom zou het beter zijn als organisaties niet langer zouden beweren neutraal te zijn en als ze elke verdachtmaking zouden vermijden door open kaart te spelen over financieringsbronnen.

Wat is er verkeerd met politieke donaties – donaties waarmee organisaties worden gesteund om een politieke ideologie te verspreiden – zolang er transparantie bestaat over de bronnen van financiering?

2. Spreken over “spontane”, “grassroots” protesten is niet verkeerd. Ook al ontvangen sommige organisaties steun van een man als Soros, toch kunnen hun protesten en de deelname van miljoenen gewone mensen wél spontaan zijn.

Spreken over “onafhankelijke organisatoren” is wel verkeerd. De marsen zijn spontaan, de organisatoren zijn niet onafhankelijk.

Beweren dat één van de grootste mobilisaties in de geschiedenis van de VS “in scène gezet is”, is totaal van de pot gerukt.

Maar beweren dat één van de grootste mobilisaties in de geschiedenis van de VS “in scène gezet is” zoals dat in Noord-Korea gebeurt, is totaal van de pot gerukt. Wat de grote aantallen demonstranten in de eerste plaats aantonen, is dat Trump veel mensen en organisaties tegen zich in het harnas heeft gejaagd.

De meeste van de miljoenen deelnemers hebben hun eigen, individuele motivatie om deel te nemen. Net zoals dat was in de Arabische lente, en kleurenrevoluties in Georgië en Oekraïne. Deelnemers komen vervolgens natuurlijk in een politiek spel terecht. Moet dat hen ervan weerhouden om hun democratische stem te laten horen via straatprotesten?

Dat de Open Society Foundation bijvoorbeeld Human Rights Watch en Amnesty International financieel steunt, wil nog niet zeggen dat deze organisaties deel zijn van een wereldwijde samenzwering. Hetzelfde geldt voor de Women’s March, en voor Oost-Europese mensenrechtenorganisaties.

3. Zestig Hongaarse mensenrechtenorganisaties krijgen een deel van hun werkingsmiddelen van Soros, die zijn omvangrijke vermogen bij elkaar speculeerde. Hongaren die actief zijn bij die organisaties zijn geen “buitenlandse agenten”, maar Hongaarse burgers die net als vele West-Europese burgers een platform willen om op te komen voor waar ze in geloven: democratie, mensenrechten, gelijkheid en de rechtsstaat.

In Hongarije zelf zijn voorlopig amper structuren aanwezig om zulke platformen uit te bouwen. Dus kijken ze naar het buitenland. Dat maakt hen niet plots tot “pseudo-burgerorganisaties”.

Het blijven Hongaarse burgers die Hongaars onrecht onderzoeken en aanklagen, en daarvoor bij gebrek aan Hongaarse financieringsbronnen noodgedwongen geld uit het buitenland zoeken.

4. Ook de door Soros gesteunde Georgiërs en Oekraïners die in zulke organisaties actief zijn, waren geen “buitenlandse agenten” maar meestal oprechte en idealistische Georgiërs en Oekraïners, en zelfs gewone niet-politiek actieve mensen die de corruptie en onderdrukking beu waren.

Door Soros gesteunde organisaties werden de drijvende kracht achter door het Westen aangemoedigde opstanden.

De mobiliserende en ideologische onderbouw komt inderdaad van organisaties die in de jaren voor het uitbreken van zo’n spontane opstand buitenlandse steun kregen om hun werk te doen. Dat maakt van de organisaties zelf nog geen buitenlandse agenten.

Dat neemt niet weg dat zij de drijvende kracht werden achter opstanden die door de Europese Unie en de Verenigde Staten werden aangemoedigd vanuit eerder geopolitieke overwegingen, om Georgië en Oekraïne in de westerse invloedssfeer te krijgen.

Dat leidde in de Russische invloedssfeer tot instabiliteit en oorlogen. Daaruit volgt de samenzweringstheorie dat sommige burgerorganisaties “buitenlandse agenten” zijn.

5. Vreemd is wel dat Hongarije er zelf voor gekozen heeft om in de westerse invloedssfeer te zitten door lid te worden van de EU, maar toch eenzelfde retoriek hanteert als Rusland. Stel dat Hongaarse organisaties als het Hungarian Helsinki Committee mee zouden doen aan een opstand tegen Orbán en voor de waarden die zij verdedigen (in Polen is dat minder onwaarschijnlijk dan in Hongarije).

Zouden ook zij er dan van “beschuldigd” worden “buitenlandse agenten” te zijn die Hongarije en Polen willen aansluiten op de EU?

Ja, Orbán en Kaczinsky zeggen dat, ook al zijn Hongarije en Polen al lid van de EU. Een vreemde kronkel dus, maar niet in de wereld van Orbán. Hij vergeleek de EU zelfs met de Sovjetunie, en in die wereld worden ngo’s – die waarden verdedigen die doorgaans verbonden zijn met de democratische, liberale orde van de EU – inderdaad “verdacht”.

Het punt: het gaat niet altijd om geopolitieke invloedssferen, maar om autoritaire leiders die hun alleenmacht bedreigd zien en die interne kritiek proberen te verbinden aan externe factoren. Want “het volk”, dat staat als één man achter hen. Me, the people?

6. Betrokkenheid van George Soros levert het makkelijke argument om een repressieve politiek te legitimeren. Waarom geven de Hongaarse mensenrechtenorganisaties die financiering dan niet op?

Omdat ze in een haast onmogelijke positie zitten. Zelfs EU-financiering durven ze niet meer te vragen, omdat dit de Hongaarse overheid toegang geeft tot hun bankrekening. Logisch: ook in België wordt publieke EU-financiering voor projecten van bijvoorbeeld vluchtelingenorganisaties mede beheerd door de Belgische regering.

In Hongarije zelf, een land dat prille democratisering alweer terugschroeft, is amper ruimte voor financiering van mensenrechten-organisaties.

Het gaat immers om publieke middelen. Maar een overheid die raids uitvoert op ngo’s omdat ze bijvoorbeeld geld krijgen van een publiek fonds van de staat Noorwegen, en die vluchtelingenorganisaties linkt aan terrorisme, toegang geven tot je bankrekening?

EU-financiering en de Noorse fondsen vallen dus grotendeels weg. Soros maakt hen ook kwetsbaar voor aanvallen. En in Hongarije zelf, een land dat nog niet zo lang geleden begonnen is met democratiseren en die ontwikkeling alweer terugschroeft, is amper ruimte voor financiering van mensenrechtenorganisaties.

Wat moeten Hongaren die mensenrechten op een gestructureerde en georganiseerde manier willen verdedigen, dan doen?

7. Rond Soros circuleren vele samenzweringstheorieën. Waarom wil zo’n man effectief zoveel gewicht uitoefenen ten voordele mensenrechten en rechtsstaat in de VS en Europa? In de feiten worden vele mensen en organisaties effectief ondersteund en mensenrechten effectief verdedigd met dat geld.

Het werk van het Hungarian Helsinki Committee maakt(e) een groot verschil, zoals Márta Pardavi overtuigend aantoonde. Transparency International Hungary ook.

Daarnaast gaat het Soros natuurlijk ook om het verspreiden van een wereldvisie en ideologie waarmee politieke invloed gevestigd wordt. In de mate waarin dit kan leiden tot instabiliteit en opstanden in geopolitiek volatiele regio’s, kan dit riskant zijn. Maar wat is er verkeerd met politieke invloed van kritische tegenstemmen in een democratie die al geïntegreerd is in de EU?

8. Hoe dan ook zijn die ngo’s in de VS en Europa geen “Soros-ngo’s”. Ze zijn helemaal niet opgezet door George Soros. Ze zijn het initiatief van Hongaarse burgers die een organisatie wilden oprichten, of, in het geval van Transparency International Hungary, een Hongaarse afdeling van een internationale organisatie.

Daarvoor zochten ze ondersteuning, en slechts een deel van hun geld komt van Soros. In het geval van Transparency International Hungary, slechts 10%. Zijn dat dan “Soros-ngo’s”?

Zelfs als organisaties de Soros-steun zouden opzeggen, gaat Orbán achter iets anders aan waarmee hij hen kan treffen.

9. En hoe dan ook gaat het Orbán niet enkel om Soros. Getuige daarvan de “audit” en raids tegen ngo’s die geld ontvingen van het fonds van Noorwegen, als overheid toch iets minder verbonden aan de “New World Order-samenzwering” dan George Soros. Dat toont ook aan dat de eenzijdige focus op Soros naast de kwestie is.

Stel dat de Hongaarse mensenrechtenorganisaties de Soros-steun zouden opzeggen. Dan nog zouden ze niet veilig zijn, want dan gaat Orbán achter iets anders aan waarmee hij hen kan treffen. Bijvoorbeeld: het Noors fonds was voldoende om verdacht te zijn. Het gaat om alle (buitenlandse) financiering die kritische stemmen sterker maakt.

10. Je kan zelfs in België een bewijs vinden voor die stelling. België is niet meteen een land waarin steun aan ngo’s een grote geopolitieke impact heeft, en Belgische ngo’s hoeven niet naar Soros te kijken om werkingsmiddelen te vinden.

Toch hoor je ook hier dat de staat geen “beroepsactivisten” moet financieren en oefent de overheid ook hier veel druk uit op organisaties van de burgermaatschappij.

In de wereld van de liberale democratische rechtsstaat die wij als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen, financiert de democratische staat zijn eigen kritische burgers om zich te organiseren.

Mensenrechten, in dit geval het recht op vereniging, zijn er niet zomaar, maar moeten door de overheid georganiseerd worden zodat burgers ze kunnen uitoefenen. Dat is de visie op mensenrechten als “positieve” verplichting van de staat.

In plaats van democratische ruimte voor de eigen burgers te financieren, doen steeds meer overheden de democratische ruimte voor hun burgers inkrimpen.

Belgische vluchtelingenorganisaties zagen hun werkingsmiddelen vanuit de overheid krimpen. Die organisaties deden aan kritisch beleidswerk met publieke overheidsmiddelen. Dat vonden de bevoegde beleidsmakers Maggie De Block (Open VLD) en Theo Francken (N-VA) niet “zuiver”. De ommezwaai werd onder De Block ingezet. Het waren de liberalen, de partij van de “geëngageerde burger” van Gwendolyn Rutten, die de macht naar de staat hebben toegetrokken en de burgermaatschappij hebben verzwakt.

In zekere zin is het “zuiverder” als burgerorganisaties voor hun financiering bij andere burgers moeten gaan aankloppen via fondsenwerving, in plaats van bij de staat. Dat past in de individualistische wereldvisie dat elk individu vrij is om volgens zijn mogelijkheden mensenrechten te ondersteunen, of niet.

Maar het publiek organiseren van mensenrechten wordt hier afgewimpeld op de keuzevrijheid, en mogelijkheden, van individuele burgers, in plaats van gezien als een plicht van de staat in een democratische samenleving. Die ontwikkeling zie je in Oost- én West-Europa.

11. Nu de liberale democratische rechtsstaat ook in West-Europa in het gedrang komt en de interne democratische ruimte ook in West-Europa krimpt, is het denkbaar dat Soros ook steeds meer West-Europese burgerorganisaties zal steunen en dat die organisaties die steun zouden aanvaarden.

Dan komen we terecht in de selffulfilling prophecy waarin Oost-Europeanen zich al langer bevinden, en waarin Amerikanen onder Trump steeds meer zullen terecht komen.

In plaats van als staat zelf de democratische ruimte voor de eigen burgers te organiseren en financieren, doen steeds meer overheden zelf de democratische ruimte voor hun burgers inkrimpen, waarna die burgers de overheid niet meer vertrouwen en steeds meer naar “onzuivere” en “verdachte” financieringsbronnen grijpen om hun idealen nog te kunnen verdedigen.

Zo belandt iedereen in de loopgraven. Maar past dit niet perfect in de gepolariseerde wereld die sommigen van onze samenleving proberen te maken?