Een allesoverheersende drang naar veiligheid is vermoeiend

In Zuid-Afrika kwam op 2 juni het bericht dat ISIS een terroristische aanslag plant in Johannesburg of Kaapstad. De regering verstrengde de veiligheidsmaatregelen meteen en er was over het hele land paniek. Later zeiden de kranten dat deze informatie helemaal niet klopte en een journaliste van de krant News 24 omschreef de Amerikaanse informatie als “very sketchy”. Elisabeth Brockmans peilt vanuit Zuid-Afrika naar de prijs van een veiligheidsgevoel. 

  • Adam Rozanas (CC BY-NC-ND 2.0) Adam Rozanas (CC BY-NC-ND 2.0)
  • michael clarke stuff (CC BY-SA 2.0) michael clarke stuff (CC BY-SA 2.0)
  • Egui_ (CC BY-NC 2.0) Verzetsposter van de jaren 1980 in Kaapstad Egui_ (CC BY-NC 2.0)

Op de vraag of de aanslagen in de toekomst echt zullen gebeuren, is natuurlijk moeilijk een antwoord te bieden. Maar waarom trapte iedereen in Zuid-Afrika in de val van angst, het wapen dat ISIS in Europa maar niet schijnt te kunnen bemachtigen? Waarom is het Zuid-Afrikaanse angstgevoel eerder een gewoonte dan een te vermijden situatie?

De aanslagen in Brussel troffen de Belgische en Europese bevolking in maart in het hart. De berichten op de nieuwssites de dagen erna waren onrustwekkend. Mensen baarden zich zorgen dat deze misdaden na zoveel veiligheidsmaatregelen toch plaatsvonden en dat er geen geruststellend argument was dat ze niet opnieuw kunnen gebeuren. Desondanks merkte ik dat ik na het skypen met Belgische familie en vrienden, weer gerustgesteld was.  De broodnodige zorgeloosheid in het land, die zich na een paar dagen als een korst op een open wonde hersteld bleek te hebben, werkte aanstekelijk.

Als Belgen in België al terug overgingen tot de orde van de dag, moest ik dat in het verre Zuid-Afrika zeker doen.

Als Belgen in België al terug overgingen tot de orde van de dag, moest ik dat in het verre Zuid-Afrika zeker doen. Ik begon dan ook na een paar weken met mijn ogen te rollen als Zuid-Afrikanen zeiden dat België moest oppassen met de vluchtelingen en dat het met onze veiligheid niet meer zou goedkomen. Zuid-Afrikanen stelden de onveiligheidssituatie in België duidelijk groter voor dan Belgen zelf dat deden.

Ook in de Zuid-Afrikaanse pers was er de eerste dagen een zeer negatieve framing van België. De Independent online noemde België de dag van de aanslagen een “open Jihadistenhuis”. Volgens de krant Die Burger zouden de Belgische veiligheidsdiensten hun maatregelen te weinig hebben verscherpt en waren de bomaanslagen slechts een kwestie van tijd. De krant liet op 23 maart veiligheidsexpert Hussein Solomon aan het woord. Die zei dat Zuid-Afrikanen 140 tot 300 Syriëstrijders onder hun burgers tellen, waardoor ook zij dit probleem ernstig moeten nemen. De Zuid-Afrikanen baarden zich over dit probleem toen echter niet al te veel zorgen. De invalshoek was na een paar dagen uit de aandacht verdwenen, tot 2 juni.  

Dagelijkse kost

Egui_ (CC BY-NC 2.0)

Verzetsposter van de jaren 1980 in Kaapstad

Een overheersend onveiligheidsgevoel speelt bij Zuid-Afrikanen echter wel een rol in hun dagelijkse leven. Dit omdat het samenhangt met een ander probleem dan terrorisme: in de stadskern is er steeds de angst dat mensen uit de sloppenwijken, de zogenaamde ‘townships’, onrust zullen stoken. Daarom sluit de bevolking huizen af met gigantische hekken en zijn er in bijna alle straten veiligheidsmensen.

in de stadskern is er steeds de angst dat mensen uit de sloppenwijken, de zogenaamde ‘townships’, onrust zullen stoken.

Er is sprake van een groene route, waar 24/7 bewaking is en studenten zo met een zeker gemoed naar hun huizen kunnen terugkeren.

In mijn eigen residentie Academia moet ik eerst langs een algemene draaideur binnen, met hokjes security en metershoge hekken met prikkeldraad naast de poorten. Later haal ik mijn studentenkaart een tweede keer boven om een deur te openen als ik aan mijn studentengebouw ben. De deur van mijn appartement opent met een veiligheidscode en uiteindelijk heb ik nog een slot voor mijn persoonlijke kamer.

Oh ja, in die kamer is ook nog een kluis waarin ik mijn geld veilig kan opbergen. Ik gebruik die kluis niet, want ik denk dat een gelddief wel enorm veel doorzettingsvermogen en persoonlijke haat tegen mij moet koesteren als hij juist het geld in mijn kamer en vervolgens appartement, gebouw, residentie en straat wilt stelen.

Studenten zonder bier

Er zijn verder nog meer voorwaarden voor beveiliging. Studentencafés en discotheken sluiten hier ten laatste om 2 uur ’s nachts, meestal vroeger. Bovendien verkopen drankgelegenheden geen alcohol meer na 8 uur ‘s avonds. 

Dit merkte ik voor het eerst in het begin van het jaar bij het studentenfestival Vensters. Ik wilde samen met een Nederlandse en een Duitse vriendin een biertje kopen rond 9 uur ’s avonds. Dit leidde echter tot een urenlange en slopende zoektocht doorheen de hele stad. In nachtwinkels waren de dranksecties afgesloten. Eigenaars van terrassen zeiden dat ze ons ook niet verder konden helpen.

De uitleg die ik kreeg van de plaatselijke studenten was dat ze niet op tijd een certificaat voor het verkopen van alcohol konden regelen. Later hoorde ik echter van een Zuid-Afrikaans meisje van het organisatieteam dat dit niet waar was. De studenten logen ons voor dat ze het certificaat wilden aanvragen, maar eigenlijk wilden ze geen onveilige situatie creëren.

Beter een studentenfeest zonder bier dus.

Stellenbosch en Deurne

michael clarke stuff (CC BY-SA 2.0)

Om een verklaring te zoeken voor het Afrikaanse onveiligheidsgevoel, vergeleek ik statistieken voor Stellenbosch en Deurne, die beiden ongeveer 77 500 inwoners hebben. Ik vergeleek het jaar 2014, omdat hier voor beide plaatsen vastgelegde cijfers waren. Het misdrijf “slagen en verwondingen” en de Engelse variant “assault”, kwam bij beiden ongeveer 650 keer voor. Drugsmisdrijven kwamen in Deurne bijna 360 keer voor en in Stellenbosch minder: 332 keer. Nog opvallender was het misdrijf woninginbraak, dat in Stellenbosch 58 keer voorkwam en  in Deurne 402 keer.

Statistieken zijn natuurlijk altijd tricky business. Ten eerste zijn er onvermijdelijk verschillende omschrijvingen en categoriseringen van de misdrijven. Ook kan het zijn dat er zowel in Stellenbosch als in Deurne veel minder misdrijven zijn gerapporteerd of gemeld aan de politie. Maar toch kan ik in het algemeen stellen dat de criminaliteitscijfers in Stellenbosch geen grote rede tot paniek zijn.

De angst zit heel hard vastgekluisterd in het hoofd van de Zuid-Afrikaanse mensen, als een donkere schaduw in hun leven.

De angst zit heel hard vastgekluisterd in het hoofd van de Zuid-Afrikaanse mensen, als een donkere schaduw in hun leven. In Stellenbosch schat de gemeente volgens de laatste cijfers het inwonersaantal van het township Kayamandi op 30 000.

Als deze mensen, bijna de helft van de totale bevolking van de stad, in opstand komen tegen hun verarmde situatie in de achterbuurten, kunnen ze veel schade aanrichten. Dat is natuurlijk geen prettige gedachte.

Verder is er de beruchte campusverkrachter in Stellenbosch. Hij verkrachtte in februari een meisje naast haar residentie en is nog steeds niet gevat. Dit leidde tot een aantal studentenbetogingen, waarin de protesteerders vroegen om meer veiligheidsmaatregelen op de campus. Ik heb mijn twijfels of deze nodig of zelfs mogelijk zijn.

Verder vertellen de stadsbewoners veel verhalen over berovingen. Een paar maanden geleden probeerde een dief een fiets te stelen van een Duitse medestudent van mij. Braaksporen waren te zien op het fietsslot. De eerste reactie van de professor was toen: “Welcome in South Africa.” Het is natuurlijk enorm moeilijk voor te stellen voor ons Europeanen dat fietsdiefstallen kunnen gebeuren. A-hum!

Security en hekken

Recent was ik op het Kleine Karoo Kunstfestival in Oudtshoorn. Zuid-Afrikanen raadden mij dit festival aan als een “must see” tijdens mijn reis door de Garden Route. Het feest was over het algemeen gezellig: er waren een podium met Zuid-Afrikaanse dansoptredens en veel eetkraampjes. De wijn vloeide rijkelijk.

Niettemin is een samenleving waarin de drang naar veiligheid zo overheersend is, vermoeiend.

Veiligheidsagenten omringden het festival met in de kern een groep dansende, blanke mensen. Daarrond wandelden gekleurde inwoners van de sloppenwijken, door de security stevig in de gaten gehouden. De huizen in de buurt en de kerk waren er afgesloten met grote stalen hekken. Ik voelde dat deze feestavond tot diep in de nacht kon doorgaan. Zondag is immers geen werkdag, dus iedereen heeft tijd. Ik keek al uit naar uren van onbezorgd bazelen aan festivaltafeltjes. Maar om 11 uur stopte de muziek en plaatsten de vrijwilligers hekken om het festival af te sluiten. Het was tijd om naar huis te gaan.

Ik voelde me als een kind dat voor het donker moest thuiskomen. Er bleef een leegte achter, die feestgangers normaal gezien opvullen met banale gesprekken, zorgeloze sigaretten en luide grappen.

Plezier maken is hier ongemakkelijk. Criminaliteit is “aanwezig” op alle plaatsen, misschien in Zuid-Afrika zelfs meer dan in andere delen van de wereld. Niettemin is een samenleving waarin de drang naar veiligheid zo overheersend is, vermoeiend.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Studente journalistiek

    Elisabeth Brockmans begon in januari 2016 aan een uitwisseling in Stellenbosch. Ze beschrijft in haar blog haar persoonlijke ervaringen in deze stad en de rest van Zuid-Afrika.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.