Aardling, leer je buren kennen!

Na het bestuderen van zijn virtuele voetsporen ontdek ik dat hij naast communist ook columnist en – hou je vast – poëet, dramaturg, librettist, schrijver, vertaler, acteur en regisseur is. Hij lijkt een eenling in zijn aardling-denken (de term had ik voordien vooral gehoord in sciencefiction-context) maar is toch niet zo alleen op zijn denkplaneet.

De wens van vele gefrustreerde mensen waarmee ik het afgelopen jaar een gesprek voerde over conflict in Istanboel is namelijk dezelfde: grenzen verleggen. Niet in de zin van grootse ideologisch gekleurde plannen of territoriale honger, maar heel simpele denkgrenzen. Jonge progressievelingen willen het nationale vervangen in twee richtingen. Aan de ene kant ijveren ze voor een meer lokaal denken, aan de andere kant moeten we het ook grootser durven zien en empathisch met onze verre doch verwante medemens omgaan.

Blik naar buiten

Veel jonge Turken identificeren zich niet meer met Turkije. Istanboel als wereldstad etaleert hen talrijke mogelijkheden van hoe het leven anders geleefd kan worden. Het beleid, nog steeds gesteund door de meerderheid van de bevolking, stelt hen teleur. Het ondersteunt slechts aan één levensstijl. De politiek wordt als corrupt gezien en de traditionele media werden al even geleden de mond gesnoerd, dus zoeken ze elders om hun honger te stillen.

Ze ontmoeten mensen met andere nationaliteiten en ontdekken in hen soms meer gelijkenissen dan met de meerderheid van hun landgenoten. Een heel groot deel van deze ontgoochelden wil om deze redenen verhuizen naar ‘het beloofde land’ Europa, maar wordt tegengehouden door visabeperkingen – iets dat nog voor verrassingen kan zorgen als de beloften van de EU aan Turkije ooit realiteit zullen worden. Voor het zover is, grijpen ze naar iets anders waarmee ze over muren kunnen kijken: het wereldwijde web.

Internationale internetgemeenschap

Onlangs ging ik naar een conferentie over vrijheid van meningsuiting. De organiserende Turkse ngo wou zich op een internationale gemeenschap richten en had sprekers uit verschillende landen uitgenodigd. Om nationale problemen met de niet zo vrije meningsuiting te doorgronden wilde ze verbanden leggen met dezelfde kwestie in andere landen. In zowat al deze landen was het internet het enige onbelemmerd gebleven medium.

Ook werd het verband tussen interpretaties van de islam en vrije meningsuiting besproken, door moslims en niet-moslims. Veel parallellen konden getrokken worden en ik kreeg de indruk dat de aanwezigen zichzelf echt deel voelden van een internationale internetgemeenschap. Ze wilden samen constructieve oplossingen bereiken voor een gezamenlijk probleem.

Een tweede voorbeeld van een groeiende internationale identiteit haalde ik aan in de inleiding. Deze zeer idealistische aardling heeft zijn plannen uitgetekend en ‘Earth Civilization Project’ genoemd. Hij haalt zelf de Gezi Park protesten als inspirerend voorbeeld aan omdat deze beweging wereldwijd zoveel steun kreeg, en hij heeft gelijk ook. De demonstranten van 2013 zijn meestal niet meer actief vandaag wegens repressie van de regering, maar koesteren elk hun sprankeltje hoop op een internationale uitweg.

Bureluren

Lokaler denken lijkt dan paradoxaal en eerder een stap ‘terug’ in vergelijking hiermee, en op het eerste zicht ook overbodig voor Istanboel, waar mensen elkaar vanzelf ontmoeten in één van de duizenden theehuisjes. Je ziet voorbijgangers vaak praatjes slaan met winkeleigenaars uit de buurt. Deze contacten overstijgen helaas slechts nu en dan gepolitiseerde tegenstellingen. Ras, klas, geloof en politieke voorkeur kunnen elkaar in deze reuzestad gemakkelijk uit de weg gaan, om erna vanachter het gordijn of de caféruit bekritiseerd te worden. Enkele stedelijke initiatieven willen deze imaginaire indeling slopen om opnieuw iedereen te verbinden en zo misverstanden te mollen. Veel van deze initiatieven stammen ook uit de Gezi-tijd en gebruiken menselijk contact en begrip als grootste wapen tegen conflict.

Een mooi voorbeeld hiervan is Roma Bostanı (Roma tuin – het dankt zijn naam aan zeer nabije archeologische vondsten). De organisatie wou in de jaren negentig een mooi stukje groen in het midden van de stad redden van een toekomst als café, door de publieke grond te verbouwen om zo meer waarde te geven. Het plan werkte. Munt, pruimen en komkommers overtuigden beleidsvoerders van hun belang. In het beginnen keken de buurtbewoners wat vreemd naar het verbouwende volkje dat hen af en toe om emmers water kwam vragen, maar al snel hadden ze door dat ze bij hen terecht konden voor tips en tricks en ze ook zelf de grond konden gebruiken.

Het stukje grond grenst aan trappen met een prachtig uitzicht, geliefd door ontspannende jongeren die er in groep al dan niet alcoholische consumpties komen nuttigen. Gelach met de gelaarsde tuiniers ging snel over in appreciatie: ook zij genoten mee van het  geoogste lekkers. De tuin verbindt zo geëngageerde idealisten, groepjes genietende jongeren en buurtbewoners van alle leeftijden, maten, soorten en kleuren. De opstarters van het project houden bewust hun politieke ideeën erbuiten. Ze overtuigen geen mensen met woorden maar tonen met daden hoe het op een andere manier ook perfect kan.

Een ander voorbeeld is ‘Food Not Bombs’. Dit is een organisatie die het internationale niveau met het lokale verbindt. Ze heeft namelijk takken wereldwijd en is onder andere ook in Parijs te vinden. Simpel gesteld probeert ze voedsel te redden voor het op de afvalberg terechtkomt, waarna het door vrijwilligers omgetoverd wordt in de heerlijkste gerechten. Het eten wordt gratis verspreid en eindigt uiteindelijk in de magen van de omwonenden, geïnteresseerden en behoeftigen. In Istanboel wordt er in Tarlabaşı gesprokkeld, gekookt en gegeten. Het is een arme en enorm diverse buurt, wat zeer interessante ontmoetingen oplevert.

Deze tendenzen naar lokale en internationale bewustwording lijken zich niet enkel in Istanboel af te spelen. Het internet inspireert natuurlijk overal, en ook het groeiende aantal internationale uitwisselingsprojecten tonen velen hoeveel we allemaal op elkaar lijken. Volkstuintjes doen in ons Belgenlandje waarschijnlijk veel wat Roma Bostanı hier in Istanboel doet – alleen valt het wat minder op. Ook Food Not Bombs past in onze samenleving. Een voorbeeld hiervan is ‘RestFest’, een initiatief van Gentse studenten die met een fietskar voedsel ophalen en vervolgens uitdelen of ermee koken. Deze voorbeelden kunnen dus goed dienen om ook onze eigen denkgrenzen eens in vraag te stellen.

Toevallig of niet, net vandaag is het ‘Earth Day’. Misschien een gelegenheid om onze buren te leren kennen, misschien met een kopje zelfgekweekte groenten-soep?