JIMMY P. : Topografie van een zieke ziel

Westernfan Arnaud Desplechin opent zijn eerste Amerikaanse film met beelden van native Americans (Blackfeet indianen) in de wijdse Amerikaanse plains, het archetypische westernlandschap dat filmregisseurs genaamd Sam (Fuller en Peckinpah) gebruikten om de malaise van de nieuwe wereld in kaart te brengen. De natuur maakt deel uit van een metafoor bij een cineast die ook in een Engelstalig drama zijn Franse roots trouw blijft. Met name zijn voorliefde voor anti-naturalistische en theatrale films waarin taal de sleutel is die toegang biedt tot de belaste geest van fragiele zielen.

De onrust die de rode draad vormt door Desplechins oeuvre, van de thriller La Sentinelle tot het familiaal psychodrama Un conte de Noël, vormt ook de onderstroom van JIMMY P., een freudiaanse studie waarin twee outsiders elkaar vinden (lees: elkaar doorgronden en helpen). Het ene verhaal verbergt het andere: de ontmoeting tussen de dokter en zijn patiënt brengt ook de disfunctionele manier waarop een samenleving jarenlang omging met de oorspronkelijke bevolking in beeld. Achter de ene onderdrukking (verdringing van gevoelens van schuld en verlies) schuilt de andere onderdrukking (verbanning van mensen die ‘anders’ zijn). Zieken en ziektes zijn niet wat ze lijken.

JIMMY P. is gebaseerd op ‘Jimmy P., psychothérapie d’un Indien des plaines’ van de Franse psychotherapeut Georges Devereux en vertelt het verhaal van twee ballingen, een Joods-Roemeense analist uit New York en een Blackfeet indiaan uit Montana die na een reis dwars door Amerika elkaar ontmoeten in een psychiatrische kliniek ergens in Kansas. Jimmy blijkt na WOII beschadigd van het front teruggekeerd. Zijn hoofdpijn, tijdelijke blindheid en catatonische episodes worden aanvankelijk gezien als symptomen van hersenbeschadiging of schizofrenie. Maar de twee voor het establishment ‘hopeloze gevallen’ vinden elkaar. Als overlevenden van twee historische genocides (in de Oude en de Nieuwe Wereld) zijn ze empathisch genoeg om lijden, onderdrukking en vervreemding te zien. En om elkaar te inspireren om (opnieuw) sociale wezens te worden voor wie emoties geen ziekte zijn.

De krachttoer van Desplechin is dat hij een drama, gestoeld op de gesprekken van twee individuen, levendig, gelaagd en boeiend weet te houden.

De krachttoer van Desplechin is dat hij een drama, gestoeld op de gesprekken van twee individuen, levendig, gelaagd en boeiend weet te houden. Hij slaagt erin visuele equivalenten te vinden voor de klinische taal van Devereux terwijl Del Torro en Amalric ook communiceren via blikken, stiltes en gebaren. Hoe iets getoond wordt is even belangrijk als wàt er getoond wordt, net zoals hoe iets gezegd (of verzwegen) wordt even belangrijk is als wat er gezegd (of verzwegen) wordt. Resultaat is een subtiele mix van humor en tragedie met complexe personages en een verhaal dat inzoomt op de menselijke psyche om uiteindelijk de zieke ziel van mensen te verbinden met hun samenleving.

JIMMY P. is ook het portret van een trieste, tragische held. Een reus met sombere ogen een klein hart, een fragiele macho die alleen maar vrouwen (zuster, moeder, dochter) in zijn leven kent en wanneer hij dronken in elkaar zakt en slechts door een kleine, nietige zielsverwant kan worden recht geholpen. Deze ode aan de helende kracht van taal is ook een eerbetoon aan de genezende kracht van identificatie. Beide mannen trachten te ontsnappen aan aspecten uit hun verleden en herkennen die drang in elkaar. Hun relatie is therapeutisch, en cinema heeft ook dat vermogen. Voor Desplechin is film een cocktail van beelden en woorden die een malaise helpen uitzieken.

JIMMY P is vanaf 11 september te zien in de bioscoop.

Deze recensie verscheen in het filmtijdschrift Filmmagie.

MO* mag 20 duotickets weggeven voor de avant-première op dinsdag 10 september in Cinema Sphinx in Gent. Doe mee op onze wedstrijdpagina.