Zwart worden in zeven lessen

Voor ik naar Europa kwam had ik er geen bewust idee van wat het betekende om zwart te zijn, “de andere” te zijn. Zwart zijn op zichzelf is betekenisloos. Het krijgt betekenis van buitenaf. Dit is wat ik heb geleerd tijdens mijn vele jaren in Belgie. In Turnhout.
Les één: Ik heb geleerd dat zwart zijn betekent dat ik mij op een bepaalde manier moet kleden. Ik moest stoppen met jeans en t-shirts dragen, omdat dat inging tegen het idee dat mijn nieuwe maatschappij had over hoe ik eruit moest zien. Mensen vonden het normaal om mij te vertellen dat ze me graag elke dag in Afrikaanse klederdracht zouden zien. Op een of andere manier had het dragen van “westerse” kleding ertoe geleid dat ik in hun ogen geen authentieke Afrikaanse meer was. Dat zou betekenen dat ik al die jaren in Nigeria niet authentiek was geweest en dat ik mij nu in Europa als authentiek Afrikaanse zou moeten gaan gedragen.
Les twee: Ik heb geleerd dat zwart zijn betekent dat ik moest aanvaarden dat de mensen, vreemden voor mij, veronderstelden te weten wie of wat ik was. Dat mijn kleur (en misschien mijn accent) mij indeelde in een bepaalde homogene categorie binnen de samenleving. Ik moest niet zo geshockeerd zijn toen ik een interimkantoor binnenwandelde met 2 universiteitsdiploma’s op zak, op zoek naar een job, en ik als antwoord kreeg dat “Jazeker, ” ze toevallig wel kuisvrouwen nodig hadden! Of dat ik, nu ik zelf een kuisvrouw heb, voortdurend met haar wordt verward als ik bij haar agentschap langs ga om haar checques binnen te brengen.
Les drie: Ik leer nu dat zwart zijn betekent dat ik kan worden tegengehouden door de politie en dat mij de meest belachelijke vragen kunnen worden gesteld zonder dat ik mij daardoor geviseerd moet voelen of mijn stem moet verheffen. Enkele weken geleden kwamen mijn man, enkele zwarte Afrikaanse vrienden en ikzelf terug van een feestje in Brussel, toen we werden tegengehouden door de Turnhoutse politie. Ze hadden al enkele andere auto’s doen stoppen voor een alcoholcontrole. Terwijl de andere auto’s terug mochten doorrijden, werden wij 20 minuten lang staande gehouden, terwijl ons werd gevraagd te bewijzen dat ik en mijn man wel degelijk getrouwd zijn. Overigens een heel normale vraag werd ons verzekerd. Omdat ik zwart ben, en ik een auto deelde met nog 2 zwarte vrouwen en een blanke man, was het zijn plicht als politieman om te onderzoeken wat onze relatie was!
Les vier: Ik leer nu dat zwart zijn betekent dat ik wordt aanzien als een liefdadigheidsproject. Dat ik dankbaar zou moeten zijn voor de kans die ik heb gekregen om in Europa te mogen zijn; Om de winterkou en de zomerhitte mee te mogen maken; In chique winkels te kunnen shoppen en eten op tafel te hebben. Ik leer dat Afrika een land is van verschrikkelijk verdriet en armoede, iets waar

Ik leer nu dat zwart zijn betekent dat ik Afrikaanse ben. Dat Afrika een groot land is en geen continent.

van ben gered. Iemand vroeg me een keer of ik niet vond dat ik ongelooflijk veel geluk had gehad dat mijn man mij “gekozen” had, terwijl er nog zoveel andere meisjes rondliepen die hij had kunnen meebrengen naar Europa. Of ik geen geluk had dat ik een leven kon leiden dat zo verschillend was van wat hij telkens op TV ziet, kinderen met uitpuilende navels en gezwollen buikjes die blootsvoets rondlopen; oorlog en dood; armoede van de ergste soort…
Les vijf: Ik leer nu dat zwart zijn betekent dat ik Afrikaanse ben. Dat Afrika een groot land is en geen continent; Dat het belachelijk is om zelfs maar te proberen uit te leggen aan mensen die beter zouden moeten weten dat Afrika beschouwen als een land een blijk is van zowat de ergste vorm van onwetendheid. Dat, wanneer me wordt gevraagd waar ik vandaan kom, ik niet Nigeria moet antwoorden, maar Afrika. Dat ik me niet zo geirriteerd moet voelen als me wordt gevraagd of ik Afrikaans praat, Afrikaans kook, dans op Afrikaanse muziek. Dat het er niet echt toe doet dat Nigeria net zo verschillend is als Senegal als Belgie vergeleken met Albanie of Italie met Finland.
Les zes: Ik leer dat Afrikaan zijn betekent dat ik moet kunnen dansen. Dat is waar Afrikanen het beste in zijn. Dus wanneer ik zeg dat ik niet kan dansen, moet ik eraan toevoegen “voor een Afrikaanse” en ik mag zeker mijn Afrikaans zijn niet compromitteren door te zeggen niet te kunnen wat mij van nature zou moeten zijn meegegeven. Een vrouw op een feestje zei me eens dat ik niet flauw moest doen, “want jullie Afrikanen worden al dansend geboren!”
Les zeven: Ik leer dat Afrikaan zijn betekent dat ik een balans moet vinden tussen de woorden die ik spreek en hun perceptie. Dat ik mij moet realiseren dat mensen die verkeerde dingen zeggen dat niet altijd doen om te kwetsen of te vernederen. Dat mensen soms simpelweg onwetend zijn en dat onwetendheid niet veroordeeld maar verholpen moet worden. Maar dat mensen vaak ook bereid zijn om te leren, dus dat ik zo eerlijk en geduldig mogelijk moet antwoorden als ze iets vragen.
En dus heb ik hoop voor de toekomst; Dat er een tijd zal komen dat mensen zoals ik hun zwart zijn als vanzelfsprekend kunnen zien; Dat ras en kleur er niet meer toe doen en mensen gewoon mensen zijn.
Het zal tijd vragen, en het is een taak voor ons allen. Maar ik ben alvast bereid mijn steentje bij te dragen!
© Chika Unigwe http://www.chikaunigwe.com/

Chika Unigwe is de auteur van De Feniks en Fata Morgana. Samen met Moses Isegawa (Abessijnse kronieken en Wie niet horen wil) wordt ze ondervraagd door Gie Goris op vrijdag 12 februari, 20.15u  in Cultuurcentrum Mechelen (Minderbroedersgang 5).