Bolivië probeert kritische ngo monddood te maken

In 2015 haalde vicepresident Álvaro García Linera sterk uit om het bestaan van bepaalde ngo’s te verbieden: ‘Beste ngo’s, jullie hebben geen recht om jullie te mengen in de politiek van ons land. Als jullie zich bemoeien, moeten jullie het land verlaten’. CEDIB was één van de vier ngo’s waar de vicepresident toen naar verwees. De andere ngo’s zijn intussen bijna allemaal monddood gemaakt, enkel CEDIB heeft zich overeind weten houden. 

Linera’s argumenten waren dat deze organisaties werken voor de belangen van multinationale bedrijven en dat hun werking niet in lijn ligt met het nationale beleid. Hij baseert zich op de wet 351, die 35 ngo’s en burgerorganisaties ‘onwettelijk’ verklaarde en hun veroordeelde tot een administratieve stop gedurende een jaar. Deze wet dateert van 2013 en brengt de vrijheid van organisatie sterk in het gedrang.

Jorge Campanini van CEDIB vertelt ons over de vele bedreigingen die CEDIB de laatste jaren kreeg. Elk jaar vond men een nieuwe reden uit om het de ngo steeds moeilijker te maken en hen het zwijgen op te leggen. Enkele maanden geleden werd hen door de staat bijvoorbeeld een mega-boete opgelegd.

De reden was onduidelijk en de organisatie had geen andere mogelijkheid dan de som te betalen terwijl de ngo al op een minimum van fondsen werkt.

Daarvoor al werd hen de hernieuwing in het nationaal register op bureaucratische wijze geweigerd, waardoor hun verdere bestaan in gedrang kwam.

Meest waardevol Boliviaans archief

CEDIB herbergt een enorm archief, niet enkel van Bolivia, maar van heel Zuid-Amerika. Ze hebben heel wat aanzien vergaard, zowel in eigen land als op internationaal vlak. Elf miljoen artikels uit de geschreven pers werden verzameld sinds het ontstaan van de organisatie. 

CEDIB wordt terecht één van de grootste en belangrijkste archieven van Bolivia genoemd.

De bibliotheek bevat zestigduizend verschillende boeken en rapporten over de recente geschiedenis van Bolivia alsook een unieke collectie van álle gepubliceerde wetten sinds het bestaan van de Boliviaanse staat. Het wordt terecht één van de grootste en belangrijkste archieven van Bolivia genoemd.

CEDIB vecht daarnaast voor het respecteren van de mensenrechten, organiseert informatieve evenementen en heeft een eigen uitgeverij voor boeken en gedetailleerde kaarten van onder andere mijnbouw- en petroleumconcessies, met overlegkaarten met beschermde natuurgebieden en inheemse gebieden. Iets wat de Boliviaanse staat met zijn extractivistische beleid natuurlijk niet graag gepubliceerd ziet.

Een nieuwe rector

‘Het is ongehoord dat de rector van een publieke universiteit ons wil buitenschoppen, terwijl juist wij hun beste bibliotheek en onderzoekscentrum vormen’, vertelt Marco Gandarillas, directeur van het Informatie- en Documentatiecentum, aan The Guardian.

In 1993 werd een overeenkomst getekend tussen CEDIB en het Centro de Estudios Superiores Universitarios (CESU) van de Universidad Mayor de San Simón (UMSS). Daarin werd een overeenkomst van onbepaalde duur afgesloten voor het gebruik van de lokalen. De lokalen waren eigendom van de vroegere ‘Banco Agrícola’ en werden door de staat gedoneerd aan de Universidad Mayor de San Simón (UMSS). Een deel van deze lokalen is dus onderwerp van de overeenkomst met CEDIB van 1993. Sindsdien werd het archief en de evenementen van CEDIB ondergebracht in deze publieke universiteit.

Na meer dan 25 jaar de lokalen van de Universiteit te gebruiken en hun diensten aan te bieden, kwam op 21 maart de notariële brief met de opgelegde ontruiming binnen de 48 uur. Dit werd hen opgelegd door Juan Alfonso Ríos del Prado, sinds november 2016 de nieuwe rector van de Rijksuniversiteit San Simón (UMSS).

Te weten, Juan Alfonso Ríos del Prado was reeds rector voor de periode 2009 – 2013 en had al eerder conflicten met de ngo CEDIB. Zijn standpunten ten gunste van het MAS van Evo Morales zijn algemeen gekend en daarmee lijkt het meer dan evident dat deze actie een vervolg is van de bedreigingen door de Boliviaanse overheid.

Chinese belangen?

De rector beweert nu dat de huurovereenkomst al tien jaar eerder beëindigd was en CEDIB tijdig gewaarschuwd was.

Andere beweringen van de rector zijn dat CEDIB geen licht, water en onderhoud zou betalen. Iets wat gelukkig makkelijk kon tegengesproken worden met de nodige bewijzen. 

Echter, het meest opvallende argument voor de gedwongen verhuis blijkt deze om plaats te maken voor een Chinese school. Deze school –El Instituto Confucio– heeft echter al de nodige lokalen op de universiteit, die zeker niet van mindere kwaliteit zijn dan de lokalen van CEDIB.

De reden voor verhuis is niet alleen absurd, maar ook ironisch, want meermaals klaagde de NGO de schending van de mensenrechten aan door multinationale bedrijven, waaronder meerdere Chinese bedrijven. Toeval?

Eind vorig jaar was er nogal wat ophef over BGP Bolivia, dochteronderneming van de Chinese petroleum gigant CNPC (Chinese National Petroleum Corporation). Ongecontacteerde stammen in de Boliviaanse amazone, net ten oosten van het nationaal park Madidi, zijn in gevaar door de seismische tests die gepaard gaan met de exploratie van de petroleumvelden, vlakbij de Peruaanse grens. Dit ondanks het feit dat de nieuwe Boliviaanse wet van 2013 en de ondertekening van conventie 169 van de ILO die aangeven het leven van deze ongecontacteerde stammen beschermen en hen recht geeft op het territorium waar zij tot op vandaag leven.

Gehaaste en geïmproviseerde verhuis

We hadden graag tijdens ons verblijf in Bolivië de tijd genomen om volop te snuisteren tussen alle documenten, maar de consultatie van het archief werd op 7 april noodgedwongen stopgezet voor onbepaalde duur. De activiteiten en infosessies worden vol overtuiging voortgezet en tussendoor wordt het archief in alle haast verhuisd naar een geïmproviseerde tijdelijke opslag.

Gebruik van geweld kan bij de ontruiming niet uitgesloten worden. 

Ruim zeventigduizend mappen met artikels moeten verhuisd worden, alsook hun boeken en de stock van hun uitgeverij.

Uiteindelijk heeft de NGO één maand de tijd gekregen om zijn archieven in veiligheid te brengen. Zo niet zal de universiteit de lokalen eigenhandig ontruimen. Gebruik van geweld kan daarbij niet uitgesloten worden.

‘Er werden zelfs studenten aangemoedigd om onze lokalen in beslag te nemen,’ vertelt Marcos Gandarillas, ‘[De rector] zei zich niet verantwoordelijk te achten als studenten CEDIB zouden overnemen.’

Ondanks dat hun gedwongen vertrek niet op een juridische manier is beslecht, werd beslist om toch met de verhuis te beginnen. De rector is namelijk berucht om gewelddadige acties in het verleden, waardoor er goede reden was om de bedreigingen serieus te nemen.

De onderhandelingen met de universiteit en de overheid gaan ondertussen verder. Inmiddels is er al veel verhuisd, maar de oorspronkelijke notariële brief dateert van 21 maart, inmiddels al ruim een maand geleden en zoals verwacht bleek het onmogelijk om alles binnen deze termijn te verhuizen. De laatste materialen die niet verhuisd werden, worden nu verkocht.

Agitación cultural

Er is veel steun vanuit zowel het Boliviaanse middenveld als van internationale partnerorganisaties en onderzoekers. Iets wat hoe dan ook zeer motiverend werkt voor de organisatie.

Meer dan honderd gekende internationale onderzoekers en mensenrechtenactivisten betuigden hun steun en ook Amnesty International heeft een schrijfactie opgezet.

Er werd een cultureel evenement georganiseerd om de steun te kanaliseren: petities voor het behoud van CEDIB werden gecombineerd met aangename muziek. Vrijwilligers kunnen zich intussen nog steeds aanmelden voor het helpen met de verhuis en ook financiële hulp kunnen ze meer dan ooit goed gebruiken.

Ondertussen probeert CEDIB zijn werk zo goed als het kan voort te zetten: ‘Eens het personeel en archief volledig in veiligheid zijn gebracht, volgt er een écht feest!’ luidt het.