Niger is wereldkampioen kindbruiden

‘Mijn tante riep me op een dag bij haar’, zegt Haoua, die nu dertien is. ‘De neef van mijn vader wilde met me trouwen. Mijn tante vroeg me of ik dat ook wilde, of ik van hem hield. Ik heb ja geantwoord, maar ik vond hem eigenlijk niet aardig. Ik begreep toen nog niet wat het betekende om te trouwen.’

Ook Ibrahim Ali, de vader van Haoua, ging akkoord met het huwelijk. ‘Ze was opstandig. Ze spijbelde en hing de hele dag op straat rond,’ vertelt hij. ‘Ik had schrik dat ze op straat slechte dingen leerde. Haoua had trouwens ook ingestemd met het huwelijk, dus ik kon haar toch niet tegenhouden?’

‘Je moet je altijd de vraag stellen of het meisje wel kan weigeren’, zegt Catherine Bélemsigri, onafhankelijk genderconsulente. ‘In Niger durven zelfs meerderjarige en hoogopgeleide vrouwen niet altijd nee zeggen als een ouder of ander familielid een echtgenoot voorstelt.’

Leeftijdsverschil

De mediane leeftijd waarop vrouwen in Niger voor de eerste keer trouwen is 15,7 jaar.

Hoe oud haar echtgenoot was, herinnert Haoua zich niet meer, maar hij was een pak ouder dan haar. ‘Vrouwen huwen doorgaans met een oudere man,’ zegt Bélemsigri. ‘Het grote leeftijdsverschil zie je lang niet enkel op het platteland. Ik ken evenzeer intellectuelen uit Niamey die een tweede vrouw nemen die dezelfde leeftijd heeft als hun dochter.’

De mediane leeftijd waarop vrouwen in Niger voor de eerste keer trouwen is 15,7 jaar. Dit cijfer ligt bij mannen bijna 9 jaar hoger: 24,6 jaar. In Niger is de wettelijk huwbare leeftijd voor meisjes 15 en voor jongens 18.
Vanaf de huwelijksceremonie verbleef Haoua overdag bij haar vader en ’s nachts bij de schoonfamilie. ‘Mijn echtgenoot woonde dichtbij. Ik zag hem af en toe, maar ik heb nooit met hem gepraat’, zegt Haoua.

‘Volgens de traditie verhuizen meisjes in Niger normaal nog niet meteen na hun huwelijk naar hun echtgenoot’, zegt socioloog Hadj Daouda Ali. ‘Maar tegenwoordig gebeurt het dat er niet gewacht wordt en het meisje eigenlijk psychisch en fysisch nog niet rijp is om het huwelijk te kunnen consumeren.’

Toen Haoua elf was, vroeg haar echtgenoot haar om bij hem in te trekken. ‘Ik heb mijn spullen verzameld en ben meteen vertrokken. Ik bereidde een avondmaal en na het eten zijn we elk apart gaan slapen. Iets later kwam hij me halen en nam me mee naar een andere kamer. Toen hij al mijn kleren uitdeed, begon ik te schreeuwen. Hij zei niets, maar bond mijn voeten vast.’

Weggevlucht

Het huis van de echtgenoot van Haoua was niet ver van waar haar vader woont. Haar jonge zusje hoorde Haoua schreeuwen en waarschuwde haar vader. Hij klom over de muur en gaf de echtgenoot een uitbrander. ‘Mijn vader nam me bij de hand en we zijn meteen vertrokken. Hij gaf me zijn boubou (lang gewaad, ldv), want ik had geen tijd gehad om mijn kleren terug aan te trekken. We zijn naar huis gegaan en ik ben gaan slapen.’

‘Het was mijn neef maar ik wist niet wat er in hem omging,’ zegt Ibrahim, Haoua’s vader. ‘Hij was niet geduldig genoeg. Ik dacht dat hij ging wachten, omdat dat in onze gemeenschap de gewoonte is. Ik ben zelf ook met mijn eerste vrouw getrouwd toen ik 9 was, maar ze is pas bij mij gekomen toen ze 15 was.’

Enkele dagen later bracht Ibrahim Haoua terug naar haar schoonfamilie. ‘Ik ben daar één nacht blijven slapen. ’s Ochtends ben ik weggevlucht. Mijn schoonvader had me zien vertrekken, maar hij wist niet dat ik niet van plan was om ooit nog terug te keren.’

Terug naar school

Haoua nam op aanraden van haar nicht contact op met Saa Gado, coördinator gender en kinderrechten van de ngo Plan Niger. ‘Ik ben meteen met haar vader gaan praten,’ vertelt Gado. ‘Hij zei dat hij achter het huwelijk stond omdat ze niet naar school ging. Hij had schrik dat ze zwanger zou worden voor ze getrouwd was. Ik heb hem verzekerd dat Plan zou helpen haar terug naar school te sturen. Daarop besloten beide families het huwelijk te annuleren.’

‘Ik ben blij dat Haoua terug naar school gaat’, zegt Ibrahim. ‘Het is belangrijk voor haar toekomst. Als ik nu zou zien dat een van mijn vrienden van plan is om zijn jonge dochter uit te huwelijken, zou ik hem aanraden om haar toch eerst te laten studeren.’

Er is een sterke link tussen de prevalentie van kindhuwelijken en het onderwijsniveau in Niger. 81 procent van de meisjes die niet naar school gaan en 63 procent die enkel basisonderwijs genoten, trouwen voor ze achttien zijn, in vergelijking met 17 procent van de meisjes die secundair onderwijs of hoger volgen. Dat blijkt uit een peiling van Demographic and Health Surveys (DHS) in 2006 onder vrouwen tussen 20 en 24 jaar. Stoppen met school kan zowel een oorzaak als een gevolg zijn van kindhuwelijken.

‘Daarom is het zo belangrijk om meisjes zo lang mogelijk op school te houden’, zegt Gado van Plan Niger. ‘Je moet op meerdere niveaus tegelijk werken. Mensen moeten begrijpen hoe belangrijk onderwijs is, maar je ook zorgen dat de leerkrachten goed zijn, dat er schoolboeken zijn en dat er passende infrastructuur is.’

Risico op kindhuwelijken

‘De grootste angst van veel ouders is dat hun dochter zwanger wordt voor ze getrouwd is’, zegt Gado. ‘Als er in hun dorp geen middelbare school is, houden sommige ouders hun dochter liever thuis dan haar alleen de lange weg naar school te voet te laten afleggen.’

In Yambaré, een dorp met 1500 inwoners op vijfentwintig kilometer van Dosso is er enkel een kleuter- en lagere school. ‘Er is een middelbare school op vier kilometer van hier’, vertelt de dorpschef. ‘Sommigen zijn te klein om de afstand te wandelen. De meesten stoppen met school na één of twee jaar. We zouden eigenlijk hier een middelbare school willen hebben.’

Yambaré is één van de twintig dorpen in de regio Dosso die door Plan aangeduid werden als dorpen met een groot risico op kindhuwelijken. Op de vraag wat de gangbare leeftijd is waarop meisjes in zijn dorp trouwen, antwoordt de dorpschef van Yambaré: ‘Achttien jaar.’ Een meisje zegt iets in het Djerma, de lokale taal, waarop er wat rumoer ontstaat tussen alle mensen die intussen het interview zijn komen volgen.

‘Normaal trouwen meisjes hier tussen vijftien en achttien jaar,’ corrigeert de dorpschef. ‘Het gebeurt wel eens dat een meisje al vroeger trouwt, maar dat is uitzonderlijk.’ Later zegt het meisje in het Frans, terwijl niemand het kan horen: ‘Ze zeggen dat het uitzonderlijk is, maar dat is niet waar. Ik ken verschillende meisjes die op hun veertiende getrouwd zijn.’

Het meisje heet Hassane en is zeventien jaar. Ze maakt deel uit van een groep jongeren in het dorp die samen met Plan werken rond de promotie van onderwijs. Ze wijst een meisje aan en zegt: ‘Dat is een vriendin van mij. Ze is nu negentien, maar is getrouwd toen ze vijftien was en intussen heeft ze al twee kinderen. Ik heb haar proberen overtuigen om naar school te blijven gaan, maar ze zei dat ze niet meer wilde gaan omdat ze niet kon volgen.’

Seksuele voorlichting

‘Als meisjes niet op tijd trouwen, lopen ze het risico om zwanger te worden voor ze getrouwd zijn.’

‘Vroeger trouwden de meisjes pas op latere leeftijd’, zegt een onderwijzer van Yambaré. ‘Tegenwoordig, met de modernisering, zijn meisjes al vroeger geïnteresseerd in mannen. Als ze niet op tijd trouwen, lopen ze het risico om zwanger te worden voor ze getrouwd zijn.’

Op de vraag of een voorhuwelijkse zwangerschap dan enkel de fout van het meisje is, blijft het even stil tot de onderwijzer zegt: ‘De vrouw moet zich er tegen beschermen, maar het is natuurlijk ook de fout van de jongen.’ Een oudere vrouw reageert meteen: ‘Sommige meisjes doen er alles aan om zwanger te geraken, je moet er echt mee uitkijken.’

Volgens genderconsulente Bélemsigri klopt het dat de context veranderd is en dat meisjes op jongere leeftijd met seksualiteit bezig zijn. ‘Het is de taak van de ouders om hier met hun kinderen over te praten. Zowel met de jongens als met de meisjes. Helaas is dit een heel zwak punt in Niger.’

‘Vroeger organiseerden sommige gemeenschappen in hun dorp zelf een soort van seksuele voorlichting voor jongeren,’ zegt Belemsigri. ‘Dit zijn tradities die helaas aan het verdwijnen zijn. We moeten terug meer op zoek naar de positieve aspecten uit onze tradities.’

Gevoelig

‘De Nigerese staat is zwak. Hij heeft zelf niet de grote middelen om de bevolking te overtuigen van het nut van de beleidskeuzes.’

Op dit moment wordt in Niger weinig aanstalten gemaakt om de wettelijk huwbare leeftijd van meisjes op te trekken tot 18 jaar. Een wetsontwerp voor de bescherming van meisjes op school – dat het thema van kindhuwelijken op een onrechtstreekse manier benaderde – belandde na verzet van enkele radicale islamitische organisaties in de koelkast. De gematigde islam overheerst nochtans in Niger, waar 95 procent van de bevolking moslim is.

‘De meerderheid van de religieuze leiders is veeleer passief,’ zegt Maman Sani Sanda, socioloog en freelance ontwikkelingsconsultant. ‘Het zijn slechts enkele groepen die zich telkens verzetten en daarbij veel kabaal maken. Voor hen liggen thema’s als kindhuwelijken heel gevoelig. Als je als politicus verhindert dat ouders hun kinderen kunnen beschermen tegen een buitenhuwelijkse zwangerschap, moet je niet verwachten dat je de volgende keer nog verkozen zal geraken. Niet alle politici hebben dus de moed om te zeggen dat kinderen beschermd moeten worden en naar school moeten kunnen gaan.’

‘De Nigerese staat is zwak. Hij heeft zelf niet de grote middelen om de bevolking te overtuigen van het nut van de beleidskeuzes,’ zegt Sanda. ‘Daar waar er wel de moeite wordt genomen om de traditionele en religieuze leiders te sensibiliseren, zit er meestal de financiering van Unicef of het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA) achter. Dat maakt de staat nog zwakker. Eigenlijk is dit symptomatisch voor wat er in Niger gebeurt. De middelen lopen altijd via ngo’s of internationale organisaties en de overheid heeft geen leiding over wat er gebeurt.’