Een indringend portret van humanitaire hulp en de wildgroei aan ngo's

In zijn nieuw boek “Van de nood een deugd maken” schetst Bruno De Cordier van de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies van de Universiteit Gent een indringend portret van hoe humanitaire hulp werkt. Zijn boek is een sterke aanrader voor iedereen die voorbij de gemediatiseerde waan van de dag meer wil te komen over de humanitaire tragedies van onze tijd.

  • United Nations Photo (CC BY-NC-ND 2.0) United Nations Photo (CC BY-NC-ND 2.0)
  • © Academia Press © Academia Press
  • DFID (CC BY-SA 2.0) DFID (CC BY-SA 2.0)
  • United Nations Photo (CC BY-NC-ND 2.0) United Nations Photo (CC BY-NC-ND 2.0)

Door de enorme media-aandacht voor het conflict in Syrië zijn we ertoe geneigd te geloven dat zich daar de grootste humanitaire tragedie van onze tijd afspeelt.  Daar zit zeker een grond van waarheid in, maar wie heeft er weet van dat het grootste aantal intern verplaatste personen zich veeleer in Columbia bevinden? Globaal gezien is het aantal intern verplaatsten zelfs bijna dubbel zo groot als het aantal vluchtelingen.

Door de aanhoudende kritiek van rechtse populisten op de recente vluchtelingencrisis en de gesloten grenzenpolitiek in sommige Europese landen denken velen dat Europa minder asielzoekers en vluchtelingen opvangt, terwijl de Verenigde Naties (VN) hun aantal dat in 2015 Europa is binnengekomen op 1 miljoen mensen schat. Sommigen gaan zelfs zover te geloven dat mensen op de vlucht voor het geweld in Syrië enkel naar Europa willen komen, terwijl Turkije en Libanon het grootste aantal Syrische vluchtelingen opvangt. Men verliest daarbij evenzeer uit het oog dat Syrië vóór de burgeroorlog er uitbrak al 1 miljoen Irakese vluchtelingen opving.

Deze ontnuchterende voorbeelden en een tal van andere komen aan bod in het boek Van de nood een deugd maken dat een indringend portret schetst van hoe humanitaire hulp werkt. De auteur schreef het boek in eerste instantie voor studenten, maar het is evengoed geschikte lectuur voor een breed publiek dat de common sense rond humanitaire drama’s wil overstijgen en het universum van de noodhulp beter wil verkennen. Alles wat van belang is voor een eerste kennismaking komt aan bod.

Christelijke inspiratie

© Academia Press

Het boek vangt aan met een nauwkeurige begripsbepaling omdat in de volksmond humanitaire hulp en ontwikkelingshulp wel eens door elkaar worden gehaald.

Daarop volgt een ontstaansgeschiedenis van humanitaire hulp. Het vroegst gedocumenteerde geval van noodhulp gaat terug tot de faraonische tijd in Egypte. De humanitaire hulp zoals we die vandaag in het Westen kennen, is veeleer van recente datum en ontstond tegen het einde van de 18e eeuw.

Terwijl velen vandaag religie liever uit het publieke domein zien verdwijnen, vergeet men dat nu net de christelijke ethiek van naastenliefde aan de basis ligt van het moderne humanitarisme. De Quakers, een uitgesproken pacifistische stroming binnen het protestantisme zetten zich tijdens oorlogen eind 18e eeuw en doorlopend in de 19e eeuw in voor gewonde soldaten.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog legden ze de basis voor het alombekende Oxfam International.  De calvinistische roots van de in Zwitserland opgerichte Rode Kruisbeweging is eveneens onmiskenbaar. En de internationale christelijke hulporganisatie World Vision is qua inkomsten vandaag zowaar de grootste mondiaal actieve humanitaire niet- gouvernementele organisatie (ngo).

Net omdat de meeste conflicten zich vandaag afspelen in gebieden met een overwegend islamitische bevolking zijn er tenslotte evengoed een tal van islamitische organisaties actief in de noodhulp. Maar de opkomst van niet-westerse humanitaire hulp valt volgens de auteur ook te wijten aan de veranderende mondiale machtsverhoudingen.

Koude oorlog

Tot 1989 kan men spreken van een sterk geamerikaniseerde hulp. De VS die na WOII zich de rol van wereldleider aanmat, hanteerde het opkomende humanitarisme als politiek instrument om vaste voet aan grond te krijgen in landen met een ‘verkeerd machtsregime’. Zo probeerden ze tijdens de Koude Oorlog met (broodnodige) voedselhulp het Sovjetregime te destabiliseren en dat doen ze merkwaardig genoeg vandaag ook met Noord-Korea.

Het verhaal over de hulpverlening aan Noord-Korea is een bizarre gevalsituatie van humanitaire actie waar de auteur bij stil staat.

Hoewel de VS nog steeds de grootste donor is van humanitaire hulp en noodhulp, veranderde de situatie toch heel drastisch na de Val van Berlijnse Muur.  De Verenigde Arabische Emiraten (VAE) blijkt immers de derde grootste hulpdonor te zijn.

Hoewel we hier in Europa ervan overtuigd zijn dat de VAE en andere golfstaten geen Syrische vluchtelingen opvangt, gaan de machtsautoriteiten in die landen er toch prat op ze wel op te vangen door hen onmiddellijk immigrantenvisa ’s te verlenen. Wellicht zal er wel iets van aan zijn, hoewel dit moeilijk valt te controleren omdat de golfstaten het VN-verdrag van 1951 en het protocol van 1961 betreffende de status van vluchtelingen niet hebben ondertekend.

DFID (CC BY-SA 2.0)

De opmars van de ngo’s

Door het einde van de Koude Oorlog kreeg de VN overigens meer armslag om wereldwijd haar humanitaire rol op te nemen waarvoor het indertijd werd opgericht. In feite speelt de VN tegenwoordig de belangrijkste rol in de humanitaire wereld en werken onder haar vleugels tienduizenden ngo’s die pas in de jaren negentig van de vorige eeuw aan hun opmars begonnen.

Volgens de auteur horen obscure ngo’s met een compleet gebrek aan terreinkennis en wereldverbeteraars met hun grootse idealen van solidariteit en empathie niet thuis in de humanitaire branche.

De auteur staat uitvoerig stil bij de ontstaansgeschiedenis en organisatiestructuren van de VN en gaat dieper in op de wildgroei van ngo’s. Ter lering en vermaak scheidt hij met enkele voorbeelden daarbij het kaf van het koren. Humanitarisme is immers een complexe, stressvolle en risicovolle betrekking.

Natuurlijk draait het in wezen om de ondersteuning van mensen in noodsituaties, maar volgens de auteur horen obscure ngo’s met een compleet gebrek aan terreinkennis en wereldverbeteraars met hun grootse idealen van solidariteit en empathie niet thuis in de humanitaire branche.

En last but not least geeft de auteur in dat opzicht tevens enkele aanbevelingen om de humanitaire werkbeginselen zoals die ooit door het Rode Kruis werden opgesteld verder aan te vullen met de principes van taal en en menselijke waardigheid. Terwijl beide principes eigenlijk om een diepgaande uiteenzetting vragen, stipt de auteur enkel de belangrijkste aspecten ervan aan.

Ter illustratie van het belang van het werkprincipe van taal in de humanitaire hulp sluit ik af met een eigen voorbeeld: Toen de ontvoering van de Chibokmeisjes door Boko Haram in het hoge noordoosten van Nigeria in 2014 wereldnieuws werd, stuurde de Belgische overheid een klein team om psychologische bijstand te verlenen aan de ouders van de ontvoerde schoolmeisjes. Deze lovenswaardige operatie werd echter snel afgeblazen omwille van communicatieproblemen. In Nigeria is de Engelse taal van de Victoriaanse kolonisator van weleer nog steeds de officiële administratietaal, maar in het dagelijkse leven spreken Nigerianen er allemaal wel hun eigen moedertaal zoals het Kanuri en Hausa de belangrijkste gesproken talen zijn in het hoge noordoosten van het land. De auteur stelt dan ook terecht dat het Engels als de universele werktaal in de humanitaire branche wel praktisch is, maar allerminst een neutraal gegeven.

Bruno De Cordier, Van de nood een deugd maken: hoe humanitaire hulp werkt is uitgegeven bij Academia press.

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.