Burkina Faso: Roch, dan toch

Roch Marc Christian Kabore is de nieuwe president van Burkina Faso. Hij haalde 53,49% van de stemmen. Zijn belangrijkste uitdager, Zéphirin Diabre (van de liberale partij UPC), haalde 29,65%. Tahirou Barry van PAREN werd ‘derde’, met 3,09%. Geen van de 11 andere kandidaten haalde nog maar de 3%.

Op de volledige resultaten van de parlementsverkiezingen is het nog altijd wachten, maar de eerste tendenzen wijzen uit dat ook daar MPP aan de leiding staat, gevolgd door de UPC én – zowaar – de CDP (de partij van de afgezette president Blaise Compaore)!

Voorbeeldige verkiezingen

Het feest lijkt oprecht, en het is ongetwijfeld ook terecht. De verkiezingen zijn eerlijk, transparant en voorbeeldig verlopen. Er is geen enkele reden om aan te nemen dat er fraude zou zijn gepleegd. Zéphirin Diabre ging meteen na de officiële verklaringen van de onafhankelijke kiescommissie CENI zijn tegenstrever feliciteren. Intussen hebben ook meerdere andere ongelukkige kandidaten hetzelfde gedaan. Burkina Faso krijgt met recht goede punten van de internationale gemeenschap en hier en daar lijken buitenlandse media zowaar stil te staan bij het belang van deze exemplarische verkiezingen voor de democratische ontwikkeling van het hele continent.

Anticlimax

En toch voelen deze dagen als een anticlimax. Ouagadougou was zijn stoffige en broeierige zelf gisteren en vanmorgen. Niets doet vermoeden dat hier zondag historische verkiezingen plaats vonden. Alleen aan de zetel van de MPP blijft het een drukte van jewelste, en hier en daar krijsen zatte mannen en groepjes schoolkinderen nog wel eens ‘MPP, MPP!’. Heel wat van de mensen om me heen, onder wie velen die het uiterste van zichzelf hebben gegeven tijdens de volksopstand van oktober 2014, het verzet tegen de staatsgreep van september 2015 en de sensibiliseringsacties om jongeren op de kracht van hun stem te wijzen, blijven onbegrijpend naar de cijfers staren. Achter de politiek correcte gelukwensen aan de nieuwe president ‘van alle Burkinabè’ laat de bitterheid van de ontgoocheling zich voelen.

De oude garde wint

Natuurlijk waren de favorieten gekend. Niemand twijfelde er aan dat het of Roch of Zeph zou worden. Maar dat het zo makkelijk zou lopen, en in één ronde, dat namen de meeste mensen toch maar voor voorbarige arrogantie aan. Natuurlijk was bijna elk van de veertien kandidaten op de een of andere manier gelinkt aan het ancien regime. Maar dat uitgerekend een van de meest nabije medewerkers van Blaise Compaore, een man die 26 jaar lang loyaal aan zijn zijde stond en amper een jaar voor de volksopstand radicaal van kamp veranderde, in een vingerknip meer dan de helft van de kiezers achter zich wist te scharen, dat doet vele wenkbrauwen fronsen.

Wat is er dan in de Burkinabè gevaren? Waar is de strijdlust en de roep om verandering? Waarom is de verguisde oude garde als puntje bij paaltje komt nog zo aantrekkelijk? Er is voorlopig geen eenduidig antwoord op.

Verklaringen?

Een element is mogelijk dat – hoewel deze verkiezingen een absolute topper zijn op het vlak van burgerparticipatie – er van de vijf en een half miljoen ingeschreven kiezers maar 60% ook echt naar de stembus zijn getrokken. Burkina Faso heeft een overwegend jonge (en dus voor een groot deel nog niet kiesgerechtigde) bevolking maar ongetwijfeld hebben nog altijd veel van de 17 miljoen inwoners zich niet als kiezer geregistreerd. De CENI telde bovendien bijna 200 000 ongeldige stembiljetten.

Het is een publiek geheim dat Roch de kandidaat is van de Fransen.

Een ander element is ongetwijfeld de angst voor het onbekende, die plaag die overal op de wereld vernieuwing, vermenging en verandering stokken in de wielen steekt. De Burkinabè hebben gekozen voor de enige kandidaat die eerder al de kans kreeg om te regeren. Hij mag zijn sporen dan wel hebben verdiend aan het handje van de dictator die ze een dik jaar geleden van zijn troon hebben gejaagd, hij heeft op zijn minst sporen verdiend, en dat kan van de anderen niet worden gezegd.

De impact van visibiliteit en financiële draagkracht speelt ongetwijfeld ook een rol. Tijdens de campagne sprak ik twee militanten van de partij van Zephirin Diabré in de marge van een verkiezingsmeeting. Ik vroeg hen waarom hun kandidaat zo aantrekkelijk was. ‘Il est capable’, zo luidde het eenvoudige antwoord. En op de vraag of ze die kerncentrale dan echt zo’n goed en haalbaar idee vonden, kreeg ik te horen dat de visie op zich er niet zo heel erg toe doet. ‘Ce qui est important c’est d’avoir les moyens pour réaliser cette vision’. Naarmate mijn onmiddellijke verontwaardiging van dat moment bedaart, begrijp ik steeds beter dat die houding niet zo onlogisch is in een context van absolute armoede. Er is veel moed en vertrouwen nodig om voluit te kiezen voor een kandidaat mét ideeën maar zonder centen. Wie elke dag al vecht om te overleven, hoeft niet van zijn president te horen dat hij nog even een paar jaar op zijn tanden zal moeten bijten.

Ten slotte is het een publiek geheim dat Roch de kandidaat is van de Fransen. Ook dat wil natuurlijk niet zeggen dat een en ander niet volgens het boekje is verlopen maar op zijn minst is de verkiezing van de MPP-leider geruststellend voor de ex-kolonisator. De geschiedenissen van Frankrijk én de MPP zijn sterk verweven met het imperium van Blaise Compaore. De een zal ongetwijfeld de vuile was van de ander niet zomaar buiten hangen.

Historisch ijkpunt

Alle ontgoocheling en anticlimaxen ten spijt blijft deze verkiezing het derde historische ijkpunt op anderhalf jaar tijd voor een land dat daarvoor toch vooral een nobele onbekende bleef. De transitieregering, die zeker in het begin en vooral van buitenaf zoveel argwaan over zich heen kreeg, heeft veel hoger gemikt dan strikt genomen nodig was. Los van de organisatie van voorbeeldige verkiezingen, die de democratische aflossing van de wacht vandaag hebben mogelijk gemaakt, heeft die regering een resem wettelijke doorbraken geforceerd (de wet tegen corruptie, de mijncode, de electorale code, de algemene ziekteverzekering, …). Ze heeft verder een grote schoonmaak in de overheidsadministratie gehouden, de basis gelegd voor een rehabilitatie van justitie, en na jaren doofpot is er eindelijk schot gekomen in de onderzoeken naar de moorden op Thomas Sankara en Norbert Zongo. Ze heeft politieke klasse, middenveld en militairen met elkaar verzoend in een evenwichtige democratische dialoog. Ze heeft Burkina Faso doen proeven van wat mogelijk is.

De kroon op het werk

Daarom alleen al, als kroon op dat huzarenwerk, moet Roch nu minstens het voordeel van de twijfel krijgen. In het beste geval zal hij er in slagen om zijn plannen voor de komende vijf jaar – en die zijn overigens helemaal niet slecht – te realiseren, én is hij mans genoeg om intussen de politieke opvoeding van zijn volk boven het niveau van popsterren, gebraden kippen en oranje t-shirts uit te tillen. Dat zou van hem een degelijk staatsman maken, aan wie op een dag zijn verleden kan worden vergeven. Dat zou de ambitieuze jongeren van Burkina Faso de tijd geven om zich politiek te vormen en te wapenen, zodat Roch over vijf jaar oog in oog komt te staan met een gelijkwaardige uitdager. We duimen ervoor, allemaal.