‘Zonder immigratie zou Canada geen G8-land zijn’

Mc Crath komt hier in de eerste plaats uitleg geven over hoe Canada investeert in de hervestiging van vluchtelingen. Een goed moment, want de Europese Commissie heeft honderd miljoen dollar veil om de hervestiging van vluchtelingen ook in Europa meer en beter ingang te doen krijgen.

Canada staat op nummer twee in de wereld voor het hervestigen van vluchtelingen. Hoe vertaal je dat in een cijfer en vanwaar komt die “traditie”?
Ian Mc Grath: We hervestigen gemiddeld 14.500 mensen per jaar op een bevolking van 32 miljoen mensen. We doen dat al sinds kort na de Tweede Wereldoorlog. Kortweg gezegd proberen we als geografisch geïsoleerd land aanwezig te zijn in de wereld. We hebben in die optiek een humanitaire traditie opgebouwd, niet alleen via hervestiging, ook via onze betrokkenheid in humanitaire en vredesmissies in conflictgebieden. Hervestiging biedt een oplossing voor mensen die geen andere optie hebben dan hun hebben en houden te verlaten. We proberen daar zeker ook strategisch mee om te gaan, in de lijn met de keuzes die we maken in ons buitenlands beleid.

Wat bedoel je daar juist mee?
Ian Mc Grath: Canada nam de laatste jaren grote aantallen Bhutanese vluchtelingen uit Nepal op, een vluchtelingengroep die weinig kans maakt op terugkeer naar het herkomstland of om lokaal te integreren. Veel van die mensen, al tot in de derde generatie geboren en getogen in een vluchtelingenkamp, zijn geboren in een limbo: ze hebben geen alternatieven. Daarom begon Canada, met andere partnerlanden, aan een soort van groepshervestiging. Tegelijk proberen we via diplomatieke demarches te bemiddelen tussen de Nepalese regering en die vluchtelingen. En we hopen natuurlijk dat onze goodwill ook andere landen aanzet om verantwoordelijkheid op te nemen.

Ik las dat Canada ook een systeem heeft waarbij Canadese burgers mee in een soort steunprogramma voor vluchtelingen kunnen stappen.
Ian Mc Grath: Klopt, de regering neemt zelf de volle verantwoordelijkheid voor 7500 vluchtelingen, die ons jaarlijks worden toegewezen door de VN-Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen. Die groep krijgt een jaar steun, die alles moet dekken: gezondheidszorg, taallessen, extra uitkeringen, huurbijdragen. Maar we hebben dus ook een privé-gefinancierd vluchtelingenprogramma, waarbij particuliere Canadezen een vluchteling willen steunen om naar Canada te komen. Die mensen tekenen een contract waarin ze beloven dat ze die persoon een jaar zullen steunen en dat ze 10.000 dollar zullen investeren. Jaarlijks komen zo 4500 tot 5500 vluchtelingen naar Canada. En dan hebben we nog een gemengd programma waarbij de regering en particuliere groepen, meestal kerkelijk geïnspireerd, samen financieel en logistiek instaan om een vluchteling op te vangen.

Na een jaar stopt de begeleiding. Beschouw je mensen dan als voldoende geïntegreerd? En hoe meet je dat?
Ian Mc Grath: We zijn een samenleving die diversiteit, vrijheid van meningsuiting en religie hoog aanschrijft. Integratie kan daarin geen eenduidige vorm aannemen, maar houdt wel in dat iemand weet wat rechten en plichten inhouden, respect heeft voor non-discriminatie en multiculturalisme, dingen die we extra benadrukken in onze vestigingsprogramma’s en onze oriëntatiecursussen. Maar tegelijk is er de grote uitdaging om mensen, die niet zelden  een achtergestelde, kwetsbare achtergrond hebben, economisch te integreren. De grootste drempel is om die eerste job te vinden, of, bij de hooggeschoolde vluchtelingen een job die overeenstemt met hun diploma of werkervaring en competenties.

Nogal wat kandidaat-migranten zien het “onbereikbare” Canada als een perfect immigratieland. Is het dat ook?
Ian Mc Grath: Buiten de voordelen die je krijgt, eens je in het “systeem zit”, denk ik dat onze grootste troef is dat we diversiteit en multiculturalisme omarmen. We zijn een multicultureel land bij uitstek. Meer dan zeventig procent van de inwoners van Toronto, de grootste Canadese stad, is nieuwkomer van origine. Dat geeft een gevoel van vrijheid dat je niet overal hebt, een perfecte plaats om opnieuw naar start te gaan.

Canada lijkt het land van melk en honing. Waar zijn de problemen?
Ian Mc Grath: Ik geef toe dat ik bevooroordeeld ben en wellicht naar mijn land kijk met zachtroze gekleurde brilglazen. Uiteraard heeft die mooie medaille ook een keerzijde. Ons immigratiemodel krijgt ook tegenwind, zeker in economische harde tijden roepen sommigen harder dat nieuwkomers die de jobs van de Canadezen komen inpikken. Dat is echter gemakkelijk te weerleggen vermits immigranten juist de jobs invullen die de Canadezen niet kunnen of willen doen.

Ach, het idee van multiculturalisme draagt altijd onderliggende spanningen mee. Bij ons gaan die terug naar onze politieke en sociale geschiedenis: de krachtmeting tussen Canada en Quebec. We hebben altijd met elkaar geleefd maar met een onderhuidse spanning, we zijn het dus min of meer gewoon. Wanneer we nieuwkomers toevoegen aan de mix, zijn we ons dus ook ergens bewust dat dit mogelijks extra druk op de samenleving kan leggen.

Een voorbeeld?
Ian Mc Grath: we hebben recente debatten gevoerd over hoe soepel we ons als seculiere en  multiculturele samenleving opstellen tegenover nieuwe sociale, religieuze codes. Het debat ging over onderwerpen als de hoofddoek en de boerka, gescheiden zwemmen voor mannen en vrouwen. Een commissie, geleid door twee topacademici, Charles Taylor en Gérard Bouchard, boog zich over de vraag wat we beschouwen als te veel of te weinig inschikkelijk. We hebben daar eigenlijk geen hard antwoord op gegeven. Maar het was wel belangrijk om dat kanaal te hebben om dingen minstens bespreekbaar te maken. We zijn tot een min of meer redelijke consensus gekomen. Het is zeker niet altijd koek en ei, en ik denk niet dat je die spanningen volledig kunt uitsluiten, maar we hebben wel geleerd om er mee om te gaan.

Ga je me nu zeggen dat Canada geen politieke groepen heeft die jullie immigratiemodel aanvechten?
Ian Mc Grath: De debatten gaan vooral over minder of meer immigratie, nooit over een migratiestop. De Canadees aanvaardt immigratie als een economische motor. De realiteit is dat onze jaarlijkse groei slabakt, en dat we een dunbevolkt land zijn met een vergrijzende bevolking. We weten dat de toekomst afhangt van mensen die op onze arbeidsmarkt willen werken. Immigratie is gewoon de motor voor onze economie. Zonder zou Canada geen G8-land zijn, en dat beseffen alle politieke partijen.

België kampt al een paar jaar met een stevige opvangcrisis, waardoor mensen, gezinnen met kinderen op staat belanden. Canada heeft uiteraard een gestuurde immigratie maar bestaat het daklozenfenomeen ook bij jullie?
Ian Mc Grath: De transitiehuizen voor de vluchtelingen zitten altijd overvol, zeker in de wintermaanden. Canada is een enorm land maar heeft eigenlijk beperkte leef- en woonruimte vanwege de harde klimatologische omstandigheden. We kampen met een woningcrisis wat zeker effect heeft op nieuwkomers. Het is niet uitgesloten dat twee of drie families samenwonen in één huis of twee gezinnen één kamer delen. We hebben een goed model van sociale zekerheid maar er zijn mensen die daar buiten vallen. Ik ken de cijfers niet maar in de grote steden, Toronto, Vancouver, Montreal, waar sowieso al een pak meer daklozen zijn, leven vluchtelingen op straat.

Hoe moeilijk is het om illegaal in Canada te belanden?
Ian Mc Grath: Tja, Canada is geografisch geïsoleerd en heeft een extreem koud klimaat: dat maakt illegale migratie al bijna uitgesloten. De twee mogelijkheden om Canada binnen te komen zijn via het vluchtelingenstatuut of via de officiële economische immigratieprocedure.

En hoe werkt dat?
Ian Mc Grath: Je moet je aanmelden via een overzees bureau, waar je al moet rekenen op lange wachtlijsten. Om het kort te houden: Canada gebruikt een puntensysteem. Je krijgt extra punten als je jong en gezond bent, goede diploma’s en werkervaring kan voorleggen die matchen met het arbeidsaanbod, en als je de juiste talen –Engels of Frans– kent. Als je voldoet aan al die criteria, is immigratie een pak gemakkelijker.

Welke diploma’s, skills en nationaliteiten zijn in trek?
Ian Mc Grath: Net zoals de Verenigde Staten hebben we een tekort aan kwalificaties in wetenschappen, technologie, engineering en wiskunde. Vooral India en China zijn competitieve markten, ze voldoen aan die vereisten en hebben een groot arbeidspotentieel. Daarmee hebben ze Europa voorbijgestoken, ook op het gebied van talenkennis. India is al langer Engelstalig en de Chinezen benen ook heel goed bij in hun kennis van het Engels.

België hanteert een immigratiestop sinds 1974 maar krijgt toch veel nieuwe migranten over de vloer. Vindt u zo’n immigratiestop een goed idee?   
Ian Mc Grath: Jullie ontvangen asielzoekers die naar hier komen omdat ze geen alternatief hebben. België heeft een goed administratief en gerechtelijk apparaat maar zit met tachtig procent afgekeurde asielaanvragen heel hoog. Dat is misschien te verklaren met het ontbreken van gestuurde migratie. Wanneer legale economische migratie zo moeilijk is, moet je misschien gaan kijken of er toch geen mogelijkheid is om de deur te openen voor immigratie. En als ik dan nog een tip mag geven: meten is weten. Het viel me op dat België weinig informatie of harde data heeft over nieuwkomers. Dat begint bij het begin: er is nauwelijks registratie of analyse van de immigratiedata. Als je wil focussen op integratie en op het duurzaam vestigen van mensen, dan moet je dat ook kunnen meten. Je moet weten wat je goed doet en wat niet werkt.

Zijn er ook zaken die Canada van België kan leren?
Ian Mc Grath: Ik ben een voorstander van jullie open opvangcentra, ook al ben ik me bewust dat er tegenkanting is tegen die grootschalige opvang van asielzoekers. Ik bezocht onder meer het Klein Kasteeltje in Brussel en was echt over de toegang tot de dienstverlening die asielzoekers er krijgen. Terwijl die mensen wachten op de beslissing over hun asielaanvraag krijgen ze toch een verrijkend programma. Dat doet Canada niet, misschien in een paar plaatsen. Wij gebruiken transitiehuizen, waar mensen zes weken zitten voor ze een permanent verblijf toegewezen krijgen. Ik zie hier ook een zeer creatieve en innovatieve ingesteldheid bij de vluchtelingenorganisaties en de overheidsorganisaties. De samenwerking tussen bijvoorbeeld ngo’s, arbeidsbemiddelingsdiensten, vakbonden en de werkgevers, vind ik zeer inspirerend.