Wat rest na Mandela

Wat rest er na het pijnlijk besef dat Mandela’s overwinning van de politieke apartheid, het voortbestaan van de economische apartheid inhield? Wat rest er als de betaalde prijs voor het ene, te hoog blijkt te zijn om het andere ooit te bereiken?

Wat rest er dan een hartverscheurende keuze tussen cynisme, moedeloosheid en respectvol stilzwijgen en introspectie? Openbaar en universeel of kleinschalig en persoonlijk, in ieders leven is er plaats voor een beetje Mandela.

In de mijne groeide zijn aanwezigheid door de jaren heen, maar het was door een micro-incident in 2011 dat de omvang van wat Madiba en de Zuid-Afrikanen verwezenlijkten tastbaar werd. Ik kocht een ticketje voor het Apartheidsmuseum in Johannesburg. Een tijdelijke tentoonstelling over Nelson Mandela, een wandeling door Soweto, bezoek aan het Hector Peterson museum en de onmetelijke variatie en bedrijvigheid van mensen en land tegen de achtergrond van de recente apartheidheidsgeschiedenis, hadden al bijgedragen tot mijn diep besef van het uitzonderlijke en miraculeuze van het huidige Zuid-Afrika. Het werd pas persoonlijk toen ik mijn toegangsticketje voor het museum in handen kreeg.

‘Nie-Blankes’ stond er in dikke zwarte letters op. De verontwaardiging die vlijmscherp door me heen schoot is moeilijk te omschrijven, ook al duurde het maar een nano-seconde voor ik doorhad dat de loketbediende me geen ticketje had toebedeeld op basis van mijn huidskleur, maar dat het om een computergestuurde willekeur ging. Een ingenieuze manier om bezoekers naar één van de twee ingangen te leiden om de realiteit van apartheid onmiddellijk tastbaar te maken.

Onuitwisbaar tastbaar in het banale.

Vandaag is Madiba begraven en alles lijkt gezegd. En toch. Het historisch monument van Mandela’s heengaan laat geen ruimte om het hier bij te laten.

Wat rest is een historische plicht om de doden levend te houden.

Een imperatief om af te zien van angst voor radicale veranderingen, en een verzoenende uitgestrekte hand aan zij die dit niet zien zitten.

Wat rest is Ubuntu, een klaar en duidelijke visie over waar het allemaal om draait: de mensheid als verbondenheid. Niet in haar opgepoetste Hollywood We-Are-The-World versie, maar als een nooit aflatende strijd, waarin alle middelen op tafel liggen. Verzoening, humor, waardigheid, zelfstudie, pragmatisme, verontwaardiging, empathie, protest, opoffering, verzet en geweld als het moet.

Wat ons rest na de vele woorden zijn nooit aflatende daden op weg naar gelijkheid en vrijheid voor allen.