Bijna te laat voor de urgentie in Congo

Ik haak vandaag aan bij het team. ‘Sorry dat ik te laat ben,’ zegt ik, nog steeds buiten adem. ‘Ik moest even een telefoontje plegen. Het was dringend.’

Ze doen er niet moeilijk over, maar hun houding lijkt zo veel te zeggen als ‘Is dit niet dringend dan?’

Ze hebben natuurlijk helemaal gelijk.

Lopend door de hoofdstraat van Bikenge wisselen we jambos (Swahili voor ‘hallo’) uit met andere voetgangers en ontwijken we motoren die langsrazen. Ook zien we regelmatig een fietser rijden. Auto’s zijn er niet: de wegen die naar het stadje leiden zijn zo slecht dat je er alleen met terreinwagens overheen kan. Goederen worden daarom bijna alleen achterop de motor of op iemands rug van en naar Bikenge gebracht.

Duur

In het stadje verzamelen we een groep mensen in de schaduw van een bananenboom en doen de heren hun werk. Ze leggen uit wat malaria is: een parasitaire ziekte, overgebracht door een mug, die nare symptomen met zich meebrengt. Zonder behandeling kan het zeer ernstig worden en complicaties als bloedarmoede veroorzaken. Als het zover komt, is het mogelijk fataal.

Het behandelen van een kind voor malaria kan wel 50 dollar kosten, iets wat weinigen zich kunnen veroorloven.

Op basis van mijn beperkte Swahili begrijp ik dat het publiek al behoorlijk veel weet. Ze weten dat ze muggennetten moeten gebruiken om muggenbeten te voorkomen. Ze weten hoe ze symptomen van malaria kunnen herkennen. En ze weten dat ze naar een medische hulppost moeten gaan zodra hun kind ziek wordt. Maar, zo zeggen ze ook, zorg is vaak te duur. Veel ziekenhuizen en gezondheidscentra in Congo werken met onkostenvergoedingen.

De behandeling is gratis, maar de patiënt betaalt wel de kosten die gemaakt worden voor materiaal, medicijnen en andere benodigdheden. Het behandelen van een kind voor malaria kan wel 50 dollar kosten, iets wat weinigen zich kunnen veroorloven. En als de wanhoop groot genoeg is om aan het bedelen te slaan, is het vaak al te laat voor het kind.

Het groepsgesprek gaat over op de symptomen: gebrek aan eetlust, hoofdpijn, rillingen en overgeven. En juist dan komt er een luid, naar geluid uit het publiek. Inderdaad, iemand die moet overgeven. Het blijkt een jong meisje te zijn, dat vastgehouden wordt door haar oma. Het meisje sputtert en hoest.

Ik ben zeker geen medisch expert – mijn medische kennis komt enkel van een EHBO-cursus en een paar afleveringen van Grey’s Anatomy. Maar ik herken wel een ziek kind als het voor me staat. Ik voel het voorhoofd van het meisje: bloedheet. ‘Weet je waar het medisch centrum van Artsen zonder Grenzen is?’ vraag ik de oma. Ze knikt. ‘Ga erheen en vraag naar een verpleegkundige. Het kost niets en zij kunnen onmiddellijk helpen.’

 Statistiek

‘s Middags, als mijn trip met het voorlichtingsteam erop zit, zit ik weer achter mijn bureau op de basis in Bikenge en neem ik een recent verslag door. Tussen alle grafieken, tabellen en kaarten valt één statistiek onmiddellijk op: van alle patiënten die vorige week met spoed opgenomen werden in ons centrum, had de helft malaria.

Tussen alle grafieken, tabellen en kaarten valt één statistiek onmiddellijk op: van alle patiënten die vorige week met spoed opgenomen werden in ons centrum, had de helft malaria.

Ik zou graag denken dat waar ik vandaan kom, er onmiddellijk actie ondernomen zou worden als de helft van de patiënten in het ziekenhuis een levensbedreigende ziekte heeft die voorkomen kan worden.

Er zouden grootschalige preventiecampagnes opgezet worden, politici zouden erbovenop zitten, de bevolking zou actie en oplossingen eisen. Hier niet. Mensen lijken te accepteren dat hun kinderen de kans lopen om ziek te worden.

En waarom ook niet? Wat kunnen ze ertegen doen? Er worden niet genoeg muggennetten uitgedeeld. Poelen van stilstaand water, broeinesten voor malariamuggen, worden niet leeggepomp. Ziekenhuizen vragen om geld dat de mensen niet hebben.

Enorme aantallen

In Congo krijgen enorme aantallen mensen malaria. Alleen al vorig jaar bood Artsen Zonder Grenzen er gratis zorg aan 500.000 malariapatiënten. De mensen die we op tijd bereikten werden beter. Soms waren we te laat.

Dit is een acute noodsituatie. Maar geen spectaculaire. De slachtoffers bezwijken stilletjes, buiten het licht van de schijnwerpers, zonder de ogen van de wereld op hen gericht. Dus ja, dit is zeker dringend. Daarom ga ik morgen weer op pad met het team. En zal ik zorgen dat ik op tijd ben.

Sandra Smiley, de auteur van dit stuk, is communicatieverantwoordelijke in Congo.