Kerstmis met Jack Ma of hoe Alibaba de wereld verovert

In zijn boek over Alibaba beschrijft Duncan Clark de opkomst van een gigant op het gebied van e-commerce, die zich ook in Europa steeds meer roert. Maar meer dan dat, staat Alibaba symbool enerzijds voor de opkomst en transformatie van China, en anderzijds voor de verandering van de wereldeconomie naar één die door internetplatforms wordt gedomineerd. Én voor het supertalent van oprichter Jack Ma, ook wel Jack Magic genoemd.

  • WEF (CC BY-NC-SA 2.0) WEF (CC BY-NC-SA 2.0)

Kerstmis ligt weer achter de rug. En in een poging die vermaledijde wereldvrede dan toch tot stand te brengen, heeft u in december gezamenlijk waarschijnlijk weer voor miljoenen aan kerstkado’s ingeslagen. Onze consumptie stijgt, ondanks de crisisjaren, en er wordt steeds meer gebruik gemaakt van het wereldwijde web om de beste presentjes in te slaan voor familie en vrienden. E-commerce was in België in recordjaar 2015 goed voor een omzet van liefst 8,2 miljard euro (aldus BeCommerce), waarmee dit land zich “in de betere Europese middenmoot” weet.

‘Internet [is net als] bier… het beste ligt op de bodem. Zonder de belletjes smaakt het bier verschaald en zou niemand er een slok van willen nemen.’ - Jack Ma

Tegelijk maken honderden miljoenen Chinezen gebruik van Taobao of Tmall, of een ander onderdeel van Alibaba, voor meer dan 750 miljard dollar aan producten per jaar. En dat geldt enkel voor aankopen via Alipay, de PayPal van Alibaba. Op 11 November 2015 (“Singles’ Day” in China) verwerkte Alipay liefst 5,1 miljoen betalingen. In de eerste minuut. De beursgang van Alibaba, in september 2014, werd algemeen gezien als de grootste aller tijden.

Taobao, dat een soort allegaartje is van online marktkramen, en Tmall, de plek voor grote handelaars en luxemerken, vormen de kern van Alibaba, de Chinese e-commercereus, waarvan de lof door Duncan Clark wordt bezongen in zijn boek Alibaba - Jack Ma en het grootste internetbedrijf ter wereld. Als internetplatform, zonder ook maar één product zelf te bezitten (net als Uber, Airbnb etc), is Alibaba sinds 1999 eerst als B2B-bedrijf uitgegroeid tot een gigant die zich met vrijwel alle terreinen van internetplatforms en -communicatie bezighoudt, en bewonderd wordt door vriend en vijand.

Jack Magic

Alibaba lijkt in eerste instantie een klassiek succesverhaal van een ambitieuze ondernemer die een niche ontdekt en zo, meeliftend op de mogelijkheden van zijn tijd, marktleider werd op internet. Maar helemaal klassiek is het verhaal niet: in tegenstelling tot internetmiljardairs als Steve Jobs of Mark Zuckerberg is Ma bijvoorbeeld allerminst een wiskundig genie. Zelf gaat de bescheiden man er in zijn vele, bevlogen geregeld prat op dat zelfs Kentucky Fried Chicken hem in zijn tienerjaren niet wilde hebben: als enige van 24 kandidaten werd hij afgewezen.

In die pionierstijd fungeerde Alibaba’s klantenservice eerder als een technische helpdesk

Opgegroeid in armoede moest Ma van zeer ver komen. Maar de charismatische Jack sprak zeer goed Engels, wat hielp om over de internet te lezen en met investeerders in contact te komen. Om het hoofd boven water te houden verdiende Ma eerst de kost als docent Engels, richtte een vertaalbureautje op, en zijn eerste internetbedrijf: China Pages, dat niets meer was dan een zoekmachine voor Chinese bedrijven. In die pionierstijd fungeerde Alibaba’s klantenservice eerder als een technische helpdesk, voor cliënten die hulp nodig hadden hun computer te rebooten. Winstgevend waren zijn projecten nauwelijks; Ma noemt het zelf een verhaal van duizend-en-één mislukkingen.

Wie het boek leest van Duncan Clark, een voormalig (Amerikaanse) zakenbankier die in Alibaba’s beginjaren als adviseur in de entourage van Ma verbleef, ziet dat er achter allerlei bedrijfsconcepten veel meer schuilgaat dat het succes van Alibaba verklaart. Naast Jacks charisma was er bijvoorbeeld een gezonde dosis geluk met investeringen van grote spelers die op het juiste moment kwamen. En, eerlijk is eerlijk, hij nam ook enkele heel slimme bedrijfsbeslissingen.

Klant en China op één

Alibaba, met zijn platte hiërarchie en beroemde bedrijfscultuur, is in de eerste plaats een bedrijf van Chinezen voor Chinezen, met de klant op één, wat tevens de reden is dat Alibaba in Europa nog wat aan naamsbekendheid te winnen heeft. Ma hield koste wat kost vast aan deze strategie. Te midden van de interessante anekdotes die het boek rijk is, beschrijft Clark hoe zeldzaam kwaad Jack eens werd toen iemand de chatfunctie op Taobao, cruciaal voor de virtuele Chinese community, een minder prominente plek wilde geven ten behoeve van meer ruimte voor advertenties.

Bovendien koos Ma welbewust zijn investeerders uit, zonder al teveel macht uit handen te geven. En dat loonde: concurrent eBay ging in China al in 2004 ten onder door Amerikaanse websites op te bouwen die helemaal niet beantwoordden aan wat de Chinese consument wilde zien. Toen het bedrijf de website ook nog eens ging hosten op een server in Silicon Valley en zo slachtoffer werd van de ‘Great Chinese Firewall’ met een trage internetverbinding, viel definitief het doek.

China’s opening voor internet en ondernemerschap

Het succes typeren als ‘meeliften op de mogelijkheden van zijn tijd’ doet Alibaba en Jack Ma dus zeer tekort. Maar die mogelijkheden waren wel uniek, en Ma maakte er in alle opzichten perfect gebruik van. Een smaakvol geschreven deel van Clarks boek vertelt over de Chinese overheid en de mogelijkheden die geboden werden door geleidelijk ondernemerschap toe te staan en het internet toe te laten.

Cruciaal is dat het jarenlange starre overheidsmonopolie op alle segmenten van de economie de schok des te groter maakte toen de markt halverwege de jaren ‘80 geleidelijk werd opengesteld. Een ongebreidelde ondernemersgeest en toegang tot kapitaal veroorzaakte een explosieve groei van de private sector. En de reden dat de online verkoop van producten in China zulke duizelingwekkende vormen heeft aangenomen, is mede dat door hoge vastgoedprijzen, een belangrijke inkomstenbron voor de overheid, de traditionele detailhandel in China lang niet zo ontwikkeld en efficiënt is als in bijvoorbeeld Europa. Alibaba bediende ondernemers op hun wenken met zijn online diensten, toen de vraag van Chinese consumenten eenmaal begon te stijgen.

Namaak

Alibaba’s verhouding met de Chinese staat is overigens een gecompliceerde. Enerzijds vormde die vooral een belemmering, bijvoorbeeld om buitenlandse investeringen aan te trekken, maar tegelijk schroomt Ma ook niet om het voor de overheid op te nemen. In 2010, toen Google een aanvaring kreeg met de Chinese regering over censuur en hacking, kreeg het steun van Yahoo maar niet van Alibaba. Dit kwam het bedrijf op nogal wat kritiek te staan.

De grootste kanttekeningen die doorgaans bij Alibaba worden geplaatst hebben echter eerder te maken met beschuldigingen van piraterij. Dit laatste heeft vooral te maken met de enorme stroom namaakartikelen die in China worden geproduceerd (vaak in dezelfde fabrieken en in dezelfde productielijn als de echte), en die via de online platforms een gemakkelijke afzetmarkt weten te vinden. Het levert geregeld forse kritiek op, ook van de Chinese overheid, en na jarenlang afwezigheid werd Taobao in december 2016 opnieuw op de zwarte lijst van de US Trade Representative geplaatst.

Duncan Clark gaat dergelijke controverses niet uit de weg, maar zijn beschrijving van de conflicten is soms helaas wat summier, zonder bijvoorbeeld de volledige politieke context te geven. Vaak beperkt hij zich ertoe de verschillende kanten van het verhaal te vertellen, zoals hij in het geval van de piraterijbeschuldigingen terecht stelt dat e-commerce zowel deel uitmaakt van het probleem als van de oplossing: namaakartikelen kunnen effectiever via internet verspreid worden dan offline, maar overtreders kunnen ook effectiever via internet worden opgespoord en bestreden.

Soms blijft analyse helaas wat achterwege, ten voordeel van het kwistig rondstrooien met soms maar half begrijpelijke Jack Ma-quotes.

Soms blijft analyse helaas wat achterwege, ten voordeel van het kwistig rondstrooien met soms maar half begrijpelijke Jack Ma-quotes. Vragen die gerechtvaardigd zijn; over bijvoorbeeld de impact van de e-commerce en internetplatforms op de wereldeconomie, of de rol die het speelt in de opkomst van China, stelt Clark niet. Hij beperkt zich tot het bespreken van Alibaba zelf. Noodzakelijke vragen zijn echter welke ondernemers precies hiervan profiteren en wie minder, of de e-commerce nu juist banen creëert of weghaalt, en hoe de koeriers die alle pakketten van het internetplatform moeten afleveren binnen een concurrerende tijsspanne dit alles beleven.

Alibaba - Jack Ma en het grootste internetbedrijf ter wereld is het verhaal van een getalenteerde en visionaire zakenman, die alle hoeken van het internet aan het verkennen is. Naast tal van anekdotes biedt het boek een boeiende kijk in de wereld van internetbedrijven, en helpt het ook om inzicht te krijgen in de diverse investeringen en bedrijfsbeslissingen. En indirect vindt men er een smeuïg verhaal in over de opkomst van China en de vroege jaren van het internet.

Wat de toekomst betreft: in Europa gaan we in elk geval nog veel van Alibaba horen. Met name via AliExpress gooit het bedrijf steeds hogere ogen, hoewel dat het vooralsnog aflegt tegen bijvoorbeeld eBay, Zalando, en Amazon. Maar terwijl AliExpress zich met Chinese merken richt op de Europese consument, vinden Europese handelaars via Tmall een grote potentiële afzetmarkt bij de Chinezen. En ditzelfde Alibaba kondigde recent aan in zee te gaan met expeditie-reus Maersk, om ook de logistieke afhandeling van zijn pakketjes meer onder controle te krijgen. Dat kan wel eens gevolgen hebben voor traditionele bedrijven.

Ma leest ter inspiratie boeken over Steve Jobs en Elon Musk en vele andere ‘bedrijfsgoeroes’, maar een ieder die graag leest over dergelijke karakters en graag wil horen hoe falen slechts het begin is van succes zal Jack Ma aan die rij moeten toevoegen. Ma zelf heeft intussen zijn zakenimperium fors uitgebreid, en verkent alle hoeken en gaten van het internet. Zo namhij Youku Tudou, het Chinese Youtube over, investeerde hij in Lyft, de belangrijkste concurrent van Uber in de VS, en heeft hij zelfs zijn eigen film- en tv-studio (Alibaba Pictures).

Met als ambitie het grootste entertainmentbedrijf ter wereld te worden, probeert Ma via big data vraaggestuurd in de behoefte van de consument te voorzien. U bent dus gewaarschuwd.

Alibaba - Jack Ma en het grootste internetbedrijf ter wereld door Duncan Clark, wordt uitgegeven door Nieuw Amsterdam, ISBN 978-90-4682-165-7

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.