Burkina Faso: ça chauffe... en hoe!

De hele nacht en al de hele morgen horen we schoten. In de meeste gevallen gaat het om waarschuwingsschoten, bedoeld om de bevolking de moed te ontnemen om op straat te komen, maar er zijn toch al minstens acht mensen met echte schotwonden opgevangen in het universitaire ziekenhuis van Ouagadougou en er zou ook één dode zijn gevallen.

Champions League voor alles

Het ziekenhuis waar ik vannacht de wacht hield, ligt vlakbij Radio Omega, één van de beste en populairste stadsradio’s. Gisteravond volgden de schoten uit die richting elkaar in sneltempo op. De militairen van de RSP drongen de gebouwen binnen, dwongen de journalisten de radio uit de ether te halen en staken hun moto’s in brand. Hetzelfde scenario deed zich gisteravond ook voor bij de andere radio’s in de stad. Een aantal journalisten werd hard aangepakt. De nationale televisie zond – onder dwang ongetwijfeld – de Champions League uit. Het internet doet het gelukkig nog altijd en de sociale media gonzen van de bedrijvigheid.

Een klap voor de democratie

Voor wie Burkina Faso van dichtbij volgt, komt deze klap in het gezicht van de ontluikende democratie niet helemaal onverwacht. We hadden het allemaal gehoopt, dat de rede en het bescheiden erkennen van en boeten voor gemaakte fouten zouden triomferen. De smaak van de macht en vooral de geur van de angst zijn jammer genoeg te sterk gebleken.

Voor wie Burkina Faso van dichtbij volgt, komt deze klap in het gezicht van de ontluikende democratie niet helemaal onverwacht.

Het Regiment de Sécurité Présidentielle (RSP) is indertijd door Blaise Compaore in het leven geroepen voor zijn eigen bescherming. Het regiment dat ongeveer 1300 man sterk is, is het best getrainde en het stevigst bewapende van Burkina Faso.

Een aantal kopstukken van de RSP, onder wie de machtige generaal Gilbert Diendéré, die jarenlang de rechterhand was van Blaise Compaore, zijn meer dan waarschijnlijk betrokken bij de politieke moorden uit de recente geschiedenis van Burkina Faso (president Thomas Sankara, journalist Norbert Zongo, …).

Zida

Tijdens en meteen na de volksopstand van oktober 2014 heeft de RSP zich verbazend kalm gehouden, ook al zagen ze hun leider Blaise Compaore uit het land verdwijnen. Ze hadden op dat moment vermoedelijk nog alle vertrouwen in hun strijdmakker Yacouba Isaac Zida. De man die tot vanmorgen premier was van Burkina Faso en sinds gisterennamiddag samen met president Kafando en twee andere ministers wordt gegijzeld in het militaire kamp van de RSP, was ooit de nummer twee van dat regiment. Door een van hun mannen naar voor te schuiven, hoopte de RSP bij het begin van de transitie ongetwijfeld altijd een vinger in de pap te hebben én zich ervan te verzekeren dat er niet geraakt zou worden aan hun privileges en aan hun duistere en misdadige verleden.

Het virus van de volksopstand

Zida raakte echter besmet met het virus van de volksopstand en ontpopte zich tot een charismatische leider en een zeer geëngageerde voorvechter van een democratische transitie. Even leek het er zelfs op dat de transitieregering onder zijn leiding korte metten zou maken met het privéleger van de oud-president en het zou ontbinden. De RSP, die de bui voelde hangen, probeerde de voorbije maanden meer dan één keer het verloop van de transitie te verstoren. Telkens kreeg president Kafando de crisis, met veel diplomatie en vredevolle wijsheid, onder controle. Maar het kruitvat smeulde verder. De onderzoeken naar de moorden op Thomas Sankara en Norbert Zongo gingen intussen ook hun gang en kwamen geleidelijk aan vervaarlijk in de buurt van het vaarwater van de tenoren van de RSP.

De “democratische” weg

Met het ‘verraad’ van Zida waren echter lang niet alle kaarten uitgespeeld. De voormalige meerderheidspartij CDP, die er gaandeweg niet echt een geheim van maakte dat ze aan de zijde van de RSP staat en nog altijd antwoordt aan het commando van Blaise Compaore vanuit zijn ballingschap in buurland Ivoorkust, had twee presidentskandidaten in zijn mars: de kersverse voorzitter van de CDP zelf, Eddie Komboigo, en de oud-minister van buitenlandse zaken Djibril Bassolé, die als onafhankelijke opkwam. De electorale code, die op 7 april door het transitieparlement werd goedgekeurd, maakte hun kandidatuur in principe onmogelijk op basis van hun openlijke steun voor de wijziging van het Artikel 37 van de grondwet (dat Blaise nog een mandaat had moeten bieden). De uitspraak van het Hooggerechtshof van de CEDEAO (unie van West-Afrikaanse staten) haalde de electorale code weer onderuit.

Het laatste woord was uiteindelijk aan de Conseil Constitutionnel, het hoogste juridische orgaan voor electorale en grondwettelijke materies in Burkina Faso. Die Conseil verklaarde de voorbije dagen en weken de kandidaturen van onder meer Komboigo en Bassolé ongeldig. Ook de democratische (of niet zo democratische, want beide kandidaten beschikken over enorme financiële reserves waarmee ze de bevolking – naar de gewoonte van Blaise – konden en zouden omkopen) weg bleek dus niet langer een optie.

Ontmantelen, die RSP!

Als klap op de vuurpijl stelde begin deze week de Commission de Réconciliation Nationale et des Réformes haar langverwachte rapport voor. De commissie, die na de volksopstand in het leven werd geroepen om een vertaling te maken van de bezorgdheden en noden van de Burkinabè bevolking, kan in haar conclusies niet duidelijker zijn: de RSP moet worden ontmanteld en de manschappen van het regiment moeten worden geïntegreerd in het reguliere leger.

Op drie weken van de verkiezingen en op enkele dagen van de start van de officiële campagne, lag er voor de RSP en haar politieke geallieerden van de CDP dus geen andere weg meer open dan die van het bruut geweld om alsnog hun vel, hun privileges en hun politieke toekomst te redden.

Voorlopig riep nog maar één politieke partij (de UNIR/PS van Bénéwende Sankara) op tot mobilisatie en verzet, maar de oproep vanuit de société civile en de vakbondsorganisaties klinkt des te sterker. Ook Cheriff Sy, voorzitter van het transitieparlement, riep gisteravond nog op tot een massale mobilisatie. Het was vanmorgen om zes uur verzamelen geblazen op de Place de la Révolution maar die was intussen al ingenomen door de soldaten van de RSP. Op alle strategische punten in de stad staan er anderen paraat om manifestanten tegen te houden.

Staatsgreep

De woede is groot maar het verzet zal subtiel moeten worden georganiseerd.

Om zeven uur vanmorgen kondigde een militair op de staatstelevisie officieel een staatsgreep aan. De transitieregering en het transitieparlement zijn ontbonden en vervangen door een Conseil National de la Démocratie (CND). Die zal op korte termijn een regering van nationale eenheid vormen en vervolgens ‘inclusieve’ verkiezingen organiseren. De voorzitter van de CND is niemand minder dan…  Gilbert Diendéré, de machtigste militair van het land en de trouwste partner van Blaise Compaore. De grenzen zijn gesloten en met ingang van vanavond is er een avondklok tussen 19u en 6u.

Vanmorgen lijkt Ouagadougou af te wachten. De woede is groot maar het verzet zal subtiel moeten worden georganiseerd. Het volk van Burkina Faso heeft niets anders dan zijn blote handen om zich mee te verdedigen, maar het is niet langer het volk van anderhalf jaar geleden. De jongeren, ouderen, mannen, vrouwen en kinderen die zich tijdens de snelste en meest vreedzame revolutie van de recente Afrikaanse geschiedenis hebben ontdaan van het juk van zevenentwintig jaar Blaise Compaore, zullen dit ongetwijfeld niet zomaar laten gebeuren…