Reportage uit de banlieue: ‘Het nieuwe Frankrijk wordt in de volkswijken opgebouwd’

Macron heeft gewonnen, ook in de banlieues. Maar het absenteïsme tijdens de parlementsverkiezingen vertelt een ander verhaal. En ook wie een radicaal antiracistisch discours hanteert, beantwoordt niet aan de verwachtingen. Wie de problemen in de volkswijken wil aanpakken, moet op het terrein komen en niet alleen met grote idealen in de hoofdstad zwaaien. MO*journaliste Samira Bendadi trok naar de banlieues van Parijs.

I n Montreuil Sous-Bois, een gemeente in het departement Seine Saint-Denis, sijpelen de deelnemers het gebouw La Parole Errante binnen. Koffie en thee staan klaar op een grote tafel in de binnentuin. Groepjes worden gevormd en micro’s uitgetest. Straks gaat de “Staten-Generaal van de gezinnen” van start. Een dag rond opvoeding en overdracht.

Het initiatief komt van het “Moedersfront”, een organisatie die werd opgericht door politicologe Fatima Ouassak, auteur van het boek Discrimination/Classe/Genre/Race en blogster Diariatou Kebe, auteur van het boek Maman noir et invisible.

Collectieve strategieën

‘Wij zijn hier niet om problemen vast te stellen of om ze te benoemen’, zegt Ouassak. ‘We weten heel goed wat we meemaken. Het schoolsysteem is niet voor ons. Het werkt niet in ons voordeel en de cijfers bewijzen het. Kijk maar naar de oriëntatie van de leerlingen, naar wie naar een algemeen vormend onderwijs wordt doorverwezen en wie in een beroepsschool terechtkomt’. ‘

© Samira Bendadi

Fatima Ouassak van het ‘Moedersfront’ vindt het veel nuttiger en efficiënter om zich op lokaal niveau in te zetten

De bedoeling vandaag is om na te gaan wat we ertegen kunnen doen. Wij willen collectieve strategieën ontwikkelen om ons te verdedigen. Het probleem is dat het heel erg moeilijk is om ons op lokaal niveau te organiseren. Alles is vergrendeld, of het nu gaat om het oprichten van een oudervereniging of iets anders, alles wordt in het werk gezet zodat we ons niet kunnen organiseren’.

Fatima Ouassak die in een vorig leven activiste was binnen de autonome radicale beweging Les Indigènes de La République, gelooft niet meer in actie voeren op nationaal vlak. Ze vindt het veel nuttiger en efficiënter om zich op lokaal niveau in te zetten. ‘Wij hebben kleine successen nodig. Alleen op die manier kunnen mensen in de volkswijken vertrouwen in zichzelf opbouwen en het nut van in actie treden inzien’.

‘Wij hebben kleine successen nodig. Alleen op die manier kunnen mensen in de volkswijken vertrouwen in zichzelf opbouwen’.

‘En het moet niet over grote thema’s gaan, maar eerder over die problemen waarmee mensen dagelijks geconfronteerd worden. Zoals het probleem van het middagmaal op school bijvoorbeeld’.

‘Het is in Frankrijk niet mogelijk om aan de school te vragen om geen vlees aan uw kind te geven’, zegt de politicologe. ‘Kinderen worden verplicht om ervan te proeven en dat is een probleem voor heel veel moslimgezinnen. Vooral voor moeders die daardoor genoodzaakt worden om zich elke middag van het werk naar school te haasten, het kind af te halen, opnieuw terug naar school te brengen om zich dan opnieuw naar het werk te haasten’.

‘In sommige scholen worden moeders niet toegelaten om kinderen bij buitenschoolse activiteiten te begeleiden omdat ze een hoofddoek dragen’.

‘Mij inzetten voor dit soort problemen betekent niet dat ik me uitsluitend rond thema’s die verband houden met geloof wil engageren’, zegt Fatima Ouassak. ‘Wat de kantine van de school betreft, wil ik het niet alleen over vlees hebben, maar ook over de kwaliteit van het voedsel dat in de scholen geserveerd wordt. En als er morgen een probleem zou ontstaan rond pakweg tulpen op school dan wil ik me daarvoor ook inzetten’, benadrukt ze.

© Samira Bendadi

Ouders tijdens de middagpauze in La Parole Errante in Montreuil

Sociale media

‘Er niets nieuws onder de zon wat de situatie in de banlieues betreft’, zegt sociale media-activiste Sihame Assbague. ‘De problemen die we dertig jaar geleden kenden, zijn nog altijd aanwezig’, zegt ze. ‘Er is een opeenstapeling van vele lagen van discriminatie en segregatie. Op school, bij de zoektocht naar werk, tijdens de politiecontroles,…’.

‘Frankrijk heeft het moeilijk om zoiets als raciale problemen te erkennen. Men wil doen geloven dat er geen raciale problemen zijn. Er zijn alleen maar sociale kwesties. Alsof het ene niet met het andere kan samengaan. En zolang we in Frankrijk niet kunnen begrijpen dat we niet gelijk zijn en dat we op basis van huidskleur of op basis van reële of veronderstelde herkomst, van reële of veronderstelde religie niet dezelfde kansen, niet hetzelfde respect en niet dezelfde rechten hebben, zullen er geen maatregelen komen die de problemen van de volkswijken echt aanpakken’.

Sociale media hebben volgens Sihame Assbague heel wat doen bewegen in de strijd van wie ze “les racisés”, de geraciseerden, noemt. Het feit dat de activiste me te woord staat, is hoogst uitzonderlijk. ‘We hebben de media niet nodig’, zegt ze. ‘We kunnen onze boodschap verspreiden zonder hen. De media waren nooit in ons geïnteresseerd.’

‘Als ze het over de inwoners van de volkswijken hebben, dan is het om ze te stigmatiseren, om kwesties als seksisme, antisemitisme, geweld en homofobie te racialiseren. Men maakt gebruik van de figuur van de inheemsen, om een anders-zijn te construeren dat Frankrijk geruststelt over haar nationale identiteit. Maar men spreekt niet over de echte problemen van de mensen die in de volkswijken wonen. En dat doen de politieke partijen ook niet’.

De juiste keuze

Geloof in de bestaande structuren is er niet. Ook niet in de politiek. Montreuil ligt in één van de meest arme departementen van de Parijse banlieue en heeft de hoogste werkloosheidscijfers.

In Seine-Saint-Denis waar meer dan zestig procent van de kiezers niet is komen opdagen tijdens de laatste parlementsverkiezingen is het uiteindelijk de kandidaat van het radicaal-linkse La France Insoumise die het heeft gehaald van de kandidate van La République En Marche van president Emmanuel Macron. Het absenteïsme hier is niet nieuw. Alleen wordt het met deze verkiezingen opnieuw bevestigd.

Tijdens de presidentsverkiezingen heeft de banlieue in de tweede ronde massaal voor Macron gestemd.

En toch heeft president Macron aanhang in de banlieues. Tijdens de presidentsverkiezingen hebben de banlieues in de tweede ronde massaal voor hem gestemd. Begrijpelijk, want men wilde de extreemrechtse Marine Le Pen de pas afsnijden.

Maar ook in de eerste ronde deed Macron het met een score tussen 20 en 25 procent van de stemmen niet zo slecht. Hij kwam als tweede na de kandidaat van La France Insoumise van Jean-Luc Mélenchon. Deze laatste had in de eerste ronde tussen 35 en 45 procent van de stemmen behaald. In de banlieues, waar de werkloosheid twee keer en een half zo hoog is als het nationale gemiddelde, en waar een eigen zaak opstarten vaak de enige mogelijke manier is om aan werk te geraken of om werk te geven, is Macron voor velen de juiste keuze.

En hij heeft tijdens zijn campagne heel wat beloofd. Zo wil hij 10.000 politieagenten extra aanwerven en de buurtpolitie die Sarkozy had afgeschaft opnieuw invoeren. Hij vindt onderwijs enorm belangrijk en daarom wil hij het aantal leerlingen in de startklassen halveren en beloofde hij om werk te maken van meer sociaal gemengde scholen en een nultolerantie voor politiegeweld.

Een voluntaristisch beleid, vonden critici meteen. Voorlopig heeft Macron aangetoond dat hij meent wat hij beloofde. Zo is de helft van de kandidaten van zijn partij vrouw en 13 procent heeft een Maghrebijnse, Afrikaanse of Aziatische achtergrond. Maar de krant Libération merkt op dat het, ondanks de vernieuwing en het grote aantal nieuwkomers in de politiek, toch altijd gaat om hooggeschoolde kandidaten, kaderleden of beoefenaars van een vrij beroep, mensen die in vele gevallen op meer dan één terrein actief zijn.

© Samira Bendadi

Montreuil ligt in één van de meest arme departementen van de Parijse banlieue en heeft de hoogste werkloosheidscijfers.

Verlicht patronaat

‘Het programma van Macron is het programma van het ‘verlichte patronaat’, zegt journalist en specialist van extreemrechts René Monzat. ‘Zijn teksten komen rechtstreeks uit patronale denktanks. Het Instituut Montaigne maakte het werk van een academica, dat religieuze discriminatie bij aanwervingen onthulde, breed bekend bij de publieke opinie’.

‘Macron gelooft dat discriminatie slecht is voor de economie. Een rapport dat vorig jaar verschenen is, zegt dat discriminatie jaarlijks 150 miljard euro aan de Franse economie kost. Als er minder discriminatie zou zijn, zouden meer mensen tewerkgesteld worden en zouden de arbeidskosten verminderen. Het rapport werd in september gepubliceerd en in januari integreerde Macron de verantwoordelijke voor deze studie in zijn team’.

Liberale gelijkheid

‘Het idee van gelijkheid ligt voor Macron in de startpositie. Zet iedereen op de startlinie en iedereen zal op hetzelfde moment aankomen’, zegt René Monzat. ‘De start is de school bijvoorbeeld, daarom moeten er veel middelen komen voor de lagere school in de volkswijken. En daar is dus niets op tegen. Maar het vertolkt dat idee van gelijkheid aan het startmoment, een liberale gelijkheid die helemaal niet overeenkomt met de gelijkheid zoals links het ziet’.

‘Het is een gelijkheid waarover men heeft nagedacht, waarin Emmanuel Macron gelooft en die hij wil realiseren. Het is niet iets dat hij zomaar zegt om stemmen te winnen. Er is een sociale basis voor zijn visie. Het schoolsysteem in de banlieues is volledig geblokkeerd maar het onderwijssysteem in zijn geheel met de universiteiten en de hogescholen is niet helemaal afgesloten’.

‘Er zijn mensen die sociaal gepromoveerd zijn. Het archetype van een HR-verantwoordelijke in een bedrijf is een vrouw en ze heet Samira.’

‘Er zijn mensen die sociaal gepromoveerd zijn. Het archetype van een human resources-verantwoordelijke in een bedrijf is een vrouw en ze heet Samira. Meisjes presteren op school beter dan jongens. Dat is wereldwijd het geval. In Frankrijk valt het op dat HRM een specialisatie is van Maghrebijnse vrouwen. Tien jaar geleden waren het vooral apothekers, mannen en vrouwen, binnen deze gemeenschap. En het is een gemeenschap die oververtegenwoordigd is in een studierichting als geneeskunde’.

‘Dat is in alle landen van de wereld zo. Wanneer een gemeenschap met een migratieachtergrond aan sociale promotie doet, doet ze dat op het niveau van het culturele kapitaal en niet op het financiële kapitaal. Het culturele kapitaal kan men verwerven binnen één generatie. Dat Macron hier gebruik van maakt, is slim en helemaal niet negatief.’

Voor Houria Bouteldja van de Parti des Indigènes de la République, is de nieuwe Franse president beter dan zijn voorganger. ‘Macron is geen islamofoob’, zegt ze. Maar of hij met de juiste antwoorden zal komen is niet zo zeker. ‘Macron zal ons wiegen. Hij wil een sterk Frankrijk. Hij kan zich geen interne conflicten veroorloven. Hij wil het binnenland pacificeren om het imperialistische Frankrijk te versterken’, zegt ze.

Verankering in de wijken

Maar aan grote theorieën hebben de mensen in de volkswijken niet veel. Ook al hanteert politicologe Fatima Ouassak hetzelfde jargon als dat van Les Indigènes de la Rèpublique, toch verwijt ze organisaties die op nationaal vlak actief zijn hun gebrek aan voeling met de banlieue. ‘Veel van die organisaties hebben geen achterban in de wijken’, zegt ze.

‘En we weten heel goed dat het politieke spel aan de basis wordt gespeeld. Als je diegenen die van jou zijn niet mee hebt dan ben je geïsoleerd. Daarom willen we ons in de wijken verankeren. Dat verplicht de mensen om water in hun cola te doen en laat hen een ander discours produceren’, zegt de oprichtster van het Moedersfront.

‘Als je diegenen die van jou zijn niet mee hebt, dan ben je geïsoleerd’

Het ongenoegen van Fatima Ouassak komt overeen met de kritiek op de Mars voor Waardigheid en Rechtvaardigheid die op 19 maart in Parijs werd georganiseerd. De eerste editie van de Mars in 2015 was een initiatief van een tachtigtal vrouwen. Zij wilden, in naam van alle bevolkingsgroepen die met racisme te maken hebben, het politiegeweld in de volkswijken aanklagen.

Het collectief stond erop om volledig onafhankelijk te blijven van alle bestaande organisaties en structuren. De kritiek die het toen kreeg was dat het een anti-blanke betoging organiseerde.

In deze tweede editie heeft initiatiefneemster Nawal Bentounsi, zus van de achtentwintig jarige Amine die in april 2012 door een politieagent werd doodgeschoten, de hand uitgestoken naar al wie zich herkent in de strijd tegen repressie. Tal van organisaties, vakbonden en zelfs politieke partijen hebben aan de betoging deelgenomen.

De kritiek deze keer was dat de initiatiefnemers zich hebben laten recupereren en dat ze niet geprobeerd hebben om mensen uit de banlieue te mobiliseren. Sommigen hadden het zelfs over een ‘militante bourgeoisie’ die in naam van de volkswijken spreekt maar die los staat van deze wijken en er geen achterban heeft.

Sterk maar fragiel

Omar Slaouti, leerkracht en activist binnen verschillende organisaties, erkent de noodzaak om een wisselwerking te hebben tussen het nationale en het lokale. ‘Want het verzet moet lokaal opgebouwd worden’, zegt hij.

‘We kunnen niet aan het lokale werken als we het niet in een algemeen nationaal perspectief plaatsen’.

‘Maar tegelijkertijd kunnen we niet aan het lokale werken als we het niet in een algemeen nationaal perspectief plaatsen. Politiegeweld in Argenteuil bijvoorbeeld is niet een probleem van de politie van Argenteuil met de jongeren van Argenteuil. Het is een nationaal probleem dat te maken heeft met de structuren van de Franse staat en haar koloniale geschiedenis’.

‘Soms zijn er spanningen tussen het lokale en het nationale maar in de meeste gevallen slagen we er wel in om de twee dimensies aan elkaar te koppelen’, zegt hij.

© Samira bendadi

Solidariteit met de Palestijnse gevangenen in hongerstaking. Place de l’Opera, Parijs mei 2017

Mijn gesprek met Omar Slaouti vindt plaats in de buurt van Place de L’Opera, waar een demonstratie uit solidariteit voor de Palestijnse gevangenen in hongerstaking net afgelopen is. ‘Uiteindelijk is alles met alles verbonden. Of we nationaal of lokaal actief zijn, we blijven afhankelijk van elkaar. De situatie in de volkswijken is verbonden met de situatie in de landen van herkomst. Als het daar niet beter wordt, wordt het hier ook niet beter. Er is een sterke band tussen de banlieue in Frankrijk en de banlieues van de wereld en dat verklaart de grote identificatie in de wijken met de Palestijnen bijvoorbeeld’, zegt Slaouti.

Voor René Monzat is er nu meer samenwerking tussen de autonome organisaties van mensen met een migratieachtergrond en de traditionele organisaties die werken rond racisme en mensenrechten. ‘De bewegingen uit de volkswijken, zoals de beweging tegen politiegeweld, zijn sterk want ze zijn gedragen door families, door gewone mensen’, zegt hij.

‘Maar ze zijn ook fragiel want ze kunnen ook gemakkelijk aangepakt worden omwille van wat een familielid mispeuterd zou hebben. Dat is al eens gebeurd en het werkt’.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.