523 jaar na Columbus: de inheemse strijd is niet gestreden

Sinds 1992 is het niet langer mogelijk om onversneden te vieren. Dat jaar –de vijfhonderste verjaardag van de botsing tussen de militair-economische missie van Spanjaarden, Portugezen en Rooms-katholieke belangen en de inheemse beschavingen van Vuurland tot Alaska- werd de klemtoon verlegd van de triomf van het Westen naar de catastrofe voor de inheemse naties en volkeren. Het feest zou nooit meer hetzelfde zijn, en dat is goed ook.

Ik ben vandaag in Ecuador. Een Andesland met een lange geschiedenis voordat de Spanjaarden ook hier aanbelandden in 1526. Een land ook met een hedendaagse inheemse aanwezigheid op het culturele, sociale en politieke terrein. De politieke geschiedneis van Ecuador van de voorbije decennia is niet te schrijven zonder de bijzondere aanwezigheid van inheemse organisaties, opstanden en eisen. Het feit dat de jongste grondwet van Ecuador expliciet melding maakt van el buen vivir –het welbevinden, het goede leven, zeg maar geluk- is daar een uitdrukking van.

Diezelfde grondwet noemt Ecuador ook een plurinationale staat, waarmee de Quichuas (Caranqui, Otavaleños, Cayambi, Pichincha, Panzaleo, Chimbuelo, Salasacan, Tungurahua, Tugua, Waranka, Puruhá, Cañari, Saraguro) en de Awá, Chachi, Tsáchila, Canelo, Quijos, Shuar, Huaorani, Siona–Secoya, Cofán en Achuar eindelijk de erkenning kregen die ze meer dan 500 jaar moesten missen.

In de vitrine

In de aanloop naar deze verjaardag, bezocht ik gisteren het Casa del Alabado, Museo de Arte Precolombino. Een klein maar prachtig museum waar de esthetiek van de prekoloniale periode met heel veel respect voor haar spirituele oorsprong en waarde gepresenteerd wordt. Het museum is ook een bewijs van de zorg die in dit land besteed wordt aan de presentatie van zijn eigen verleden, voor buitenlandse toeristen maar ook voor de eigen bezoekers.

Maar niet aan de macht

Maar de verhouding tussen de inheemse Ecuadoranen –er is veel debat over hun aantal, naargelang de manier waarop geteld wordt en of gemengde afstamming nog telt of niet- en de “linkse” regering van Rafael Correa is allesbehalve probleemloos. Half augustus barstten de meningsverschillen nog uit in een korte opstand van de inheemse organisaties, met grote manifestaties en occasioneel straatgeweld.

In wezen gaat het conflict nog steeds –na al die eeuwen- over de doelstelling van de nationale economie en de opbouw van nationale macht. Correa is een gedreven en succesvol vertegenwoordiger van een hedendaags, progressief project. Hij heeft heel veel sociale en infrastructurele verwezenlijkingen op zijn naam, maar hij heeft in toenemende mate moeite met de benadering van de inheemse organisaties.

Het is niet onbetekekend dat de overheid vandaag een groot congres organiseert over de rol van het middenveld bij het bestrijden van armoede. Om te beginnen heeft de regering een heel gespannen verhouding met het middenveld –en lang niet alleen het inheemse middenveld-, en dus is het de vraag wélk middenveld er aanwezig zal zijn. Maar vooral: er wordt niét gefocust op de rol van inheemsen bij het formuleren van de problemen van armoede noch wordt er op hen een beroep gedaan om oplossingen te zoeken. Op 12 oktober is dat een betekenisvolle omissie.

De linkse regering in Ecuador lijkt de fout te herhalen die klassieke linkse organisaties in de jaren voor de militaire dicturen van de jaren zeventig ook al begingen: ze benaderen inheemsen vanuit sociaal-economische categorieën (campesinos, armen, stedelijk proletariaat…) maar ze blijven het moeilijk hebben met de vraag van de inheemsen om als gemeenschap, als cultuur, als natie met een eigen identiteit benaderd te worden.

Meer over 12 oktober in Ecuador de volgende dagen.