'Vluchtelingenproblematiek is blinde hoek in Belgisch en Europees Midden-Oostenbeleid'

Vorig jaar alleen al verdronken 3400 bootvluchtelingen in de Middellandse Zee. Achter deze onthutsende cijfers schuilen mensen: mannen, vrouwen en kinderen. Het beeld dat Amnesty International verspreidde, tart dan ook alle verbeelding: 3400 doden op zee, dat is meer dan twee Titanics.

In 2012 kwamen 500 bootvluchtelingen om het leven bij een scheepsramp voor de kust van Lampedusa. Ook toen was de verontwaardiging groot, ook toen was de roep om een ambitieuzer Europees migratiebeleid luid. Vandaag, drie jaar later, sterven 1500 mensen op dezelfde manier in één week tijd. En dan moet de zomer nog komen, een periode waar traditioneel meer vluchtelingen de oversteek maken. Wat hebben de Europese lidstaten de afgelopen drie jaar gedaan, of beter: wat hebben ze niet gedaan?

De oversteek wordt steeds gevaarlijker

De Europese Unie heeft in de periode 2007-2013 700 miljoen euro besteed aan de harmonisatie van haar asielbeleid en de verbetering van de omstandigheden van asielzoekers. Dat bedrag staat in schril contrast met de bijna 2 miljard euro (!) die de EU uitgaf om haar buitengrenzen te beveiligen.

Omdat het dus steeds moeilijker wordt om Europa over land te bereiken, gaan steeds meer vluchtelingen in zee met genadeloze mensensmokkelaars om via gevaarlijke zeeroutes de kusten van Europa te bereiken.

Kan het nog cynischer?

Operatie Mare Nostrum zette de Italiaanse overheid destijds op om zee-vluchtelingen actief op te sporen én te redden. Ondanks de les van Lampedusa is de Italiaanse operatie opgevolgd door een kleinschaliger initiatief van de lidstaten, Operatie Triton, geleid door het Europese grensagentschap Frontex. Dat richt zich hoofdzakelijk op grensbewaking en niet op opsporing en redding.

Operatie Triton is te beperkt in mandaat en middelen om een doeltreffend antwoord te bieden.

Het initiatief is ook te beperkt in mandaat en middelen om een doeltreffend antwoord te bieden. Triton is immers afhankelijk van de bijdragen van lidstaten en beschikt maar over een budget van 3 miljoen euro per maand, terwijl Italië maandelijks 9 miljoen euro spendeerde aan operatie Mare Nostrum.

In tegenstelling tot Mare Nostrum opereren de patrouilles van Triton niet in het hele Middellandse Zeegebied, maar blijven ze relatief dicht bij de Italiaanse kust.

Volgens de Staatsecretaris van Asiel en Migratie, Theo Francken ‘heeft massaal vluchtelingen gaan oppikken voor de kust van Libië of elders en pervers neveneffect’. Het creëert een aanzuigeffect.

Het idee om geen opsporing- en reddingsoperaties in te zetten omdat die alleen maar vluchtelingen ‘zouden aanmoedigen’ om Europa te bereiken, is niet alleen onethisch, het werkt ook niet.

Niet de reddingsoperaties zorgen voor een aanzuigeffect, maar wel oorlogen en armoede die mensen aanzetten hun leven in te zetten op de Middellandse Zee. Over oplossingen voor de drama’s in de Middellandse Zee blijft het op het op het kabinet van de Staatsecretaris voorlopig nog oorverdovend stil.

Verontwaardiging is niet genoeg

De Europese regeringsleiders moeten Europa de opdracht geven om eerst en vooral een doeltreffende opsporings- en reddingsoperatie voor de Middellandse Zee op poten zetten en mensenmokkelaars fors aanpakken en vervolgen. Voor zij die internationale bescherming zoeken, bestaat er zo goed als geen manier om op legale wijze veiligere oorden op te zoeken.

Ten tweede moet Europa veilige routes bieden voor mensen op de vlucht. Om oorlogsvluchtelingen toegang tot België te verzekeren en snelle oplossingen te bieden bij dringende humanitaire crisissen kan ons land de humanitaire toelatingsprocedure van de UNHCR inzetten, waarbij vluchtelingen veilig kunnen overkomen meteen tijdelijk verblijfsrecht.

Ten derde is er nood aan een uitgebreid en gecoördineerd Europees beleid voor de hervestiging van vluchtelingen. Hoewel de hervestigingscapaciteit van ons land vanzelfsprekend beperkt is, moet de Belgische overheid meer ambitie tonen. België vangt dit jaar 300 vluchtelingen op: dat moet en kan beter.  Alles wat we nu al kunnen doen om levens te redden, moeten we doen. En op dit moment doen we dat gewoonweg niet.

We moeten werken aan een groeimodel rekening houdend met de integratiecapaciteit van België. Door de verminderde instroom van asielzoekers hebben we nog veel vrije opvangplaatsen. Op dit moment zouden we minstens 600 personen kunnen hervestigen.

De menselijke drama’s in en om de Middellandse Zee tonen ook nog eens pijnlijk aan dat het eengemaakt Europa op sociaal vlak blijft falen.

Last but not least moeten we gaan naar een werkbaar en solidair Europees asielbeleid. Door een pijnlijk gebrek aan harmonisatie is er een zeer ongelijke spreiding van migranten over de lidstaten. Die moeten solidair zijn in de opvang van vluchtelingen aan de buitengrenzen. Europa hermetisch afsluiten of alleen muren optrekken, is geen oplossing. Dat hebben de drama’s van de voorbije week nog maar eens bewezen.

De menselijke drama’s in en om de Middellandse Zee tonen ook nog eens pijnlijk aan dat het eengemaakt Europa op sociaal vlak blijft falen. Italië en Griekenland zitten vaak in het vizier van budgettaire scherpslijpers; deze landen worden daardoor vaak geconfronteerd met irrealistische schuldaflossingsplannen.

Het zijn precies deze landen die nu extra financiële inspanningen moeten leveren om de humanitaire crisis voor hun kusten  in hun opvangcentra aan te pakken.

De Europese ministers hebben zojuist beslist om 3 miljoen euro bij te passen voor de Triton-patrouilles. Dat blijft too little too late… Als de lidstaten nu eens de dezelfde vlijt en inzet als de budgettaire orthodoxie tentoon zou spreiden om de tragedie van de bootvluchtelingen fundamenteel aan te pakken, dan kunnen de dure woorden en initiatieven die dezer dagen worden aangekondigd ook daadwerkelijk uitgevoerd worden.

Voor een menswaardige toekomst in landen van herkomst

Meer boten, meer budget en meer opvangplaatsen zullen de problemen aan de basis niet oplossen. Mensen nemen niet zomaar de volgens de VN ‘meest dodelijke route in de wereld’. Zolang er mensen zijn die geconfronteerd worden met onderdrukking, gewapende conflicten en armoede zullen zij de oversteek wagen. We moeten de wortels van de woedende conflicten en de grote wereldwijde ongelijkheid aanpakken. En dat is een globale verantwoordelijkheid.

We hebben de voorbije 3 jaar minder dan 1 miljoen euro per maand uitgetrokken voor humanitaire hulp, terwijl we (meer dan) 10 miljoen spendeerden aan de inzet van gevechtsvliegtuigen en militaire instructeurs in Irak. Dat is onaanvaardbaar als we principes zoals solidariteit, respect voor de mensenrechten en waardigheid serieus nemen.  De onrust in het Midden-Oosten en de Hoorn van Afrika ligt aan de grondslag van deze grootste vluchtelingencrisis sinds Wereldoorlog II.

Zonder echte politieke wil staan we nergens.

Een deel van de vluchtelingen kiest ervoor om zijn kans te wagen in Europa. In Libië worden ze door mensensmokkelaars op boten gezet. Het Westen heeft in 2011 zonder veel nadenken over de toekomst Libië gebombardeerd. Na het omverwerpen van het Khaddafi-regime, stortte het land in elkaar en werd het de perfecte uitvalsbasis voor jihadisten en mensenhandelaars.

Maar Libië is dus slechts het eindpunt van het probleem en die uitvalsbasis aan banden leggen, zou het probleem alleen maar verschuiven. Met een sterk nabuurschapsbeleid moet de EU helpen om de hele regio - van Irak tot Libië - te stabiliseren.

Alle bijkomende middelen en doeltreffende  maatregelen ten spijt, zonder echte politieke wil staan we nergens. De Europese unie is gebouwd op de bescherming van mensenrechten, menselijke waardigheid en menselijk leven. Elke lidstaat moet bereid zijn deze principes in praktijk om te zetten.

Telkens weer vergeten we te snel dat al die kinderen, vaders, moeders, dochters, zonen, broers of zussen die de oversteek wagen, dat niet doen voor hun plezier. Ze doen dat omdat ze geen andere keuze hebben. Ze doen dat omdat hun leven geen leven is.

Monica De Coninck en Dirk Van der Maelen zijn Kamerleden voor sp.a, en Katleen Van Brempt is Europees Parlementslid voor sp.a.